ماتریدیه

ماتُریدیّه
فرقه ای کلامی در میان اهل سنت، پیروان ابومنصور محمد ماتریدی پدید آمده در قرن ۴ق در ماوراء النهر. ماتریدی، حنفی مذهب بود و عقایدش در بین حنفیان رواج داشت و پیروان ابوحنیفه، که اکثریت اهل سنت و جماعت را تشکیل می دادند، از نظر اعتقادی ماتریدی بودند. ماتریدیه در برخی اصول کلامی با اشاعره اختلاف دارند و مذهب کلامی شان در اتکا به عقل و شیوۀ خاص مباحثه، با وجود نوشتن ردّیه بر معتزله، به معتزله نزدیک تر است. به عقیدۀ ماتریدیه عالم حادث است، خداوند به جمیع صفات موصوف است، اراده و خلق خیر و شرّ برای خداوند یکسان است، حسن و قبح اشیا عقلی است، خداوند به کسی تکلیف مالایطاق نمی کند، همۀ افعال خداوند بر مبنای مصلحت است، خداوند ظالم نیست و عقلاً محال است ظالم باشد، انسان در کارهای خود دارای قدرت و اختیار است، ایمان کم و زیاد نمی شود.

[ویکی اهل البیت] یک مکتب کلامی است که به پیروی از ابومنصور محمد بن محمد بن محمود ماتریدی سمرقندی تاسیس شده است.
با دقت در تاریخ مکتب ماتریدی، به روشنی ثابت می شود که او اندیشه های کلامی خود را از ابوحنیفه گرفته زیرا ابوحنیفه پیش از آن که به فقه بپردازد، دارای حلقه کلامی بوده است. از روزی که مسائل کلامی در محیط اسلامی به صورت ساده مطرح گردید، در میان مسلمانان دو گروه پدید آمد.
چیزی که بر آنها خرده می گیرند این است که به عقل بیش از حد، بها بخشیده اند و چه بسا نصوص فراوانی که در شریعت مقدس آمده به خاطر اندیشه مخالفت آن با عقل به کنار می گذارند.
سالها جنگ و نبرد فکری میان این دو گروه پیوسته برقرار و پیروزی هر گروه بر گروه دیگر در گرو کمک های فرمانروایان وقت بود که جانب یکی را می گرفتند و در تضعیف دیگری می کوشیدند و این نزاع تا آغاز سال 300 هجری به صورتی چشمگیر ادامه داشت ولی در آغاز قرن چهارم دو شخصیت در دو قطر و منطقه سربلند کردند و مکتبی را که در حقیقت مکتب معتدلی میان اهل حدیث و مکتب معتزله بود، پدید آوردند.
یکی از این دو نفر ابوالحسن اشعری (260 - 324) است که در عراق از مذهب اعتزال توبه کرد و خود را یار و یاور احمد بن حنبل معرفی نمود و در عین حال در مذهب ابن حنبل تصرفاتی پدید آورد و به تدریج مذهب رسمی اهل سنت شد. همان طور که مذاهب چهارگانه فقهی به تدریج مذهب اهل سنت گردیدند.
دیگری ابومنصور ماتریدی سمرقندی (250 - 333) که در مشرق جهان اسلام به جانبداری از اهل حدیث برخاست و درست همان کاری را انجام داد که همتای او «اشعری » انجام داد و عجیب این که این دو بنیانگذار در حالی که در یک عصر می زیستند و در یک مسیر گام برمی داشتند، از کار یکدیگر آگاه نبودند.
منطقه شرق اسلامی در آن روز مرکز بحث های کلامی بود، همان طور که بصره زادگاه اشعری نقطه برخورد آرای عقاید مختلف به شمار می رفت و افکار بیگانگان به هنگام فتوحات اسلامی، از کشورهای مختلف به صورت افکار وارداتی به جهان اسلام منتقل شده بود.