بقیع

مختصات: ۲۴°۲۸′۰۲″شمالی ۳۹°۳۶′۵۸″شرقی / ۲۴٫۴۶۷۲°شمالی ۳۹٫۶۱۶°شرقی / 24.4672; 39.616
حلیمه دایه (مادر رضاعی) پیامبر
تمامی همسران پیامبر (غیر از خدیجه که در گورستان ابوطالب مکه مدفون است): جویریه، ام سلمه، زینب دختر جحش، زینب دختر خزیمه، سوده، حفصه، صفیه، ام حبیبه، عایشه
ابراهیم پسر محمد
همه دختران پیامبر: زینب، رقیه و ام کلثوم. فاطمه زهرا نیز گرچه به ظن قریب به یقین در بقیع دفن شده ولی محل دقیق دفن وی نامشخص است.
چهار امام شیعیان حسن مجتبی، علی بن حسین، محمد باقر و جعفر صادق، فاطمه بنت اسد مادر علی و عباس عموی پیامبر.
ام البنین همسر علی و مادر ابوالفضل، صفیه و عاتکه عمه های پیامبر
عقیل بن ابی طالب و عبدالله بن جعفر
بَقیع یا بهشت بقیع (به عربی: جنت البقیع)، آرامگاهی در شهر مدینه، عربستان است. عده بسیاری از اهل بیت و صحابه پیامبر اسلام از جمله چهار تن از امامان شیعه در این مکان مدفون هستند.
پیشینهٔ تاریخی بقیع به دوران قبل از اسلام می رسد ولی در کتب تاریخی به روشنی قدمت تاریخی آن مشخص نشده است. بعد از هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان بوده، مردم مدینه قبل از آمدن مسلمانان به آن جا اجساد مردگان خود را در دو گورستان «بنی حرام» و «بنی سالم» و گاهی نیز در خانه های شان دفن می کردند و در واقع بقیع اولین قبرستانی است که به دستور پیامبر اسلام و توسط مسلمانان صدر اسلام ساخته شد.
اولین کسی که در آنجا به توصیه پیامبر اسلام دفن شد عثمان بن مظعون بود که از دوستان نزدیک پیامبر و علی بن ابیطالب به شمار می رفت؛ و علی در سخنانش از عثمان بسیار یاد می کرد.

بَقیع
قبور ائمه در بَقیع بعد از تخریب
قبور ائمه در بَقیع بعد از تخریب
(یا: بقیع الغَرقَد یا جَنَّةالبقیع) اولین و مشهورترین قبرستان اسلامی از زمان حیات حضرت محمد (ص) تاکنون، واقع در مدینه، در نزدیکی مسجدالنبی و بقعۀ پیامبر اکرم (ص). این محل قبلاً در خارج از دیوار شهر مدینه قرار داشت بعد از هجرت پیامبر اسلام (ص) از مکه به مدینه، ایشان این محل را که پوشیده از بوته های خار بود و به همین سبب غَرقَد نامیده می شد، به قبرستان مسلمانان اختصاص داد. اولین صحابۀ پیامبر (ص) از میان انصار که در بقیع دفن شد، اسعد بن زاره انصاری خزرجی و نخستین کس از میان مهاجرین، عثمان بن مظعون برادر رضاعی پیامبر (ص) بود. ابراهیم پسر خردسال پیامبر (ص) و دختران و زوج های ایشان، جز خدیجۀ کبری که در قبرستان ابوطالب در مکهمدفون است، در بقیع مدفونند و بنا به احتمالی حضرت فاطمۀ زهرا (س) دختر پیامبر (ص) نیز در بقیع مدفون است. مرقد امام حسن (ع)، امام زین العابدین (ع)، امام محمد باقر (ع) و امام صادق (ع) که به ائمۀ بقیع مشهورند، نیز در کنار یکدیگر در ضلع جنوب غربی بقیع واقع است. همچنین مدفن عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر (ص) و جدّ خلفای عباسی، عبدالله بن مسعود، سعد بن ابی وقاص و انس بن مالک در بقیع قرار دارد. تعداد اصحاب پیامبر اکرم (ص) را که در بقیع مدفونند، بالغ بر ۱۰هزار تن نوشته اند. بقیع در زمان پیامبر و خلفای راشدین وسعت چندانی نداشت. در عهد معاویه بر وسعت آن افزودند تا قبر عثمان نیز که در خارج از بقیع قرار داشت، در داخل بقیع قرار گیرد. این بخش الحاقی را بقیع بنی امیه نامیدند. بعد از به قدرت رسیدن آل بویه و تسخیر بغداد، آنان در ساختن بقعه بر فراز قبور ائمۀ اطهار (ع) و تعمیر مسجد نبوی همت گماردند. در دورۀ صفویه نیز تعمیرات و تزیینات مناسبی ایجاد شد و سلاطین عثمانی هم در آبادانی بقیع کوشیدند. در نیمۀ دوم قرن ۱۳ق از سوی ملا محمدصالح برغانی و سپس فرزندش شیخ حسن مرمت هایی در قبور بقیع انجام شد. سعود بن عبدالعزیز، امیر نجد، در سال های ۱۲۱۸ و ۱۲۲۱ق دو بار به مکه و مدینه حمله کرد و خرابی های زیادی به آستانه های بقیع وارد آورد و بخشی از اشیای قیمتی آن ها را به غارت برد. این دو یورش به حملۀ اول وهابیون به بقیع معروف است. پس از قلع وقمع وهابیون به فرمان محمدعلی پاشا، خدیو مصر، این خرابی ها توسط سلطان عبدالحمید دوم پادشاه عثمانی ترمیم شد. بعد از قیام عبدالعزیز بن عبدالرحمان (۱۲۹۳ـ۱۳۷۳ق)، از احفاد سعود که شورش او منجر به برقراری مجدد امارت آل سعود در ۱۳۱۹ق و تصرف شهر ریاض شد، وی سه امارت حجاز، نجد و احسا را کشور واحدی به نام «المملکةالعربیه السعودیه» اعلام کرد. لشکریان او به مقاومت دَه ماهۀ اهل مدینه پایان دادند و در هشتم شوال ۱۳۴۴ق طبق فتوای شیخ محمد بن عبدالوهاب نجدی (۱۱۱۵ـ۱۲۰۶ق) مؤسس فرقۀ وهابیه که عمارت بر روی قبور را حرام می دانست، همۀ بقعه ها و آستانه های بقیع را ویران و اموال و نفایس آن را غارتکردند. این یورش به حملۀ دوم وهابیون به بقیع شهرت دارد. هم اکنون بقیع دارای در ورودی بزرگ غربی است که در ۱۳۸۵ق با پافشاری دولت ایران احداث شد. چون وهابیان ورود زنان را به قبرستان حرام می دانند، از ورود آنان به بقیع جلوگیری می کنند. قبرهای بقیع جز سنگ کوچکی بر بالای آن ها که فاقد هرگونه علامت و نوشته است، نشانۀ دیگری ندارد و مأموران دولت سعودی نیز مانع از نزدیک شدن زائران به قبور می شوند.

[ویکی فقه] بَقیع ، کهن ترین و مشهورترین گورستان دوره اسلامی در شهر مدینه که به «بقیع الغَرقَد»، یا به ویژه در زمان متأخر به «جنة البقیع » نیز شهرت داشته است . و متبرک به وجود قبورمطهر ائمه علیهم السلام گردیده است. از آن به مناسبت در باب حج سخن رفته است.
بقیع راازآنرو «بقیع الغرقد» نامیده اند که نوعی درخت خاردار در آنجا می روییده و نامش «غرقد» بوده است. سپس آن درخت از میان رفت، امّا نامش ماندگار شد.برخی نیز گفته اند: بقیع غرقد، نام زمینی است که نوعی درخت بلند توت آن را پوشانده باشد.
