کلمه جو
صفحه اصلی

پرده کعبه

دانشنامه عمومی

پرده کعبه یا جامه کعبه (به عربی: کسوة الکعبه) به پرده و پوشش سیاه رنگی که بر روی کعبه وجود دارد گویند. کعبه دو پرده دارد: پرده داخلی و پرده خارجی.
حسینی فاضل، سید مرتضی. معرفی اماکن مکه مکرمه، ترجمه کتاب «مکه المکرمه، تاریخ و معالم».
در روایات اسلامی آمده است نخستین بار اسماعیل بر کعبه پرده انداخت، اما مورخان بر این باورند که تبع حمیری پادشاه یمن نخستین کسی بود که در عصر جاهلی کعبه را ابتدا با پوششی از چرم و سپس با پارچه های مخطط حریر یمنی پوشاند. پس از آن نیز قریشیان به کمک هم پوشش کعبه را تأمین می کردند و کعبه با چادرهای خز زرنگار سبز و زرد و با کتان نازک پوشیده می شد. همچنین محمد کعبه را پارچه ای یمنی پوشانید و علی نیز همه ساله از عراق برای کعبه پرده ای می فرستاد. تا پیش از مهدی عباسی، خلیفهٔ عباسی پرده های نو بر روی پرده های پیشین انداخته می شد تا اینکه در سال ۱۶۰ ه. ق این خلیفه به حج رفت. خادمان کعبه از انبوهی پرده ها بر روی کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن می رود که خانه صدمه ببیند. مهدی عباسی خلیفه مسلمین دستور داد پرده ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالی یک بار آن را عوض کنند. این سنت تا به امروز ادامه دارد.
پرده کعبه از زمان اموی ها و عباسی ها از پایتخت خلافت به مکه آورده می شد. پس از عباسی ها این پرده از مصر یا یمن فرستاده می شد. در زمان قدرت گرفتن حکومت عثمانی ها نیز این پرده را از استانبول می فرستادند اما پس از تضعیف عثمانی این کار به محمد علی پاشا، حاکم مصر واگذار شد. در دوران حکومت آل سعود، ملک عبدالعزیز، در سال ۱۳۴۶ ه. ق دستور ساخت کارخانه ای مخصوص تولید پرده کعبه را داد. امروزه این پرده در کارخانه تولید پرده کعبه، واقع در مکه تهیه می شود. این کارخانه با داشتن ۴۵۰ کارگر، مراحل مختلف ساخت پرده کعبه مانند آماده سازی نخ، پارچه، ملیله کاری، دوخت و تکمیل آن را بر عهده دارد. ملیله کاری آیات قرآن با نخ طلا و نقره بر روی پارچه ای مشکی در این کارخانه توسط هنرمندان ملیله کار، تماماً دستی بافته می شود. دوخت پرده کعبه حدود ۲۰ میلیون ریال سعودی (۳/۵ میلیون دلار) هزینه دارد.
پرده های کعبه در طول دوران با پارچه های مختلفی از جمله پارچه های پشمی، چرمی، حصیری، راه راه یمنی، حریر، ملا، قباطی مصری، پنبه ای عراقی و با رنگ های مختلف مانند پارچه های دیبای قرمز، سفید، زرد، سبز و مشکی تهیه می شده است. جنس این پرده از حریر خالص و طبیعی و رنگ آن سیاه است و به شیوه ژاکارد، بر روی آن عبارت «لا اله الا الله»، «محمد رسول الله»، «الله جل جلاله»، «سبحان الله و بحمده»، «سبحان الله العظیم»، «یا حنان» و «یا منان» به شکل عدد هفت و به طور پیوسته در سراسر کعبه تکرار شده است.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] گفته شده است که برای نخستین بار حضرت اسماعیل علیه السّلام پرده ای بر روی کعبه کشید. بعدها قریش این سنت را ادامه داد و پرده داری کعبه برای آنان منصبی ویژه شد. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم پس از فتح مکه (۲۰ رمضان سال هشتم هجرت) پرده آن را عوض کرد. بعد از آن همیشه یکی از کارهای خلفا و امیران توجه به همین پرده و تعویض سالانه آن بوده است.
