[ویکی فقه] اَصْبَغ ِ بْن ِ نُباته ، ابوالقاسم ، از اصحاب امام علی بن ابی طالب - علیه السلام- است.
اصبغ بن نباته از بنی حنظله و از تیره مُجاشع بن دارم بود. وی کوفی بوده ، و در روزگار خلافت امام علی - علیه السلام- یکی از نامدارترین و استوارترین یاران امام به شمار می آمده است ، اما روایاتی مبنی بر اینکه او دوران پیامبر - صلی الله علیه وآله وسلم- را درک کرده است و نیز روایت وی از عمر بن خطاب ، قابل اعتماد به نظر نمی رسد.به روایت نصر بن مزاحم اصبغ پیرمردی زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران علی - علیه السلام- به شمار می آمد.اصبغ را یکی از « شرطة الخمیس » در جنگ صفین یاد کرده اند.
← شرط و پیمان با علی
(۱) آقا بزرگ ، الذریعة.(۲) محمد ابن حبان ، المجروحین ، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت ، ۱۳۹۶ق .(۳) عبدالحمید ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره ، ۱۳۷۸ق /۱۹۵۹م .(۴) احمد ابن حجر عسقلانی ، تقریب التهذیب ، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف ، بیروت ، ۱۳۹۵ق /۱۹۷۵م .(۵) علی ابن حزم ، جمهرة انساب العرب ، بیروت ، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م .(۶) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری ، بیروت ، دارصادر.(۷) محمد ابن شهر آشوب ، المناقب ، قم ، مطبعة علمیه .(۸) محمد بری تلمسانی ، الجوهرة، به کوشش محمد تونجی ، ریاض ، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م .(۹) یعقوب بسوی ، المعرفة و التاریخ ، به کوشش اکرم ضیاء عمری ، بغداد، ۱۳۹۶ق /۱۹۷۹م .(۱۰) ابراهیم جوزجانی ، احوال الرجال ، به کوشش صبحی بدری سامرایی ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م .(۱۱) محمد حر عاملی ، وسائل الشیعة، به کوشش محمد رازی ، بیروت ، ۱۳۸۹ق .(۱۲) حسن حلی ، رجال ، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم ، نجف ، ۱۳۸۱ق /۱۹۶۱م .(۱۳) خلیفة بن خیاط، تاریخ ، به کوشش سهیل زکار، دمشق ، ۱۹۶۷م .(۱۴) ابوالقاسم خویی ، معجم رجال الحدیث ، بیروت ، ۱۴۰۳ق .(۱۵) علی دارقطنی ، الضعفاء و المتروکین ، به کوشش صبحی بدری سامرایی ، بیروت ، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۹م .(۱۶) محمد ذهبی ، المغنی ، به کوشش نورالدین عتر، حلب ، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م .(۱۷) محمد ذهبی ، میزان الاعتدال ، به کوشش علی محمد بجاوی ، بیروت ، ۱۹۶۳م .(۱۸) محمد طوسی ، امالی ، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم ، نجف ، ۱۳۸۴ق / ۱۹۶۴م .(۱۹) محمد طوسی ، رجال ، نجف ، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۱م .(۲۰) محمد طوسی ، الفهرست ، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش .(۲۱) احمد عجلی ، تاریخ الثقات ، به کوشش عبدالمعطی قلعجی ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۴م .(۲۲) محمد کشی ، معرفة الرجال ، اختیار طوسی ، به کوشش حسن مصطفوی ، مشهد، ۱۳۴۸ش .(۲۳) یوسف مزی ، تهذیب الکمال ، به کوشش بشار عواد معروف ، بیروت ، ۱۴۱۳ق /۱۹۹۱م .(۲۴) محمد مفید، امالی ، به کوشش حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری ، قم ، ۱۴۰۳ق .(۲۵) نجاشی ، رجال ، به کوشش موسی شبیری زنجانی ، قم ، ۱۴۰۷ق .(۲۶) احمد نسایی ، «الضعفاء و المتروکین »، همراه الضعفاء الصغیر بخاری ، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت ، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۶م .(۲۷) نصر بن مزاحم ، وقعة صفین ، به کوشش عبدالسلام هارون ، قاهره ، ۱۳۸۲ق .(۲۸) یحیی بن معین ، التاریخ ، به کوشش احمد محمد نورسیف ، مکه ، ۱۳۹۹ق /۱۹۷۹م.(۲۹) ابن عدی ، احمد، الکامل فی الضعفاء الرجال ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م .
اصبغ بن نباته از بنی حنظله و از تیره مُجاشع بن دارم بود. وی کوفی بوده ، و در روزگار خلافت امام علی - علیه السلام- یکی از نامدارترین و استوارترین یاران امام به شمار می آمده است ، اما روایاتی مبنی بر اینکه او دوران پیامبر - صلی الله علیه وآله وسلم- را درک کرده است و نیز روایت وی از عمر بن خطاب ، قابل اعتماد به نظر نمی رسد.به روایت نصر بن مزاحم اصبغ پیرمردی زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران علی - علیه السلام- به شمار می آمد.اصبغ را یکی از « شرطة الخمیس » در جنگ صفین یاد کرده اند.