پیشینه
با توجه به اقوال لغت شناسان در توضیح «بقیع الغرقد»، چنین به نظر می رسد که محل گورستان بقیع ، در دوره پیش از اسلام خارستانی در اطراف شهر یثرب یا مدینه بعدی بوده است . این بقیع غیر از مواضع دیگری در مدینه ، چون بقیع زبیر و بقیع الخیل بوده است .در روایات ِ افسانه مانندِ ایام العرب ِ ه م پیش از اسلام ، از «یوم البقیع » به عنوان یکی از جنگ های اوس و خزرج ه م نام برده شده است و در اشعار منسوب به این روز از آن یاد کرده اند پس از مرگ عثمان بن مظعون در ق /۲۴م ، پیامبر اکرم (ص ) که گویا در جست و جوی جای خاصی برای دفن پیکر اصحاب خویش بودند، ناحیه بقیع را پسندیدند.پیشینه قبرستان بقیع به دوران قبل از اسلام میرسد، لیکن در اسناد به روشنی مشخص نیست که قدمت آن به چه تاریخی مربوط است و از چه زمان مردمان مدینه جنازه درگذشتگان خود را در این گورستان به خاک می سپرده اند. منابع تاریخی گواهی میدهد که پیش از هجرت، مردم مدینه اجساد مردگان خود را در دو گورستانِ« بنی حرام »و« بنی سالم »و گاهی نیزدر منازل خود دفن میکردند. لیکن با هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان گردید و به مرور زمان و با دفن اجساد تعدادِ زیادی از صحابه و تابعین و نیز همسران و دختران و فرزندان و اهل بیت رسول الله صلوات الله علیه از اهمیت ویژه ای برخوردار شد. و گورستانهای پیشین، رفته رفته به حالت متروکه در آمد و از میان رفت.بقیع تا یکصدسال پیش، دیوار و حصاری نداشت،امااکنون بادیواری بلند محصور گشته واز گذشته تاکنون مسلمانان از هر فرقه و مذهبی، پس از زیارت پیامبرخدا صلوات الله علیه به اینجا آمده، اهلبیت پیامبر(صلی الله علیه وآله)ودیگر آرمیدگان دراین گورستان رازیارت می کنند.
موقعیت جغرافیایی
گورستان بقیع در شرق مدینه و به فاصله اندکی از مزار حضرت رسول (ص ) واقع شده ، و در روزگاران دور، خارج از حصار قدیم مدینه که اکنون تقریباً از میان رفته ، قرار داشته است و مساحت آن در حال حاضر به ۸۰ هزار م می رسد.
نخستین مدفون
...

[ویکی شیعه] بَقیع یا بقیعُ الغَرْقَد، کهن ترین آرامستان مسلمانان است که پیش از اسلام، زمینی بزرگ و بوستانی بوده در حوالی شهر یثرب حجاز. دفن اموات مسلمانان در این زمین از آغاز سده نخست هجری، رواج یافته و بزرگان و شخصیت های مهم اسلامی در آن خاکسپاری شده اند. چهار تن از امامان معصوم و دیگر وابستگان پیامبر خدا، از جمله این مدفونان هستند. بقیع در ادوار مختلف اسلامی، مورد توجه حاکمان بوده و بقعه ها و بارگاه هایی در آن ساخته شد اما پس از حمله و سیطره وهابیان بر عربستان، تخریب گردید. اکنون سطح بقیع در جوار حرم نبوی با خاک یکسان است و سنگ نوشته ای در آن مشاهده نمی شود.
کهن ترین قبرستان مسلمانان، در نزدیکی مسجدالنبی و اطراف شهر قرار داشته که امروزه پس از توسعه قبرستان و مجموعه مسجد و صحن نبوی، هردو به هم متصل شده و در هسته مرکزی شهر مدینه قرار گرفته اند.
دور قبرستان بقیع، دیوار کشی شده و ضلع غربی آن که در ورودی اصلی قبرستان نیز هست، ملاصق صحن حرم نبوی و ضلع جنوبی آن خیابان ابوایوب انصاری و ضلع شرقی آن بلوار ملک فیصل و ضلع شمالی آن خیابان عبدالعزیز است. این خیابان ها پیش تر نام های دیگری داشته اند.

[ویکی اهل البیت] بقیع در لغت به زمین گسترده و بزرگی گویند که دارای درخت باشد که یکی از آن ها، بقیع غرقد است. غرقد، نام درختی است که در آن محیط بوده است، گرچه بعدها آن درختان را کندند ولی اسم آن باقی ماند و این زمین، معروف به بقیع الغرقد شد.
این قبرستان از زمان رسول خدا صلی الله علیه و آله تاکنون باقی است و حدود ده هزار نفر از یاران پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را در خود جای داده است.
