[ویکی فقه] اِبْن ِ خُرَّزاد، ابویعقوب یوسف بن اسماعیل نَجیرمی (۳۴۵- ۴۲۳ق /۹۵۶-۱۰۳۲م)، لغت شناس ، ادیب ، راوی و ناسخ مشهور مصر است.
خرزاد گویا نام مشهور فارسی است همان «خرذاز» در سمعانی که به احتمال قوی غلط چاپی است . نظر ابن خلکان درباره اشتقاق آن نادرست است . این کلمه از «خرّ» به معنی خرّه ، فرّ و «زاد» ترکیب شده و معادل «فرزاد» بوده . نَجِیرم یا نَجَیرم یا نَجارم به نوشته سمعانی نام محله ای در بصره بود. اما به گفته ابن بلخی شهرکی از توابع سیراف (در ساحل خلیج فارس ) است . چنانکه یاقوت احتمال داده ظاهراً نام این محله بصره از نام شهر نجیرم گرفته شده و ساکنان آن محله از آن شهر کوچ کرده بوده اند. خانواده ابن خرزاد که اهل علم و ادب بودند، در مصر به تجارت چوب اشتغال داشتند و عاقبت نیز در همان دیار مسکن گزیدند. او در جوانی نامورترین فرد خاندان خود شد.
فعالیت ها
اگر چه از نحوه پرورش او در مصر اطلاعی در دست نیست ، اما آنچه از روایات موجود استنباط می شود، حاکی از آن است که او دارای خطی اگر چه نازیبا ولی در کمال صحت و اتقان بود. به همین سبب در مصر به نسخه نویسی از کتب ادب پرداخت و چون او خود ادیبی دانشمند و آشنا به علم لغت و نحو بود، دست نوشته هایش به زودی مورد توجه مصریان قرار گرفت تا بدانجا که در خرید آثارش بر یکدیگر پیشی می گرفتند. مشهور است که نسخه ای از دیوان جریر به خط او ۱۰ دینار به فروش رسید. او را به سبب شهرت در نسخه نویسی و استادی در ادب و لغت ، عامل مؤثر نشر کتابهای کهن در سرزمین مصر می دانند تا آن جا که ابن خلکان گوید: روایت بیشتر کتابهای ادب و شعر و لغت و ایام عرب در مصر از طریق او بوده است .
تشابه نام
ابن ماکولا و به تبع وی سمعانی از شخصی همنام او، یعنی ابویعقوب یوسف بن یعقوب ِ سَعْتَری نجیرمی (د ۳۷۰ق /۹۸۰م ) نام می برند که احتمالاً ابن خرزاد از او حدیث روایت می کرده است . شاید همین تشابه نام سبب خلط این دو با یکدیگر شده باشد. ابن خلکان نیز دچار همین لغزش شده است و در ذکر سلسله راویان ، این دو تن را در هم آمیخته و قائل به یک شخصیت شده است . سیوطی نیز این اشتباه را عیناً تکرار کرده و حتی برای معرفی بیشتر لقب «سعتری » را نیز به دنبال اسم «ابن خرزاد» افزوده است ، اما ذهبی این دو را از یکدیگر تفکیک کرده و در دو بخش مجزا به شرح حال هر یک پرداخته است .
← قول ابن قفطی
...
خرزاد گویا نام مشهور فارسی است همان «خرذاز» در سمعانی که به احتمال قوی غلط چاپی است . نظر ابن خلکان درباره اشتقاق آن نادرست است . این کلمه از «خرّ» به معنی خرّه ، فرّ و «زاد» ترکیب شده و معادل «فرزاد» بوده . نَجِیرم یا نَجَیرم یا نَجارم به نوشته سمعانی نام محله ای در بصره بود. اما به گفته ابن بلخی شهرکی از توابع سیراف (در ساحل خلیج فارس ) است . چنانکه یاقوت احتمال داده ظاهراً نام این محله بصره از نام شهر نجیرم گرفته شده و ساکنان آن محله از آن شهر کوچ کرده بوده اند. خانواده ابن خرزاد که اهل علم و ادب بودند، در مصر به تجارت چوب اشتغال داشتند و عاقبت نیز در همان دیار مسکن گزیدند. او در جوانی نامورترین فرد خاندان خود شد.
فعالیت ها
اگر چه از نحوه پرورش او در مصر اطلاعی در دست نیست ، اما آنچه از روایات موجود استنباط می شود، حاکی از آن است که او دارای خطی اگر چه نازیبا ولی در کمال صحت و اتقان بود. به همین سبب در مصر به نسخه نویسی از کتب ادب پرداخت و چون او خود ادیبی دانشمند و آشنا به علم لغت و نحو بود، دست نوشته هایش به زودی مورد توجه مصریان قرار گرفت تا بدانجا که در خرید آثارش بر یکدیگر پیشی می گرفتند. مشهور است که نسخه ای از دیوان جریر به خط او ۱۰ دینار به فروش رسید. او را به سبب شهرت در نسخه نویسی و استادی در ادب و لغت ، عامل مؤثر نشر کتابهای کهن در سرزمین مصر می دانند تا آن جا که ابن خلکان گوید: روایت بیشتر کتابهای ادب و شعر و لغت و ایام عرب در مصر از طریق او بوده است .
تشابه نام
ابن ماکولا و به تبع وی سمعانی از شخصی همنام او، یعنی ابویعقوب یوسف بن یعقوب ِ سَعْتَری نجیرمی (د ۳۷۰ق /۹۸۰م ) نام می برند که احتمالاً ابن خرزاد از او حدیث روایت می کرده است . شاید همین تشابه نام سبب خلط این دو با یکدیگر شده باشد. ابن خلکان نیز دچار همین لغزش شده است و در ذکر سلسله راویان ، این دو تن را در هم آمیخته و قائل به یک شخصیت شده است . سیوطی نیز این اشتباه را عیناً تکرار کرده و حتی برای معرفی بیشتر لقب «سعتری » را نیز به دنبال اسم «ابن خرزاد» افزوده است ، اما ذهبی این دو را از یکدیگر تفکیک کرده و در دو بخش مجزا به شرح حال هر یک پرداخته است .
← قول ابن قفطی
...
wikifeqh: ابن_خرزاد