ابن کرامه

[ویکی فقه] اِبْن ِکَرّامه ، ابوسعد حاکم محسّن بن محمد بن کرّامه جُشَمی بیهقی (۴۱۳- مق ۴۹۴ق /۱۰۲۲-۱۱۰۱م )، متکلم معتزلی و شخصیت برجسته زیدی بود.
کنیه او را ابوسعید نیز آورده اند. وی از اعقاب حضرت علی (ع ) و سیزدهمین پشت از محمد حنفیه و از ناحیه بیهق ، از قصبه جشم ، از توابع نیشابور بوده است . جشم نام قبیله ای از عرب هم بوده و احتمال می رود که قبیله مزبور در خراسان ساکن شده بوده است .از آن جا که حاکم بنابر نسب نامه اش عرب بوده و مورخان او را از قبیله جشم گفته اند، بسا که مقصود از انتساب حاکم به جشم ، انتساب او به این قبیله بوده باشد و قصبه جشم نیز به سبب سکنای این قبیله در آن جا چنین نامیده شده باشد.
دلیل بیهقی بودن حاکم
امری که بیهقی بودن حاکم را تأیید می کند، این است که او تفسیری مبسوط و نیز تفسیری موجز به زبان فارسی نوشته و نیز شاهدی در دست است که بعضی کتاب هایش را به فارسی تصنیف کرده بوده است .
مهاجرت ابن کرامه
حاکم در خراسان نشو و نما یافت ، سپس از آن جا مهاجرت کرد و به مکه رفت . زمان این مهاجرت دانسته نیست و معلوم هم نیست که آیا از ابتدا به مکه رفته بوده است یا به جای دیگر؟ البته این حقیقتی است که در اواسط سده ۵ق منازعات بین شعیه و سنی در نیشابور بالا گرفت . در واقع پس از انحطاط دولت آل بویه و زوال قدرت آنان وضع معتزله به خطر افتاد و در معرض آزار و تضییق قرار گرفتند. در ۴۵۶ق در جامع منصور، معتزله را لعن کردند و از آن پس لعن و ضرب و شتم و حمله به آنان کاری متداول و پسندیده شد. در چنین اوضاع و احوالی طبیعی بود که معتزله از جاهایی که بر ایشان خطر ایجاد می کرد، به نواحی امن مهاجرت کنند. بدین لحاظ بسیاری از علمای معتزل از نیشابور و خراسان خارج شدند. آرامش مکه و اینکه بسیاری از بزرگان زیدیه در این شهر مقیم بودند، آنجا را تبدیل به مرکزی برای جذب زیدیه کرده بود و اگر حاکم نیز به آنجا رهسپار شده باشد، تعجبی ندارد، ولی در مورد او نکته پذیرفتنی تر این است که در اواخر عمرش به مکه رفت و دلایلی نیز وجود دارد که این فرض را تأیید می کند.
وفات
...