بقیع، زمین مستطیل شکلی در شرق مدینه است که 100 در 150 متر بوده، ولی بارها توسعه پیدا کرده است. برخی آن را در اصل 80 در 80 متر دانسته اند که بعدها با اضافه شدن حش کوکب و... به آن، به 150 در 100 متر رسید.
ابورافع می گوید: رسول خدا صلی الله علیه و آله در صدد تهیه مکانی برای دفن یاران خود بود و جاهای مختلفی را در اطراف مدینه ملاحظه کرد تا آن که به بقیع الغرقد رسید و فرمود: به من دستور داده شده که این مکان را قرار دهم.
از برخی روایات، استفاده می شود که اولین کسی که در بقیع دفن شد، عثمان بن مظعون بود؛ همان گونه که از حضرت امیرمؤمنان امام علی علیه السلام روایت شده که اولین کسی که در بقیع دفن شده، عثمان بن مظعون و پس از او، جناب ابراهیم علیه السلام، پسر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بود. از برخی روایات نیز فهمیده می شود که اولین کسی که در بقیع دفن شد، اسعد بن زراره بود. او به هنگام ساخت مسجدالنبی، از دنیا رفت. ممکن است گفته شود که اولین کسانی که در بقیع دفن شدند، از مهاجران، عثمان بن مظعون و از انصار، اسعد بن زراره بوده است و یا آن که گفته می شود که اسعد بن زراره، در بقیع دفن شد؛ پیش از آن که آن مکان، به عنوان قبرستان عمومی، در نظر گرفته شود.
بقیع، یک زمین وقفی نیست؛ چون ملک کسی نبوده است و وقفیت، فرع ملکیت است؛ و پس از تصمیم برای دفن، مردم درختان آن را کندند و عده ای هم آمدند و برای خود در آن خانه ساختند. بنابراین جلوگیری وهابیون از بازسازی بقیع تحت عنوان وقف بودن بقیع، بهانه ای بیش نیست، علاوه بر آن که خصوص امامان بقیع در خانه شخصی عقیل بن ابی طالب دفن گردیدند.
بقیع به خاطر قدوم مبارک رسول خدا صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام و دفن چهار تن از امامان علیهم السلام و سایر مؤمنان، شهیدان و نیکان، دارای شرافت زیادی است. ابوحجر اسلمی از رسول خدا صلی الله علیه و آله، چنین روایت کرده است: کسی که در مکه یا مدینه بمیرد، مورد حساب واقع نگردد و مهاجر به سوی خدا محسوب شود و روز قیامت، با اصحاب بدر محشور می شود همچنین از رسول خدا صلی الله علیه و آله، چنین روایت شده است که روز قیامت، هفتاد هزار نفر از بقیع، بی حساب راهی بهشت می شوند؛ در حالی که صورت آن ها چون ماه شب چهاردهم، می درخشد.

[ویکی حج] بقیع مشهورترین و بافضیلت ترین قبرستان مدینه است. زمین بقیع به دلیل وجود درختان خاردار غرقد به بقیع الغرقد نیز معروف بوده است. برخی از مکان های هم جوار به این نام معروف بوده اند. هنگام دیوارکشی مدینه، بقیع پشت دیوارها مانده بود و مسیر دسترسی به مناطق یهودی نشین به شمار می آمد.
پیامبر(ص) بعد از هجرت به مدینه، زمین بقیع را برای دفن مردگان مسلمانان انتخاب نمود. اسعد بن زراره خزرجی اولین فرد از انصار و عثمان بن مظعون اولین فرد از مهاجرین بودند که در این قبرستان دفن شدند. بعدها با الحاق حش کوکب و خانه های صحابه که بین مسجدالنبی و بقیع قرار داشت وسعت این قبرستان افزوده شد. در دوره معاصر نیز زمین شهرداری مدینه، به این قبرستان الحاق شد.
روایات زیادی درباب فضیلت قبرستان بقیع نقل شده و این قبرستان همواره مورد توجه و احترام مسلمانان بوده است. پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) به زیارت مدفونان این قبرستان می رفتند و استحباب زیارت این قبرستان مورد تاکید علمای شیعه قرار گرفته است.