قنات

قنات یا کاریز راه آب یا کانالی است که در زیرِ زمین کنده شده، تا آب در آن برای رسیدن به سطح زمین جریان یابد. این جوی یا کانال در عمق زمین برای ارتباط دادنِ رشته چاه هایی است که از مادر چاه سرچشمه می گیرد. مادرچاه ها معمولاً یک چشمهٔ زیرزمینی هستند. قنات ها به منظور هدایت آب و مدیریّت آن برای کشاورزی و سایر مصارف به کار گرفته می شوند. این کانالِ قنات ممکن است تا رسیدن به سطح زمین چندین کیلومتر طول داشته باشد و به محل خروجیِ آب دهانهٔ کاریز یا سر قنات یا دهن فره می گویند.
کلنگ یک سر: یکی از اصلی ترین وسیله های حفر کاریز، کلنگ یک سر بوده که با توجه به نوع استفاده انواع مختلفی داشت. مثلاً برای محلی که سنگ بود بایست از کلنگی که سر آن کٌت (کند) می باشد استفاده کرد و برای محلی که گل می باشد و نرم تر بایستی حتماً از کلنگ سر تیز استفاده شود. دستمزد در گذشته دستمزد بسیار اندک بود طوری که پایان کار مقداری توت خشک یا انجیر خشک شده و از این قبیل خشکبارها می دادند یا اینکه شب جمعه تا شب جمعه برات یا حواله به عنوان دستمزد می گرفتند. بعدها مزد افراد را به عنوان نفقه قنات جمع آوری می کردند به گونه ای که هر فردی نسبت به شبانه روزی آب خود، سر خرمن (هنگام درو کردن گندم) سهم مشخص شده را تحویل می دادند و انباردار هم حواله ای را در پایان کار به مقنی ها داده و آن ها سهم خود را به طور جداگانه دریافت می نمودند. (استاد کار یه مقدار مشخصی داشت و مرد هم یه مقداری و دول کش هم مقدار معینی را دریافت می نمودند) مثلاً این قسمت که گل نرمتری داشته است متر آن یک سنگ گندم دستمزد فلان کارگر بوده؛ و قسمتی که سول بوده ۷ من گندم و دم چاه متری ۲ سنگ گندم و قسمت هایی که سنگ بوده ۸ من گندم دستمزد می باشد. اینکه مناطقی که دارای پوشش گیاهی بیشتری بود (خار و خاشاک) آن منطقه آب بیشتری داشت نسبت به مناطق خشک و از این طریق هم می شد حدس زد.
قنات یکی از عمده ترین منابع تأمین آب به شمار می رفته و همین قنوات بود که ظرفیت آبدهی به مزارع بیش از ۶۰ هزار روستای کشور را داشت. با ورود تکنولوژی جدید، چاه های عمیق جانشین قنات گردید و استفاده از موتور پمپ به تدریج رایج شد و تمامی مناطق ایران را دربر گرفت. احداث چاه های عمیق بدون برنامه ریزی خود باعث خشک شدن ۹۰ درصد از قنوات گردید به گونه ای که احیای آن ها امکان پذیر نیست زیرا حفر چاه های عمیق سطح آب را به میزان زیاد پایین برده است.
کاریز واژه ای فارسی است و در اصل کهریز و شاید کهن ریز یا کال ریز بوده است. واژهٔ قنات کلمهٔ پارسی معرب شده است. در خاور ایران، افغانستان و آسیای میانه واژهٔ کاریز بیشتر کاربرد دارد و در باختر ایران، واژهٔ قنات. قنات خود عربی شدهٔ کنات فارسی است که از ریشهٔ فعل کندن یا کانال گرفته شده است. جمع قنات را «قَنَوات» گویند.
فناوری ساخت قنات در اوایل هزاره اول قبل از میلاد در مناطق خشک کوهستانی ایران گسترش پیدا کرد و به کشاورزان این مناطق اجازه داد تا بتوانند در دوره های طولانی خشکی که آب سطحی پیدا نمی شود به کشاورزی بپردازند. این قنات ها به تدریج در مناطق دیگر دنیا رایج شدند و اکنون قنات های زیادی از چین تا مراکش و حتی در قاره آمریکا وجود دارند.

قَنات
قَنات
قَنات
قَنات
(یا: کاریز) شبکۀ آبرسانی زیرزمینی. قنات را ایرانیان، برای استفاده از منابع آب زیرزمینی ابداع کردند. در این روشِ فنی، آب را پس از رسیدن به سفرۀ آبِ زیرزمینی ازطریق چاه مادر، از راه مجرایی بسیار طویل، به روی زمین می رسانند. خاک حاصل از حفر این مجرا، ازطریق چاه های متعددِ مسیر مجرا، به بیرون منتقل می شود. تنظیم مسیر و شیب مجرا، باتوجه به شیب طبیعیِ زمین و محل سفره، نیاز به دانش فنی و تجربۀ بسیار دارد. شیب مجرایِ زیرزمینی، کمتر از شیب سطح زمین است. درنتیجه، در محلی که «مظهرِ» قنات نامیده می شود، دو خط شیب با هم تلاقی می کنند و آب بر سطح زمین جاری می شود.