ادبیات نمایشی

ادبیات نمایشی گونه ای از ادبیات است که برای اجرا در صحنهٔ تئاتر یا مکان های دیگر تنظیم و نوشته شده باشد و نمایشنامه، فیلمنامه و تعزیه نامه و امثال اینها را در بر می گیرد.
راوی
رخداد
شخصیت
توصیف
درون مایه
گفتگو
فضا
ساختار
موضوع
افت
اوج
کشف
گره گشایی
کشمکش
گره افکنی
در ایران اشکال کهن نمایش ریشه در مذهب داشت. کهن ترین آنها مراسمی بود که در آنها مغ ها سرودهای اوستا را همراه با رقص های دسته جمعی می خواندند. در ایران باستان نمایش واره هایی به مناسبت پیروزی ها و سوگواری ها بر پا می شد از آن جمله کین سیاوش که برای سوکواری کشته شدن وی هر سال در نواحی شمال شرقی ایران اجرا می شد و تا سدهٔ چهارم رایج بود، و نیز کین ایرج، مویه زال، آیین جمشید و گریستن مغان پس از این نمایش واره ها در دوره های مختلف اشکال گوناگون نمایش در ایران پدید آمد که از آن میان می توان به نمایش های کوسه برنشین پیش از اسلام و سپس پرده بازی و میرنوروزی عمرکشان و انواع نمایش های سنتی مانند معرکه گیری، نقالی و روحوضی اشاره کرد که چون نمایش هایی عامیانه بود چندان نیازی به متن و نمایشنامهٔ مشخص نداشت. تنها گونهٔ نمایش های سنتی ایرانی که می توان نوشتاری برای آن جست تعزیه است. تعزیه که از زمان معزالدوله دیلمی به صورت دسته ها و مراسم سوکواری اجرا می شد تا اواخر دورهٔ صفویه به شکل نهایی و امروزی خود دست یافت.
نمایش به شکل امروزی آن با ترجمهٔ نمایشنامه های غربی به ایران راه یافت که در این میان سهم آثار ترجمه شدهٔ مولیر نمایشنامه نویس فرانسوی بیش از دیگران است. از اواسط دههٔ ۱۳۳۰ برپایی سالن های جدید نمایش و برگزاری جشنواره های تئاتر و توجه روشنفکران به ریشه های هنر بومی و ملی سبب رونق دوبارهٔ نمایشنامه نویسی شد. غلامحسین ساعدی (با نام مستعار گوهرمراد)، بهرام بیضایی، اکبر رادی، خسرو حکیم رابط و اسماعیل خلج از برجسته ترین نمایشنامه نویسان معاصر به شمار می روند.

[ویکی فقه] نمایش یا درام به معنای نشان دادن، باز نمودن و مرادف اصطلاحات تماشا، تقلید و بازی است؛ در اصطلاح به هر اثری که برای اجرا در روی صحنه تئاتر توسط بازیگران نوشته شده باشد، نمایش نامه می گویند.مهد نمایش یا درام، یونان باستان بوده است. «دراما» در یونانی به معنای کار یا عملی است که واقع می شود؛ و در اصل هنری است که روی صحنه می آید.
ادبیات نمایشی یا دراماتیک بر اساس تقسیم بندی ارسطو یکی از انواع مهم ادبیات بوده و به دو نوع کمدی و تراژدی تقسیم می شود:
← تراژدی
به طور کلی درام در اکثر تمدن های قدیم وجود داشته و جزء مراسم مذهبی محسوب می شده است؛ زیرا در آن مراسم به تجلیل خدایان و مردگان و از کیفیت گناهان و امثال این موضوعات سخن می رفته است. سابقۀ درام در مصر به حدود چهار هزار سال قبل از تولد مسیح می رسد. در روم باستان درام بسیار رواج داشته و در اروپا قرون وسطی، کلیسا بر اثر علاقه مفرط مردم به تئاتر، درام مذهبی را به وجود آمد که در آن زندگی مسیح و قدسیان به صحنه می آمد. در اروپای عصر رنسانس، درام قدیم یونان و روم دوباره ظهور کرد.
پیدایش در ایران
در ایران پیش از اسلام نمایش نامه وجود داشته در جریان تاریخ ایران، نخستین بار در دورۀ پارت ها به صحنه سازی سورنای بزرگ (به کسر سین و واو) بر می خوریم که می توان آن را به عنوان اولین نمایش ضبط کرد. از دوره ساسانیان دربارۀ نمایش، متنی به نام «در کنار قصر پاد – واژ یک آواز جا دارد» باقی مانده؛ و «پتواژ گفتن» نامی است که ساسانیان به تئاتر خود داده بودند. در دورۀ ملاجقه «خیمه شب بازی» متداول بود.مقارن با تحولات زیاد دورۀ مشروطه در ایران، در جریان انتقاد از گذشته و رویکرد به پدیده های نو، تحولی در عرصه نمایش به وجود آمد. نمایش به عنوان یک نوع ادبی (ژانر) از همین موقع شکل گرفت. نخستین انگیزه های ایجاد نمایش جدید، با سفر برخی رجال و جوانان به اروپا و دیدار آنان از تماشاخانه غرب میسر شد.
نمایش نامه نویسی در ایران
...