[ویکی فقه] شک در بقای چیزی به جهت شک در قابلیت آن برای استمرار را شک در مقتضی گویند. از عنوان یاد شده در اصول فقه، بحث استصحاب سخن گفتهاند.
شک در مقتضی در برابر شک در رافع عبارت است از شک در بقای یک چیز بر اثر تردید در قابلیت ذاتی آن برای بقا و استمرار، مانند شک در بقای روز یا شب به سبب شک در قابلیت آن برای استمرار.
حجیت استصحاب در شک در مقتضی
برخی در حجیت استصحاب میان شک در مقتضی و شک در رافع تفصیل داده و در صورت نخست، استصحاب را معتبر ندانستهاند.
شک در مقتضی در برابر شک در رافع عبارت است از شک در بقای یک چیز بر اثر تردید در قابلیت ذاتی آن برای بقا و استمرار، مانند شک در بقای روز یا شب به سبب شک در قابلیت آن برای استمرار.
حجیت استصحاب در شک در مقتضی
برخی در حجیت استصحاب میان شک در مقتضی و شک در رافع تفصیل داده و در صورت نخست، استصحاب را معتبر ندانستهاند.
wikifeqh: دلیل شک در قابلیت و استعداد ذاتی آن برای ادامه وجود.
توضیح
گاهی شک در بقای مستصحب (موضوع یا حکم)، از شک در وجود مقتضی سرچشمه می گیرد؛ یعنی با قطع نظر از عروض موانع، شک وجود دارد که آیا این شیء قابلیت استمرار وجود را دارد یا نه؛ برای مثال، کلمه «یوم» اسم است برای مدت زمان بین طلوع و غروب خورشید و وقتی آخرین لحظه آن سپری شد، جای خود را به شب می دهد، اما نزدیک غروب بر اثر ابری بودن هوا شک می شود که روز باقی است یا منقضی شده، چون تردید وجود دارد که بیش از این قابلیت بقا را دارد یا قابلیت آن به پایان رسیده است. مثال دیگر این که، در ادله آمده است شخص مغبون، حق خیار غبن دارد، ولی ادله در فوریت یا استمرار آن خیار ظهور ندارد، بلکه قدر متیقن از ادله، حمل آن بر فوریت است، اما این که در زمان های بعد غیر از اولین زمان نیز این خیار موجود است یا نه، دلیل بر بقای آن وجود ندارد؛ پس شک در بقای خیار غبن از نوع شک در مقتضی است.
عناوین مرتبط
استصحاب با شک در مقتضی.
توضیح
گاهی شک در بقای مستصحب (موضوع یا حکم)، از شک در وجود مقتضی سرچشمه می گیرد؛ یعنی با قطع نظر از عروض موانع، شک وجود دارد که آیا این شیء قابلیت استمرار وجود را دارد یا نه؛ برای مثال، کلمه «یوم» اسم است برای مدت زمان بین طلوع و غروب خورشید و وقتی آخرین لحظه آن سپری شد، جای خود را به شب می دهد، اما نزدیک غروب بر اثر ابری بودن هوا شک می شود که روز باقی است یا منقضی شده، چون تردید وجود دارد که بیش از این قابلیت بقا را دارد یا قابلیت آن به پایان رسیده است. مثال دیگر این که، در ادله آمده است شخص مغبون، حق خیار غبن دارد، ولی ادله در فوریت یا استمرار آن خیار ظهور ندارد، بلکه قدر متیقن از ادله، حمل آن بر فوریت است، اما این که در زمان های بعد غیر از اولین زمان نیز این خیار موجود است یا نه، دلیل بر بقای آن وجود ندارد؛ پس شک در بقای خیار غبن از نوع شک در مقتضی است.
عناوین مرتبط
استصحاب با شک در مقتضی.
wikifeqh: شک_در_مقتضی_(اصول)