[ویکی فقه] اَهْل ِ بِیْت ، یا اهل البیت ، اصطلاحی قرآنی ، حدیثی و کلامی ، به معنای خانواده پیامبر گرامی اسلام (ص ) می باشد.
این اصطلاح در این معنا تنها یک بار در قرآن کریم (در آیه ای که به آیه تطهیر معروف شده ) به کار رفته است : «وَ قَرْن َ فی بُیوتِکُن َّ وَ لا تَبَرَّجْن َ تَبَرُّج َ الْجاهِلیَّةِ الاْولی وَ اَقِمْن َ الصَّلوةَ وَ آتین َ الزَکوةَ وَ اَطِعْن َ اللّه َ وَ رَسولَه ُ اِنَّما یُریدُ اللّه ُ لِیُذْهِب َ عَنْکُم ُ الرَّجْس َ اَهْل َ الْبَیْت ِ وَ یُطَهَّرَکُم ْ تَطْهیراً: (ای همسران پیامبر) در خانه هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت های خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستاده اش را فرمان برید. همانا خدا می خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».
احزاب /سوره۳۳، آیه۳۳.
لغت شناسان می گویند: اگر اصطلاح اهل بیت به صورت مطلق بیاید، منظور از آن خانواده و خاندان پیامبر گرامی اسلام (ص ) است .
راغب اصفهانی ، المفردات ، ج۱، ص۳۶، استانبول ، ۱۹۸۶م .
اما در اینکه این اصطلاح شامل چه کسانی می شود، میان مفسران ، محدثان و متکلمان اختلاف نظر وجود دارد:برخی از مفسران اهل سنت اعتقاد دارند که به قرینه جمله های قبل و بعد که درباره همسران پیامبر اسلام (ص ) است ، این آیه تنها شامل همسران پیامبر (ص ) می شود. اینان در تأیید این نظر، روایتی از ابن عباس که عکرمه ، مقاتل ، ابن جبیر و ابن سائب ، آن را نقل کرده اند، استناد جسته اند و می نویسند: عکرمه در بازار فریاد می زد که اهل بیت پیامبر (ص ) فقط همسران او هستند و من با هر کس که منکر این است ، مباهله می کنم .
طبری، تفسیر، ج۲۲، ص۷.
...
این اصطلاح در این معنا تنها یک بار در قرآن کریم (در آیه ای که به آیه تطهیر معروف شده ) به کار رفته است : «وَ قَرْن َ فی بُیوتِکُن َّ وَ لا تَبَرَّجْن َ تَبَرُّج َ الْجاهِلیَّةِ الاْولی وَ اَقِمْن َ الصَّلوةَ وَ آتین َ الزَکوةَ وَ اَطِعْن َ اللّه َ وَ رَسولَه ُ اِنَّما یُریدُ اللّه ُ لِیُذْهِب َ عَنْکُم ُ الرَّجْس َ اَهْل َ الْبَیْت ِ وَ یُطَهَّرَکُم ْ تَطْهیراً: (ای همسران پیامبر) در خانه هایتان قرار گیرید و مانند روزگار جاهلیت قدیم زینت های خود را آشکار مکنید و نماز برپا دارید و زکات بدهید و خدا و فرستاده اش را فرمان برید. همانا خدا می خواهد آلودگی را از شما خاندان پیامبر بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند».
احزاب /سوره۳۳، آیه۳۳.
لغت شناسان می گویند: اگر اصطلاح اهل بیت به صورت مطلق بیاید، منظور از آن خانواده و خاندان پیامبر گرامی اسلام (ص ) است .
راغب اصفهانی ، المفردات ، ج۱، ص۳۶، استانبول ، ۱۹۸۶م .
اما در اینکه این اصطلاح شامل چه کسانی می شود، میان مفسران ، محدثان و متکلمان اختلاف نظر وجود دارد:برخی از مفسران اهل سنت اعتقاد دارند که به قرینه جمله های قبل و بعد که درباره همسران پیامبر اسلام (ص ) است ، این آیه تنها شامل همسران پیامبر (ص ) می شود. اینان در تأیید این نظر، روایتی از ابن عباس که عکرمه ، مقاتل ، ابن جبیر و ابن سائب ، آن را نقل کرده اند، استناد جسته اند و می نویسند: عکرمه در بازار فریاد می زد که اهل بیت پیامبر (ص ) فقط همسران او هستند و من با هر کس که منکر این است ، مباهله می کنم .
طبری، تفسیر، ج۲۲، ص۷.
...
wikifeqh: عترت پیامبر صلی الله علیه و آله، ذوی القربی و آل محمد صلی الله علیه و آله نیز خوانده می شوند. از آنجا که در قرآن و روایات اسلامی فضایل فراوانی برای اهل بیت بیان شده و محبت و اطاعت از اهلبیت بر همه مسلمانان واجب شده است شناخت مصادیق خارجی اهل بیت حائز اهمیت فراوانی است.
در مورد مصادیق اهل بیت علیهم السلام اقوال مختلفی بیان شده است. دانشمندان شیعه اتفاق نظر دارند که مراد از اهل بیت, پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله, علی, فاطمه, حسن و حسین علیهم السلام هستند که به خمسه طیبه و اصحاب کساء نیز شناخته می شوند. اما بیشتر دانشمندان اهل سنت همسران پیامبر را نیز در این دسته داخل نموده اند. برخی دیگر مانند بخاری, ابن ابی حاتم, ابن عساکر و این مردویه مصادیق اهل بیت را منحصر در همسران پیامبر نموده اند. بررسی مستندات قرآنی روایی شیعه و اهل سنت در کنار حقایق تاریخی نشان می دهد که همسران پیامبر نمی توانند از مصادیق اهل بیت پیامبر در آیه تطهیر و دیگر نصوص وارد شده دربیان فضایل اهل بیت باشند. این مستندات به تفصیل در ذیل آیه تطهیر مورد بررسی قرار گرفته است.
گفتنی است که بر اساس روایاتی پرشمار عنوان اهل بیت شامل سایر امامان معصوم از فرزندان امام حسین علیه السلام نیز می شود که نام مبارک ایشان به ترتیب عبارت است از: حضرت علی بن الحسین، حضرت محمد بن علی، حضرت جعفر بن محمد، حضرت موسی بن جعفر، حضرت علی بن موسی، حضرت محمد بن علی، حضرت علی بن محمد، حضرت حسن بن علی، آخرین آنها امام حی، حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف
بر اساس آیات قرآن و نیز سیره و سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله اهلبیت علیهم السلام نقشی محوری در تحقق اهداف متعالی اسلام در رساندن جامعه بشریت به کمال فردی و اجتماعی دارند. خداوند وظیفه رهبری و هدایت جامعه اسلامی را پس از پیامبر اسلام به عهده عترت ایشان نهاده است و پس از منصب نبوت و رسالت که اختصاص به شخص رسول الله دارد منصب امامت و پیشوایی خلق را به افرادی از خاندان ایشان اختصاص داده است. این جایگاه والا نه فقط به دلیل پیوند خویشاوندی ایشان با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است بلکه به دلیل ویژگیهایی است که ایشان را بر دیگر افراد فضیلت داده و برگزیده درگاه خداوند نموده است. علم آسمانی و عصمت و طهارت ایشان از هر پلیدی و گناه ایشان را به مرتبه ای از ایمان و یقین رسانده است که اندیشه و عمل ایشان چیزی جز عبودیت و بندگی خداوند نیست بنابراین خداوند این افراد را پیشوا و امام برای سایر مردم قرار داده است تا با الگو قرار دادن, همراهی و اطاعت از ایشان بتوانند در مسیر کمال انسانی خود قدم بردارند. آیات و روایاتی دلالت بر امامت و ولایت این افراد دارند فراوان است.مهمترین این نصوص عبارتند از: آیه تبلیغ, آیه اکمال, آیه ولایت,آیه اولی الامر, حدیث غدیر, حدیث ثقلین, حدیث منزلت, حدیث سفینه
اهل بیت علیهم السلام اسوه طهارت و پاکی هستند. خداوند در باره ایشان می فرماید:«إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً». (سوره احزاب/33) خدا چنین می خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند. این آیه به آیه تطهیر مشهور شده است.
یکی از ویژگیهای اهلبیت علمی است که خداوند به ایشان عنایت نموده است. این علم گاه به وراثت از رسول خدا(ص) به ایشان رسیده و گاه به الهام الهی به قلب ایشان وارد می شود. امام صادق(ع) در موارد متعددی با تصریح به آیات قرآن بالاترین مراتب دانش را برای امام اثبات فرموده اند، از جمله می توان به این مورد اشاره کرد:ایشان با قرائت آیه ای تمامی علوم را در اختیار امام(ع) دانسته اند، آیه ای که امام صادق(ع) تلاوت کردند این آیه است: «هیچ تر و خشکی وجود ندارد، مگر اینکه در کتابی آشکار ثبت است» و سپس فرمودند: «و این در علم ائمه است و آنان این مطالب را می دانند.»