← شرط و پیمان با علی
(۱) آقا بزرگ ، الذریعة.(۲) محمد ابن حبان ، المجروحین ، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت ، ۱۳۹۶ق .(۳) عبدالحمید ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه ، به کوشش محمد ابوالفضل ابراهیم ، قاهره ، ۱۳۷۸ق /۱۹۵۹م .(۴) احمد ابن حجر عسقلانی ، تقریب التهذیب ، به کوشش عبدالوهاب عبداللطیف ، بیروت ، ۱۳۹۵ق /۱۹۷۵م .(۵) علی ابن حزم ، جمهرة انساب العرب ، بیروت ، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م .(۶) محمد ابن سعد، الطبقات الکبری ، بیروت ، دارصادر.(۷) محمد ابن شهر آشوب ، المناقب ، قم ، مطبعة علمیه .(۸) محمد بری تلمسانی ، الجوهرة، به کوشش محمد تونجی ، ریاض ، ۱۴۰۳ق /۱۹۸۳م .(۹) یعقوب بسوی ، المعرفة و التاریخ ، به کوشش اکرم ضیاء عمری ، بغداد، ۱۳۹۶ق /۱۹۷۹م .(۱۰) ابراهیم جوزجانی ، احوال الرجال ، به کوشش صبحی بدری سامرایی ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م .(۱۱) محمد حر عاملی ، وسائل الشیعة، به کوشش محمد رازی ، بیروت ، ۱۳۸۹ق .(۱۲) حسن حلی ، رجال ، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم ، نجف ، ۱۳۸۱ق /۱۹۶۱م .(۱۳) خلیفة بن خیاط، تاریخ ، به کوشش سهیل زکار، دمشق ، ۱۹۶۷م .(۱۴) ابوالقاسم خویی ، معجم رجال الحدیث ، بیروت ، ۱۴۰۳ق .(۱۵) علی دارقطنی ، الضعفاء و المتروکین ، به کوشش صبحی بدری سامرایی ، بیروت ، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۹م .(۱۶) محمد ذهبی ، المغنی ، به کوشش نورالدین عتر، حلب ، ۱۳۹۱ق /۱۹۷۱م .(۱۷) محمد ذهبی ، میزان الاعتدال ، به کوشش علی محمد بجاوی ، بیروت ، ۱۹۶۳م .(۱۸) محمد طوسی ، امالی ، به کوشش محمدصادق بحرالعلوم ، نجف ، ۱۳۸۴ق / ۱۹۶۴م .(۱۹) محمد طوسی ، رجال ، نجف ، ۱۳۸۰ق /۱۹۶۱م .(۲۰) محمد طوسی ، الفهرست ، به کوشش محمود رامیار، مشهد، ۱۳۵۱ش .(۲۱) احمد عجلی ، تاریخ الثقات ، به کوشش عبدالمعطی قلعجی ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۴م .(۲۲) محمد کشی ، معرفة الرجال ، اختیار طوسی ، به کوشش حسن مصطفوی ، مشهد، ۱۳۴۸ش .(۲۳) یوسف مزی ، تهذیب الکمال ، به کوشش بشار عواد معروف ، بیروت ، ۱۴۱۳ق /۱۹۹۱م .(۲۴) محمد مفید، امالی ، به کوشش حسین استاد ولی و علی اکبر غفاری ، قم ، ۱۴۰۳ق .(۲۵) نجاشی ، رجال ، به کوشش موسی شبیری زنجانی ، قم ، ۱۴۰۷ق .(۲۶) احمد نسایی ، «الضعفاء و المتروکین »، همراه الضعفاء الصغیر بخاری ، به کوشش محمود ابراهیم زاید، بیروت ، ۱۴۰۶ق /۱۹۸۶م .(۲۷) نصر بن مزاحم ، وقعة صفین ، به کوشش عبدالسلام هارون ، قاهره ، ۱۳۸۲ق .(۲۸) یحیی بن معین ، التاریخ ، به کوشش احمد محمد نورسیف ، مکه ، ۱۳۹۹ق /۱۹۷۹م.(۲۹) ابن عدی ، احمد، الکامل فی الضعفاء الرجال ، بیروت ، ۱۴۰۵ق /۱۹۸۵م .
wikifeqh: جنگ جمل در دست است.
wikishia: بنی حنظله و از تیرة مُجاشع بن دارم بود . وی کوفی بوده ، و در روزگار خلافت امام علی علیه السلام، یکی از نامدارترین و استوارترین یاران امام به شمار می آمده است (ابن سعد، 6/225)، اما روایاتی مبنی بر اینکه او دوران پیامبر(ص ) را درک کرده است (ابن حجر، 1/108) و نیز روایت وی از عمر بن خطاب (مزی ، 3/308)، قابل اعتماد به نظر نمی رسد.
به روایت نصر بن مزاحم (ص 442-443)، اصبغ پیرمردی زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران علی (ع ) به شمار می آمد. اصبغ را یکی از «شرطة الخمیس » در جنگ صفین یاد کرده اند (خلیفه ، 1/231). از خود او در معنی این عنوان روایت شده است که ما با علی (ع ) شرط و پیمان بستیم تا پای جان در راه او فداکاری کنیم . از اصبغ برخی روایات نیز در شرح حوادث جنگ جمل در دست است . وی همچنین یکی از راویان برخی رویدادهای جنگ صفین است . از برخی روایات ، میزان محبوبیت و منزلت اصبغ نزد علی (ع ) به خوبی آشکار است .
و در کتاب کشی از ابی الجارود روایت کرده که او گفت: از اصبغ پرسیدم که منزلت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در میان شما تا کجا است؟ گفت: مجمل اخلاص ما نسبت به او این است که شمشیرهای خود را بر دوش نهاده ایم و به هر کس که ایماء نماید او را به شمشیرهای خود می زنیم و ایضا روایت نموده که از اصبغ پرسیدند که چگونه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام تو را و اَشْباه تو را شرطة الخمیس نام نهاده؟ گفت: بنابر آن که ما با او شرط کرده بودیم که در راه او مجاهده کنیم تا ظفر یابیم یا کشته شویم و او شرط کرد و ضامن شد که به پاداش آن مجاهده، ما را به بهشت رساند.
مخفی نماند که «خمیس»، لشکر را می گویند بنابر آن که مرکب از پنج فرقه است که آن «مقدمه» و «قلب» و «میمنه» و «میسره» و «ساقه» باشد، پس آن که می گویند که فلان صاحب امیرالمؤمنین علیه السلام از شرطة الخمیس است این معنی دارد که از جمله لشکریان اوست که میان ایشان و آن حضرت شرط مذکور منعقد شده.
آنچه بیشتر مایه شهرت اصبغ بوده ، شخصیت روایی اوست . غالب روایاتی که وی نقل کرده ، به امام علی (ع ) می رسد. بیشتر این روایات در کتابها و منابع شیعی منعکس شده اند بیشتر موضوعات روایات او تاریخی ، فقهی و اخلاقی است . مشهورترین روایت اصبغ از امام علی (ع ) یکی عهدنامه معروف مالک اشتر است و دیگری وصیت امام به فرزندش محمدحنفیه .
اصبغ از این کسان نیز روایت کرده است : ابوایوب خالد بن زید انصاری ، عمار بن یاسر و عمر بن خطاب (ذهبی ، میزان ...، 1/271؛ مزی ، 3/308).
به روایت نصر بن مزاحم (ص 442-443)، اصبغ پیرمردی زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران علی (ع ) به شمار می آمد. اصبغ را یکی از «شرطة الخمیس » در جنگ صفین یاد کرده اند (خلیفه ، 1/231). از خود او در معنی این عنوان روایت شده است که ما با علی (ع ) شرط و پیمان بستیم تا پای جان در راه او فداکاری کنیم . از اصبغ برخی روایات نیز در شرح حوادث جنگ جمل در دست است . وی همچنین یکی از راویان برخی رویدادهای جنگ صفین است . از برخی روایات ، میزان محبوبیت و منزلت اصبغ نزد علی (ع ) به خوبی آشکار است .
و در کتاب کشی از ابی الجارود روایت کرده که او گفت: از اصبغ پرسیدم که منزلت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در میان شما تا کجا است؟ گفت: مجمل اخلاص ما نسبت به او این است که شمشیرهای خود را بر دوش نهاده ایم و به هر کس که ایماء نماید او را به شمشیرهای خود می زنیم و ایضا روایت نموده که از اصبغ پرسیدند که چگونه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام تو را و اَشْباه تو را شرطة الخمیس نام نهاده؟ گفت: بنابر آن که ما با او شرط کرده بودیم که در راه او مجاهده کنیم تا ظفر یابیم یا کشته شویم و او شرط کرد و ضامن شد که به پاداش آن مجاهده، ما را به بهشت رساند.
مخفی نماند که «خمیس»، لشکر را می گویند بنابر آن که مرکب از پنج فرقه است که آن «مقدمه» و «قلب» و «میمنه» و «میسره» و «ساقه» باشد، پس آن که می گویند که فلان صاحب امیرالمؤمنین علیه السلام از شرطة الخمیس است این معنی دارد که از جمله لشکریان اوست که میان ایشان و آن حضرت شرط مذکور منعقد شده.
آنچه بیشتر مایه شهرت اصبغ بوده ، شخصیت روایی اوست . غالب روایاتی که وی نقل کرده ، به امام علی (ع ) می رسد. بیشتر این روایات در کتابها و منابع شیعی منعکس شده اند بیشتر موضوعات روایات او تاریخی ، فقهی و اخلاقی است . مشهورترین روایت اصبغ از امام علی (ع ) یکی عهدنامه معروف مالک اشتر است و دیگری وصیت امام به فرزندش محمدحنفیه .
اصبغ از این کسان نیز روایت کرده است : ابوایوب خالد بن زید انصاری ، عمار بن یاسر و عمر بن خطاب (ذهبی ، میزان ...، 1/271؛ مزی ، 3/308).
wikiahlb: اصبغ_بن_نباته