مسجد اموی دمشق

مسجد جامع اموی مهم ترین مسجد سوریه است که در بخش قدیمی شهر دمشق واقع شده است. مسجد جامع اموی توسط ولید بن عبدالملک، ششمین خلیفه امویان بر بنای کلیسایی که در آن تربت یحیی به خاک سپرده شده بود، ساخته شد. او در سال ۸۶ هجری به دست خود تخریب این کلیسا، که خود روی ویرانه های معبد ژوپیتر ساخته شده بود و در آن زمان بیش از ۳۰۰ سال قدمت داشت را آغاز کرد. بخشی از بنای مسجد جامع اموی دمشق دارای قدمتی بالغ بر ۱۴۰۰ سال است و از جاذبه های مهم گردشگری و زیارتی شهر دمشق محسوب می شود.
این بنا تنها بازمانده ی روزگار اموی در دمشق است و هنرمندانی از ایران، مصر، روم، تونس و چندین منطقه ی دیگر آن را ظرف ۸ سال با دوازده هزار کارگر ساختند.
مسجد اموی دمشق دارای مناره ای است که به «مناره سفید» معروف است.
آرامگاه صلاح الدین ایوبی، سلطان و موسس حکومت ایوبیان و فرمانده مسلمانان در جنگ های صلیبی در ضلع شمالی این مسجد واقع شده است.

مسجد جامع اُمَوی دمشق در شهرکهنهٔ دمشق جای دارد و از بزرگترین و کهن ترین مسجدهای جهان است.
• «این مسجد از دیدگاه زیبایی و استواریِ بنا و هنرنماییِ بسیار و آرایش های بی شمار از مشهورترین مساجد آدینهٔ جهان اسلام و شهرتش چندان که بی نیاز از توصیف و اطالهٔ کلام است.» -> ابن جبیر، در ۱۳ ربیع الاول ۵۸۰/ ۲۳ ژوئن ۱۱۸۴

[ویکی اهل البیت] مسجد اموی دمشق یکی از شاهکارهای درخشان تمدن و فرهنگ اسلامی است که نه تنها قدمت و سابقه آن به دوران هزار و چهارصد ساله اسلامی محدود نمی شود بلکه ریشه و بنیانی دیرینه به بلندای چهار هزار سال در تاریخ بشریت داشته و در حقیقت بیانگر سیر و تاریخچه تحول و دگرگونی ادیان و مذاهب است.
مکان این مسجد در چهار هزار سال پیش معبد آتش پرستان بوده و خدای آنان یعنی «آذر» مورد پرستش قرار می گرفته است. پس از یونانی ها، رومیان با حضور و سلطه بر این سرزمین، این معبد را توسعه داده و آن را به محل عبادت خدای خویش «ژوپیتر» تغییر دادند. با گسترش مسیحیت در جهان و به ویژه در شام قسمت کوچکی از معبد ژوپیتر به کنیسه تبدیل گشت که به نام «قدیس یوحنا» یا «ماری یوحنا» خوانده می شد.
سرانجام در سال هفده هجری با فتح دمشق به وسیله مسلمانان، این آتشکده و بتکده به مسجد و محل عبادت ذات باری تعالی و خدای واحد تبدیل گشت که البته نیمی از آن بر اساس مصالحه ای که صورت پذیرفته بود همچنان به صورت کلیسا باقی ماند. مساحت اولیه آن بر اساس آنچه که ابن جبیر نقل کرده است از شرق به غرب یعنی در طول دویست قدم (حدود 150 متر) و از سمت جنوب به شمال یعنی در عرض 135 قدم (حدود صد متر) بوده و در مجموع به پانزده هزار متر مربع می رسیده است.
هنگامی که دمشق به وسیله سپاه اسلام فتح شد، کلیساهای فراوانی در این شهر بود که بعضی از آنها طبق معاهده صلح در مقابل نیمی از کلیسای اصلی شهر در دست مسیحیان ماند و مسلمانان نیمه مذکور را تبدیل به مسجد کرده و در آن به نماز می پرداختند که بعدها جامع اموی بجای آن ساخته شد.
مسیحیان که نسبت به دین جدید با بی اعتنایی می نگریستند با ایجاد سروصدای عمدی در مراسم خود از جمله صدای مهیب ناقوس به هنگام اقامه نماز جماعت، خواندن سرودها به صدای بلند، نسبت به عبادت مسلمانان مزاحمت فراهم می کردند.
وقتی معاویة بن ابی سفیان در شام ولایت و حکومت یافت، تصمیم به الحاق نیمه باقیمانده از کنیسه به مسجد نمود ولی مسیحیان نپذیرفتند؛ پس از وی عبدالملک بن مروان مال فراوانی به آنان داد تا اجازه دهند این قسمت نیز به مسجد ملحق شود ولی ایشان نپذیرفتند؛ تا این که ولید بن عبدالملک که مردی شجاع و جسور بود مال فراوانی به مسیحیان داد و حتی گفت اگر نپذیرید، کنیسه باب توما را که با زور و این قسمت را با صلح گرفتیم، بجای آن تخریب خواهم کرد. (آن کلیسا بزرگتر از کلیسای داخل شهر یعنی مکان مسجد اموی بود)؛ لذا مسیحیان راضی شدند که نیمه باقیمانده نیز به مسجد اضافه شود.
مسجد جامع اموی یکی معجزات هنر معماری اسلامی و رومی است زیرا در ساخت آن از مهندسان رومی نیز کمک گرفته شد. ولید در ابتدا طرح بنای آن را به روم فرستاد و دوازده هزار نفر از معماران و مهندسان آن سرزمین را برای ساخت آن به دمشق دعوت کرد. عملیات بنای آن از سال 86 هجری آغاز و بهترین زینت ها و سنگهای مرمر برای تزئین آن بکار رفت.
بر فراز شبستان مسجد، گنبدی به نام «نسر یا عقاب» ساخت و ستون هایی در زیر آن قرار داد و آن را با طلا و جواهر و پوشش های حریر مزین کرد. محراب مسجد را با جواهر و قندیل های طلا و نقره، معرق های زیبا و زنجیرهای طلا آراست.