اسرائیلیات

اسرائیلیّات
اصطلاحی در علوم قرآنی، که لفظاً منسوب به بنی اسرائیلاست و عبارت است از همۀ روایات و دیدگاه ها و نظرهای یهودی و به ندرت نصرانی که به گونه ای در تفسیر آیات قرآن اثرگذار بوده یا به کار می روند؛ از قبیل تکمیل قصص اجمالی قرآن و داستان آفرینش و امثال آن. غالباً تفسیرهای نقلی یا روایی کهن که مبتنی بر نقل غیرنقادانۀ بعضی روایات بی اعتبارند، سرشار از اسرائیلیات است. منشأ اصلی و عمدۀ نقل روایات ناسره ای که اسرائیلیات را تشکیل می دهند، چهار یهودی اسلام آورده از صحابۀ حضرت پیامبرند: وَهب بن مُنَبِّه، عبدالله بن سلام، کعب الأَحبار، و عبدالملک بن عبدالعزیز بن جریج. البته همۀ منقولات این چهار تن، یا هرآنچه اسرائیلیات نام دارد، به صرف داشتن این وصف، ناسره و نامقبول نیست و از پیامبر (ص) حدیثی دربارۀ اسرائیلیات و شرح و بسط های یهودیان و نصاری دربارۀ بعضی آیات و قصص و مسائل قرآنی نقل شده است که حاکی از رعایت احتیاط است: «لا تصدّقوا اهل الکتاب و لا تکذّبوهم و قولوا آمنا بالله و ما اُنزل الینا»، (سخن اهل کتاب، یهودیان و مسیحیان، را نه تصدیق کنید نه تکذیب، بلکه بگویید به خداوند و به کتاب وحیانی خودمان ایمان داریم). نیز ← تلمود

[ویکی فقه] اِسْرائیلیّات ، اصطلاحی در معارف اسلامی ، به ویژه در زمینه تفسیر و علوم حدیث ، و آن به دسته ای از روایات و قصص و مفاهیم اشاره دارد که نه در قرآن و احادیث نبوی ، بلکه در تعالیم امم سالفه به ویژه بنی اسرائیل ریشه دارند و حاصل جریانی است از داستان سرایی ، اسطوره پردازی و وجوهی دیگر از تعالیم غیر اصیل که به ویژه در سده های نخست هجری توسط گروهی - بیشتر از یهودیان اسلام آورده - صورت پذیرفته ، و به حاشیه آموزش های مسلمانان راه یافته است .
نویسندگان مسلمان به هنگام نقل از منابع پیشینیان ، گاه با استفاده از تعابیر صریحی چون «برخی از کتب پیشینیان » یا «کتب پیامبران » به بیان مطلب می پرداخته اند البته در مواردی نیز بدون ذکر سرچشمه ، سخن را به صورت گفتار صحابه و تابعان ، یا به عبارت دیگر به صورت احادیث موقوف نقل کرده اند. در مقام تشخیص منشأ و سرچشمه ، باید در نظر داشت که میان این دوگونه روایات ، تفاوتی اساسی وجود دارد، چه تنها گونه نخست است که برگرفته شدن آن از روایات ماقبل اسلامی به صراحت بازگو شده است . یافت نشدن ریشه این روایات در احادیث نبوی ، گرچه بازدارنده ای برای یک داوری قطعی است ، اما با شناخت شخصیت راویان و نیز با در دست داشتن نمونه های مشابه در نوشته های یهود، می توان به مطالعه ای تطبیقی میان این روایات با نظایر یهودی آن پرداخت .
مفهوم واژه اسرائیلیات
واژه اسرائیلیات جمع اسرائیلیه و آن منسوب به اسرائیل است که نامی دیگر برای یعقوب پیامبر علیه السلام بوده است .
کاربرد اصطلاح اسرائیلیات
در جست و جو از قدیم ترین نمونه های کاربرد اصطلاح اسرائیلیات ، نخستین نمونه احتمالی تألیفی با همین عنوان از وهب بن منبه (د ۱۱۴ق ) است و تردید از آن روست که در برخی از منابع کتاب شناختی از این اثر با عناوینی دیگر یاد شده است . اگر چه فهارس کتاب شناختی موجود، ذکری از این اثر به میان نیاورده اند، ولی پاره اقتباس شده از این اثر توسط ونشریسی با ذکر عنوان کامل کتاب ، به روشنی نشان می دهد که گویا این اثر در موضوع مورد بحث تألیف شده بوده است از نمونه های صریح کاربرد تاریخی اصطلاح ، نخست باید به مسعودی اشاره کرد که در سده ۴ق ، این واژه را به مفهوم اصطلاحی آن و در حدی وسیع که روایات مسیحی را نیز در بر گیرد، به کار برده است ؛ او این دسته از روایات را اخباری به روایت اصحاب حدیث دانسته است که نه می توان آنها را قبول ، و نه رد کرد. مسعودی در ادامه سخن از اسرائیلیات ، به ذکر نمونه هایی از این دست اخبار پرداخته است . در اوایل سده ۷ ق یاقوت حموی این واژه را با بیانی آشکار به مفهوم «کتب قدیمه » و آثار امم سالفه به کار گرفته است . با گذشت حدود یک سده ، کسانی چون ابن تیمیه ، و با تعریفی روشن تر ابن کثیر با ارائه مفهومی از این اصطلاح ، هماهنگ با مفهوم امروزی آن ، به تبیین اقسام روایات اسرائیلیات پرداخته ، و به نقد محتوایی آنها دست یازیده اند.
تقسیم بندی اسرائیلیات
...