ابادان

آبادان. آبادان شهری (لر نشین) در استان خوزستان و جنوب غرب ایران، مرکز شهرستان آبادان و از مناطق آزاد بازرگانی (منطقه آزاد تجاری-صنعتی اروند) ایران است که بر جزیره ای هم نام خود در ۵۳ کیلومتری خلیج فارس در نزدیکی با مرزهای عراق و کویت جای گرفته است. این شهر همچنین دارای فرودگاه و بندر است و به دلیل داشتن پالایشگاه نفت و پتروشیمی راهبردی بودن و هم مرزی با کشور عراق، از زمان جنگ جهانی دوم یکی از مهم ترین شهرهای خاورمیانه و ایران بوده است. یکی از بزرگ ترین پالایشگاه های نفت جهان (پالایشگاه نفت آبادان) در این شهر قرار دارد. نفت از اغلب مناطق خوزستان با لوله به این شهر می رسد و پس از تصفیه به کلیه جهان صادر می شود. نزدیکترین شهر به آبادان، خرمشهر است که حدود ۱۵ کیلومتر با این شهر فاصله دارد.
برخی آپلوگوس را اُبُله و نزدیک بصره می دانند و عده ای آن را منطقه آبادان می دانند. در شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید آمده است که بصره و شهرهای اطراف آن را بحر فارس سه بار نابود کرده است.
برخی مورخان بر این باورند که پیش از روزگار تاریخ نگار یونانی هرودت، منطقهٔ آبادان سکونت پذیر بوده است. «بهمن شیر» یا «بهمن اردشیر» یا «وهمن اردشیر»، برگرفته از نام نخستین شاه ساسانی (اردشیر بابکان)، نام پیشین شهری بندری بوده که اکنون آن را آبادان می شناسیم، و اردشیر بابکان در این بخش ایران اقدامات بسیار انجام داده بود. این شهر در تاختن اعراب به خوزستان به کلی نابود شده و یک پادگان به جای آن برپا شد. چون که نخستین فرمانده این پادگان مردی بنام عباد ابن حصین حبطی بود، شهر کوچکی در اطراف این پادگان ایجاد شد، به این مرد منصوب شده و عبادان نام گرفت.
امپراتوری عثمانی همواره بر روی آبادان و خرم شهر ادعای مالکیت داشت و در دوره ناصرالدین شاه این دو شهر را اِشغالِ نظامی کرد. امیرکبیر به نمایندگی از دولت ایران به مذاکره با امپراتوری عثمانی برای بازپس گرفتن محمره و عبادان رفت. عثمانی ها به فکر تطمیع شیوخ قبایل عرب افتادند و وعدهٔ معاف کردن از پرداخت مالیات در صورت الحاق به عثمانی دادند و متقابلاً دولت ایران اطمینان داشت که عرب های ساکن این شهرها خواهان بازگشت به ایران هستند و برای قدرت نمایی جلوی دولت عثمانی اعلام کرد که اگر شیوخ عرب گفتند که خواهان بازگشت به ایران هستند، مبلغ سنگینی بر مالیات سالیانهٔ آن ها افزوده خواهد شد. با این وجود قبایل عرب خواهان بازگشت به ایران شدند و به این ترتیب در سال ۱۸۴۷ در جریان عهدنامه ارزروم عثمانی ها حق حاکمیت مطلقهٔ دولت ایران بر این شهرها را به رسمیت شناختند و از تمامی ادعاهای خود دست کشیدند. در قرن بیستم، عبدالکریم قاسم پس از آن که با کودتا به ریاست دولت عِراق رسید، ادعا کرد که عهدنامه ارزروم باید باطل شود و خرم شهر و آبادان باید از ایران جدا شده و به عراق الحاق بشوند. قاسم، این دو شهر و نیز کشور کویت را متعلق به عراق نامید و در اتحادیه عرب نیز تقاضای الحاق این ها به عراق را ارائه کرد. صدام حسین با همین انگیزه به ایران تجاوز نظامی کرد و این دو شهر را به اشغال خود درآورد. آثار جنگ ایران-عراق هنوز بر روی این شهرها باقی مانده است.
آبادان تا سال ۱۳۵۵ خورشیدی از نظر جمعیت شهر نخست استان خوزستان بود و پس از آن سال جای خود را در رتبه یکم به اهواز داد.

---

آبادان. آبادان از شهرهای ایران ، در استان خوزستان ، در نزدیکی مرز ایران-عراق.
• «من ایران را دوست دارم، برای این که وطن من است،• -> ناصر تقوایی
• «روزهای سخت اوایل مهرماه سال ۱۳۵۹ را از یاد نمی برم؛ روزهایی که مردم خرمشهر خیابان به خیابان ایستادند و مقاومت کردند و خانه به خانه جنگید تا از سراسر ایران برای دفاع، به خرمشهر بیایند… امروز ۲۵ سال از آن روزها می گذرد. اکنون خرمشهر زنده است اما هنوز زخم را در سیمای شهر می توانیم ببینیم، بنابراین باید برای این شهر بیشتر فداکاری کرد. تا رسیدن به خرمشهر خرم و آبادان آباد، فاصله داریم..» مسجد جامع خرمشهر، ۱۳۹۲/۱۰/۲۶ -> حسن روحانی
• «جزیره ای است واقع در زیر ولایت بصره نزدیک به دریا؛ و دجله، چون قریب به دریا رسد، دهی است موسوم به «محرزی»، در نزدیک این ده، دجله دو شقه شود: شقه ای روی به ناحیه بحرین رود و شقه ای دیگر، جاری شود طرف عبادان و سیراف و جنابه؛ و عبادان در آن جزیره است؛ و این جزیره، مثلث شکل واقع شده و مثل است در کاری که به انتها رسد گویند: لیس وراء عبادان قریه. یعنی بعد از عبادان دهی نیست؛ و بعد از عبادان، دریا است و آبادی نیست.» در «آثار البلاد و اخبار العباد/اقلیم رابع / عبادان» (نگاشته به سال ۶۷۴ق/ ۱۲۷۵م) -> ابوعبدالله زکریا قزوینی