ادوار اجتهاد

[ویکی فقه] ادوار اجتهاد به مراحل ناظر به زمان آغاز اجتهاد و روند تکاملی آن اطلاق می شود.
ادوار اجتهاد، به معنای دوره های شکل گیری و روند تطور و تکامل اجتهاد در بستر زمان است که از اوایل قرن اول هجری آغاز شده و تا کنون ادامه دارد. اجتهاد را می توان از جنبه های متفاوت، به ادوار گوناگون تقسیم نمود. یکی از کامل ترین تقسیمات در این مورد، تقسیمی است که در کتاب «ادوار اجتهاد» آمده و اجتهاد را در هشت دوره دسته بندی کرده است.
دوره اول
دوره اول، عصر پیدایش مبادی اجتهاد:این دوره از روز ورود رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به مدینه آغاز گشت و با رحلت آن حضرت پایان یافت و حدود یازده سال به طول انجامید. در این دوره، زمینه اجتهاد در مکه وجود نداشت، زیرا اصول و قوانین کلی اجتهاد، بعد از هجرت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به مدینه، توسط جبرئیل بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) وحی شد، البته باب اجتهاد برای قاریان و عالمان آن زمان باز بود، اما به دلیل کم بودن فروع جدید و حضور رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و دست رسی مردم به ایشان، نیازی به آن نبود، هر چند در این زمان نیز، اجتهاد به رأی ، مورد مذمت رسول خدا (صلی الله علیه وآله) قرار می گرفت.
دوره دوم
دوره دوم، عصر آمادگی و زمینه سازی برای به کارگیری اجتهاد:دومین دوره از ادوار اجتهاد، دوره آمادگی و زمینه سازی برای به کارگیری اجتهاد بوده و دامنه آن بسی گسترده تر از دوره اول است. این دوره از روز نخست وفات پیامبر (صلی الله علیه وآله)، آغاز گردید و تا زمان غیبت کبرای امام زمان عجّل الله فرجه الشریف در سال ۳۲۹ (هجری) ادامه داشت و حدود ۳۱۸ سال به درازا کشید.در این دوره، اجتهاد از راه منابع معتبر شرعی ، مانند کتاب و سنت ، در میان علما و مجتهدان وجود داشت، اما با وجود ائمه علیهم السّلام ، شیعه نیاز چندانی به آن نداشت و در جاهایی که ائمه حضور نداشتند، مردم توسط آن ها به بعضی از اصحاب رجوع داده می شدند. در این دوره، ائمه علیهم السّلام اصحاب را به تفریع فروع بر اصول امر می کردند و همین امر، دلیل گسترش علم اصول و در نهایت، اجتهاد گردید. در این دوره، امامان علیهم السّلام اجتهاد به رأی را به شدت سرزنش می کردند.
دوره سوم
...