سرکه

خل , مخلل

مایع ترش که ازانگوریامویزیاخرمایاانجیر
( اسم ) مایعی است با بوی بسیار زننده و طعم بسیار ترش که از اکسید شدن شرابها و نوشابه های الکلی دیگر که غلضت الکلی آنها زیاد نیست به دست می آید . سرکه رنگ کاغذ تورنسل را قرمز میکند بنابرین جسمی اسیدی است که در تجزیه الکتریکی مانند اسیدهای کانی ئیدروژن تولید میکند . جوهر سرکه . اسیدی است که مایع اصلی سرکه است و جزو اسیدهای قوی آلی است و امروزه به طریق مختلف صنعتی نیز آنرا تهیه میکنند اسید استیک . یا سرکه ده ساله . ۱ - سرکه ای که ده سال از تولید آن گذشته باشد . ۲ - کینه دیرینه .

(س کِ ) (اِ. ) مایعی است اسیدی بسیار تُرش و با بوی تند و زننده که از انگور، خرما، انجیر، گرفته می شود و طبیعت آن سرد و خشک است . ، ~ فروختن کنایه از: ترشرویی کردن . ، مثل سیر و ~ جوشیدن کنایه از: ناآرام بودن ، در تب و تاب بودن .

سرکه. [ س ِ ک َ /ک ِ ] ( اِ ) سرکا. گیلکی «سرکه » . می ترش شده بوسیله تخمیر. خَل . ( حاشیه برهان قاطع چ معین ). ابونافع. ( دهار ). اسم فارسی خَل است. ( تحفه حکیم مؤمن ). آب انگور ترش شده :
بیاورد زن خوان و بنهاد راست
بر او تره و سرکه و نان و ماست.کرا سرکه دارو بود بر جگر
شود زانگبین درد او بیشتر.رغم مرا چو سرکه مکن چون به من رسی
رویی کزو بتنگ بریزد همی شکر.چرا نبید حرام است و هست سرکه حلال
نه هم نبید بود ابتدا از آن سرکه.بسا کس کو خورد سرکه به خوان بر
نهاده پیش او حلوای شکر.تره و سرکه هست و نانت نیست
قامتت کوته است و جامه طویل.ز می سرکه توان کردن ولیکن
ز سرکه می طمع داری نیاید.درستش شد که این دوران بدعهد
بقم با نیل دارد سرکه با شهد.گر دهدت سرکه چو شیره مجوش
خیر توخواهد تو چه دانی خموش.سرکه از دست رنج خویش و تره
بهتر از نان کدخدا و بره.با هرکه نه دولتی است منشین
کز سرکه نگشت کام شیرین.کسی را که از سرکه باشد دوا
شود دردش از انگبین بیشتر.- سرکه انداختن ؛ ریختن انگور یا مویز به خُم برای سرکه شدن.
- سرکه بر ابرو داشتن ؛ عبوس بودن. ترشرو بودن.
- امثال :
از خم سرکه ، سرکه پالاید.
به یکی گفتند سرکه هفت ساله داری ؟ گفت دارم و نمیدهم. گفتند چرا؟ گفت اگر به هر خواهنده میدادم هفت ساله نمیشد.
سرکه ای دادن و سپندان خواستن.
سرکه مفت شیرین تر از عسل است. ( آنندراج ).
سرکه نقد به از حلوای نسیه.

مایعی ترش که بخش اصلی آن اسیداستیک و آب است و از انگور، خرما، انجیر و بعضی میوه های آب دار دیگر به دست می آید و در داروسازی برای حل کردن بعضی داروها به کار می رود.
* سرکه فروختن: (مصدر لازم )
۱. فروختن سرکه به کسی.
۲. [قدیمی، مجاز] رو ترش کردن، روی در هم کشیدن، به کسی اخم کردن: سرکه مفروش و هزاران جان ببین / از قناعت غرق بحر انگبین (مولوی: ۱۳۱ ).

/serke/ سرکه