عذاب قبر

براساس احادیث اسلامی وقرانی، عذاب قبر یا عذاب برزخ سختی ها و فشارهایی است که انسان پس از مرگ و وارد شدن به عالَم بَرزخ با آنها مواجه می شود. کیفیت و چگونگی فشار قبر تا حد زیادی مشخص نیست؛ برخی آن را فشار بر جسم دفن شده در خاک می دانند و برخی بر روح و بدن برزخی. عذاب قبر اقسام مختلفی دارد که یکی از آنها فشار قبر است. آیات قرآن و روایات اهل بیت بخشی از مسائل مرتبط با آن را بازگو کرده اند، در روایتی از امام صادق نقل شده که عذاب قبر برای کسانی است که ذلت رامی پذیرند.
ویکی شیعه
قرشی، سیدعلی اکبر (۱۳۷۱). «سؤال قبر و نعمت و عذاب آن». مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید (۵۰): ۳–۲۱. دریافت شده در ۲۰۱۵-۰۲-۲۰.
گلدزیهر، در یکی از چندین مواردی که تاثیر اعتقادات ایرانی در احادیث و متون فقهی اسلامی ذکر می کند، فضیلت قرائت و خواندن متون مقدس به ویژه قرآن و عمل قرآن خوانی شیعیان در مراسم سوگواری برای شادی روح فرد درگذشته است که این کار را قابل قیاس با کار زرتشتیان برای بخشش گناهان درگذشتگان و زندگان می داند. دانشنامهٔ اسلام مفهوم برزخ و عذاب قبر را تحت تأثیر یهودیت می داند و به بخشی هایی از عهد عتیق مانند مزامیر داود که در آن عالمی مانند برزخ توصیف شده است اشاره می کند.
اگرچه قرآن به صراحت به این موضوع اشاره نمی کند، در احادیث موضوع عذاب قبر در عالم برزخ با جزئیات فراوان توصیف شده است. براساس این احادیث، فرد پس از مرگ در مورد عقاید و اعمالش مورد سؤال قرار می گیرد. اگر جوابش مثبت باشد، قبر برای او گسترده تر شده و او آرامش می یابد. درغیر این صورت، قبر بر او تنگ گشته و عذاب بیشتر می گردد.
ایده بر اساس این مفهوم است که مرده در قبر دارای نوعی موجودیت پیوسته و هشیار است. آموزهٔ دو حساب نیز بدین ترتیب ظهور کرد، یکی که در برگیرندهٔ کیفر و برکت است در قبر، و حساب بعدی در قیامت. ایده های متعددی در خصوص وقایع رخ دهنده بین مرگ و رستاخیز وجود دارد. قبر باغ بهشتی یا دروازهٔ جهنم است؛ فرشتگانی برای ارواح مؤمنین و فرشتگانی برای کیفر کافران می آیند.

تنگی، تنهایی، تاریکی و فشار قبر، برای کفار و حتی مؤمنانی که بر اثر انجام گناهان در دنیا آمرزیده نشده باشند. همۀ مسلمانان بر این نظر توافق دارند. در روایاتی از امامان معصوم، منظور از قبر، برزخ یعنی فاصلۀ مرگ تا قیامت دانسته شده است و به همین دلیل تفاوتی در دفن شدن مرده یا سوزانده شدن یا در دریا ماندن جسد و جز آن را ندارد. مفسران قرآن نیز مطالبی دربارۀ عذاب قبر به استناد تفسیر و روایات معصوم آورده اند. در برخی آیات قرآن، دو بار زنده شدن و دو بار مردن و اعتراف به گناهان آمده است که مفسران یکی از آن دو را به قبر و پرسش دو فرشته به نام های نکیر و منکر تفسیر کرده اند. از میان عذاب های گور به فشار قبر بیشتر تأکید شده است و آن را تابعی از انشراح (بازشدن) یا ضیق قلب یا روح و سینه دانسته اند که در صفات و ملکات فاضله یا رذایل نفسانی جلوه کرده و در دنیا اندوخته شده است؛ یعنی انسان در گور بر سَر سفرۀ صفات نفسانی خویش می نشیند و اخلاق های بد مانند سخن چینی، بدرفتاری با همسر و کودکان، یاری نکردن مظلوم، تباه کردن نعمت، تهمت، غیبت، بدزبانی، خوردن مال یتیم و جز آن از عوامل فشار قبر است. برخی روایات اعمالی مانند خواندن نماز شب، صدقه دادن، تلاوت قرآن و خواندن نماز وحشت (که مؤمنان در شب اول قبر کسی می خوانند) را از راه های مقابله با مجازات فشار قبر برشمرده اند.

[ویکی شیعه] عذاب قبر سختی ها و فشارهایی است که انسان پس از مرگ و وارد شدن به عالم بَرزخ با آن ها مواجه می شود. کیفیت و چگونگی فشار قبر تا حد زیادی بر ما پوشیده است؛ برخی آن را فشار بر جسم دفن شده در خاک می دانند و برخی بر روح و بدن برزخی. عذاب قبر اقسام مختلفی دارد که یکی از آن ها فشار قبر است. آیات قرآن و روایات اهل بیت بخشی از این حقایق را بازگو کرده اند، بر اساس روایتی از امام صادق(ع) افراد کمی عذاب قبر ندارند.
کیفیت و چگونگی فشار قبر تا حد زیادی بر ما پوشیده است و ماهیت فرامادی زندگی پس از مرگ درک آن را برای کسانی که از ابتدای تولد با دنیای مادی سروکار داشته اند دشوار می کند. آنچه در قرآن و روایات در توصیف این شرایط بیان شده نیز متناسب با ادراکات مادی بشر است و توصیف آنها همان قدر دشوار است که ما بخواهیم برای یک کور مادرزاد از تفاوت رنگها سخن بگوییم که در اینصورت ناچاریم از اصطلاحاتی استفاده کنیم که او با آنها آشنایی دارد ولی او تا زمانی که بینا نگردد هرگز با حقیقت رنگها آشنا نخواهد شد. اما مهم آن است که بدانیم چه چیزی سبب فشار و یا عذاب قبر می شود و چه اسبابی انسان را از این فشار و عذاب نجات می دهد.
در آیات و روایات به گوشه هایی از زندگی در قبر اشاره شده است. علامه مجلسی در جلد ششم بحار الانوار ۱۲۷ روایت در این موضوع نقل کرده است. در دعا و مناجات هایی که از اهل بیت نقل شده نیز بارها از هول و هراس و شدت عذاب قبر به خدا پناه برده شده است.