خفاجه

خَفاجه
قبیلۀ بزرگ عرب عدنانی، از قبایل معروف عراق عرب، خوزستان و خراسان. فرزندان عمرو بن عُقَیل بن کعب بن ربیعه، که به خفاجه موسوم بود، مرکب از دو دستۀ بزرگ به نام های اُمَیمَه و خَلط بودند که اولی از نسل حَزن بن عمرو (خفاجه) و دومی از نسل معاویة بن عمرو (خفاجه) بود. این گروه را کلیب نیز می خواندند. بطون معروف خفاجه در قرون گذشته عبارت اند از آل بدران، آل تقیه، آل ریّان، آل عبید، آل علوی، آل ملاح، آل وهب، بنوذُوابه، بنی سعید، بنوصالح، بنوعبدالله، بنی مالک و جز آن ها. این قبیله پیش از اسلام در اطراف مدینه سکونت داشت و پس از آن در متصرفات اعراب مسلمان پراکنده شد. گروه هایی از این مردم به مصر رفتند و جمعی نیز در اراضی میان جزیره و شام استقرار یافتند. اینان در بادیۀ عراق دولتی تشکیل دادند و جماعتی از آنان در کوفه ساکن شدند. خفاجۀ عراق عرب در قرون ۴ـ۵ق بیشتر در اراضی میان بغداد، کوفه، واسط و بصره سکونت داشتند. اینان از اتباع دولت آل حمدان بودند. خفاجیان عراق، به ویژه در قرن ۵ق، موجبات بروز حوادثی چند را فراهم آوردند. منیع بن حسان خفاجی، امیر خفاجیان و حاکم کوفه در طول حکومت نورالدوله دبیس بن علی بن مُزْیَد اسدی (۴۰۸ـ۴۷۴ق) چندین بار به جنگ او برخاست. بساسیری در ۴۴۶ق به درخواست نورالدولۀ دبیس، خفاجیان را تا اعماق بیابان تعقیب کرد و بسیاری را کشت و گروه کثیری از اسیران خفاجه را در بغداد اعدام کرد. تکرار این جنگ ها سبب تضعیف خفاجیان شد. اینان در آغاز کار سید محمد مشعشع کمک های شایانی به او کردند. خفاجیان خوزستان بیشتر در ناحیۀ خفاجیه (سوسنگرد امروزی) و اطراف رودخانۀ مالکیه، از شعب رودخانه کرخه، سکونت دارند.

[ویکی فقه] خَفاجه، از تیره های بنی عقیل بن کعب از اعراب عدنانی (شمالی) بودند.
نیای این تیره خفاجةبن عمروبن عُقَیل است که نسبش از طریق قیس بن عیلان بن مُضَر به عدنان می رسد (بنی عُقَیل). نسب شناسان یازده شاخه از شاخه های این تیره را برشمرده اند.
بنی خفاجه قبل از اسلام
بنی خفاجه قبل از اسلام در آبادیهای جنوب شرقی مدینه سکونت داشته اند و ظاهرآ به علت نبردهایشان با قبیله حنیفه ، تا سرزمین یمامه ، مرکز نجد ، نیز پراکنده شدند. اصفهانی از نویسندگان سده سوم، مسکن اعراب خفاجه را در محدوده وادی بِیشَه و رَنْیَه ــکه اولی از کوههای یمن و دومی از کوههای سراة در تهامه سرچشمه میگرفته ــ ضبط کرده است. این گزارش درواقع پراکندگی خفاجه ها را در محدوده های جنوبی تر، تا همسایگی یمن نشان می دهد.
کوچ جمعی خفاجه به عراق
ظاهرا بروز فتنه های قرامطه در نیمه نخست سده چهارم در یمامه، موجب کوچ جمعی خفاجه ها به شمال و ورود آن ها به عراق شد. اینان در اواخر این سده در سایه کفایت رؤسای خود، ثَمال و فرزندانش، در کوفه و حوالی آن به قدرت دست یافتند. با این همه، قدرت خفاجه، در سال ۳۹۱ با حمله حاکم عُقَیلیِ موصل (از عموزادگان بنی خفاجه)، به کوفه، موقتآ افول کرد و اینان ناچار شهر را ترک کردند و روانه مناطق شام شدند.
همراهی خفاجه با خلافت عباسی
...