اهل بیت علیهم السلام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله مسئولبت جانشینی ایشان را در هدایت و راهنمایی بشر به عهده دارند. از این رو امام نیز مانند پیامبر باید معصوم باشدعصمت از گناه و اشتباه مهمترین ویژگی اهلبیت علیهم السلام است و دانشمندان شیعه بر این مسئله اتفاق نظر دارند.. دلایل و براهین عصمت اهل بیت علیهم السلام چه از نظر گاه عقل و چه در آیات و روایات فراوان است که در جای خود تبیین می شود به عنوان نمونه می توان به حدیث ثقلین اشاره داشت که اهلبیت علیهم السلام را عدل قرآن نامیده است. بر اساس این حدیث شریف چنانکه قرآن کریم از هر کژی و انحرافی مصون است عدل قرآن یعنی اهل بیت علیهم السلام نیز از انحراف در امان خواهند بود.
بر اساس آیات قرآن و نیز سیره و سخن رسول خدا صلی الله علیه و آله اهلبیت علیهم السلام نقشی محوری در تحقق اهداف متعالی اسلام در رساندن جامعه بشریت به کمال فردی و اجتماعی دارند. خداوند وظیفه رهبری و هدایت جامعه اسلامی را پس از پیامبر اسلام به عهده عترت ایشان نهاده است و پس از منصب نبوت و رسالت که اختصاص به شخص رسول الله دارد منصب امامت و پیشوایی خلق را به افرادی از خاندان ایشان اختصاص داده است. این جایگاه والا نه فقط به دلیل پیوند خویشاوندی ایشان با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است بلکه به دلیل ویژگیهایی است که ایشان را بر دیگر افراد فضیلت داده و برگزیده درگاه خداوند نموده است. علم آسمانی و عصمت و طهارت ایشان از هر پلیدی و گناه ایشان را به مرتبه ای از ایمان و یقین رسانده است که اندیشه و عمل ایشان چیزی جز عبودیت و بندگی خداوند نیست بنابراین خداوند این افراد را پیشوا و امام برای سایر مردم قرار داده است تا با الگو قرار دادن, همراهی و اطاعت از ایشان بتوانند در مسیر کمال انسانی خود قدم بردارند. آیات و روایاتی دلالت بر امامت و ولایت این افراد دارند فراوان است.مهمترین این نصوص عبارتند از: آیه تبلیغ, آیه اکمال, آیه ولایت,آیه اولی الامر, حدیث غدیر, حدیث ثقلین, حدیث منزلت, حدیث سفینه
اهل بیت علیهم السلام اسوه طهارت و پاکی هستند. خداوند در باره ایشان می فرماید:«إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْکُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَکُمْ تَطْهیراً». (سوره احزاب/33) خدا چنین می خواهد که هر رجس و آلایشی را از شما خانواده (نبوت) ببرد و شما را از هر عیب پاک و منزه گرداند. این آیه به آیه تطهیر مشهور شده است.
یکی از ویژگیهای اهلبیت علمی است که خداوند به ایشان عنایت نموده است. این علم گاه به وراثت از رسول خدا(ص) به ایشان رسیده و گاه به الهام الهی به قلب ایشان وارد می شود. امام صادق(ع) در موارد متعددی با تصریح به آیات قرآن بالاترین مراتب دانش را برای امام اثبات فرموده اند، از جمله می توان به این مورد اشاره کرد:ایشان با قرائت آیه ای تمامی علوم را در اختیار امام(ع) دانسته اند، آیه ای که امام صادق(ع) تلاوت کردند این آیه است: «هیچ تر و خشکی وجود ندارد، مگر اینکه در کتابی آشکار ثبت است» و سپس فرمودند: «و این در علم ائمه است و آنان این مطالب را می دانند.»
اهل بیت علیهم السلام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله مسئولبت جانشینی ایشان را در هدایت و راهنمایی بشر به عهده دارند. از این رو امام نیز مانند پیامبر باید معصوم باشدعصمت از گناه و اشتباه مهمترین ویژگی اهلبیت علیهم السلام است و دانشمندان شیعه بر این مسئله اتفاق نظر دارند.. دلایل و براهین عصمت اهل بیت علیهم السلام چه از نظر گاه عقل و چه در آیات و روایات فراوان است که در جای خود تبیین می شود به عنوان نمونه می توان به حدیث ثقلین اشاره داشت که اهلبیت علیهم السلام را عدل قرآن نامیده است. بر اساس این حدیث شریف چنانکه قرآن کریم از هر کژی و انحرافی مصون است عدل قرآن یعنی اهل بیت علیهم السلام نیز از انحراف در امان خواهند بود.
wikiahlb: اهل_البیت