گفتنی است که پوشاندن پرده بر کعبه که بیشتر به هدف حفظ دیواره های آن از آسیب های بیرونی و نیز حرمت نهادن به آن بود، به مرور، از نظر سیاسی بسیار با اهمیت و برای بافنده آن مایه افتخار بوده است. بی تردید باید از لحاظ تخصص در بافندگی، مصر را پیشگام دانست؛ به همین دلیل حتی زمان عباسیان ، در بسیاری از سال ها، کار بافتن پرده به دست مصریان انجام می شد. در میان دولت های اسلامی، زمانی که در هر گوشه ای از دنیای اسلام دولتی حاکم بود، آنهایی موفق به داشتن این افتخار می شدند که از قدرت سیاسی بالاتری برخودار بودند. پس از امویان ، عباسیان، فاطمیان ، حاکمان یمن و زمانی نیز برخی از قدرت های پرنفوذ محلی کار تهیه پرده را بر عهده داشتند. آنان نام خویش را نیز بر پرده می نوشتند و تا مدتی که پرده برقرار بود، نام آنان نیز در منظر دید طواف کنندگان قرار داشت؛ مثلا زمانی که در آستانه قرن چهارم هجری ابوالسرایا به نام علویان در عراق قیام کرد و مدتی اوضاع را در اختیار داشت، حسین بن افطس نماینده وی در مکه، پرده ای برای کعبه فرستاد که روی آن چنین نوشته شده بود: بسم الله الرحمن الرحیم، وصلی الله علی محمد و علی اهل بیته الطاهرین الاخیار، امر ابوالسرایا الاصفر، بن الاصفر داعیة آل محمد بعمل هذه الکسوة لبیت الله الحرام.
اهمیت هنر بافندگی در پرده کعبه
گفتنی است داشتن هنر بافندگی پرده به صورت عالی نیز در این کار دخیل بوده است. بسیاری از اوقات، اعیان و اشراف نیز در هزینه پرده سهیم می شدند؛ از جمله در مصر، توسط برخی از اعیان، روستاهای زیادی وقف بافتن پرده کعبه شد. اخبار پرده کعبه از سوی خلفا، در منابع تاریخی آمده و کردی تمامی آنها را یک به یک در جلد چهارم کتاب التاریخ القویم یاد کرده است. یکی از این پرده ها ساخته شخصی با نام ابوالنصر استرآبادی است که در سال ۴۴۶ به حج فرستاده است.
فرستادن پرده توسط ایرانی ها به مکه
فردی ایرانی نیز با نام رامشیت، در سال ۵۳۲ پرده ای برای کعبه تهیه کرد. در این سال، به دلیل اختلافات ملوک، پرده ای برای کعبه ارسال نشده بود. در دوره تیموری در ایران ، برای چند سال شاهرخ فرزند تیمور پرده برای کعبه فرستاد. در این دوره و تا روی کار آمدن عثمانی ها، این ممالیک و عثمانی ها بودند که خدمت حرمین شریفین را داشته و استثنائا به دیگران اجازه می دادند که پرده برای کعبه ارسال کنند. شاید نقل این مورد مناسب باشد که در سال ۸۶۵ الملک الناصر مملوکی معروف به ابوسعید خوش قدم که در مصر به سلطنت رسید، پرده ای برای کعبه ارسال کرد. به طور معمول، هر سال، در وقت نصب پرده، مبلغی به عنوان هدیه برای خدام حرم و مردم حرمین فرستاده می شد. این نیز معمول بود که نام شخصی که پرده را اهدا می کرد، روی پرده نوشته می شد و همین در طول سال، نشان عظمت و بزرگی آن حاکم یا امیر به حساب می آمد. پرده کعبه را هر سال با محمل مصری یا محمل شامی به مکه می فرستادند. اعتبار محمل مصری از زمان دولت ممالیک بود. پس ا ز انحلال این دولت، نخستین بار سلطان سلیم محمل رومی راه انداخت و پرده کعبه را در سال ۹۲۳ با آن فرستاد. اما بعدها کار محمل رومی نگرفت و همچنان محمل شامی و مصری اعتبارشان محفوظ ماند.
دلیل تعویض پرده کعبه
...


کلمات دیگر: