خیانت در امانت

[ویکی فقه] امین به کسی گفته می شود که به مال و عرض و ناموس کسی خیانت نکرده باشد. در برابرش کلمه خائن وجود دارد و به کسی اطلاق می گردد که به نوعی در مال و عرض و مقام و موقیعت شخصی خیانت روا داشته باشد.
امین به کسی گفته می شود که به مال و عرض و ناموس کسی خیانت نکرده باشد. رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) در دوره جاهلیت و آغاز اسلام در امانت داری آنچنان مشهور بود که او را به محمد امین لقب دادند. در برابرش کلمه خائن وجود دارد و به کسی اطلاق می گردد که به نوعی در مال و عرض و مقام و موقیعت شخصی خیانت روا داشته باشد.دانمشندان ادبیات عرب کلمه امین را که صفت مشبهه است به کسی اطلاق می کنند که صفت امانت داری او ثابت بوده و سالیان سال هرگز از او خیانت دیده نشده باشد و کلمه خائن که اسم فاعل است دلالت بر حدوث می کند یعنی اگر شخصی در تمام عمرش یک بار خیانت کرده باشد به او خائن می توان اطلاق کرد با این که به یک بار امانت داری نمی توان کلمه امین را به کار برد.حضرت یوسف (علیه السّلام) پس از درخواست تشکیل محکمه داوری گفت: «ذلک لیعلمَ انِّی لَم اَخُنهُ بالغیبِ؛ این کار را انجام دادم تا عزیز مصر بداند من در پنهان به زنی خیانت نکردم.» بدیهی است این امانت داری راجع به ناموس بود در موارد دیگری از قرآن درباره ی همسر نوح و لوط پیامبر آمده که آن دو نسبت به مقام نبوت و پیامبری همسران شان خیانت روا دانسته افشاگری کرده اطلاعات و اخبار را در اختیار دشمنان قرار می دادند.خداوند می فرماید: «کانتا تَحتَ عَبدَینِ مِن عبادِنا صالحینِ فَخانتا هُما؛ دو تن از بندگان ما که صالح و شایسته بودند، همسران شان به آن دو خیانت روا می داشتند.»مساله ی خیانت گاه آن چنان زیرکانه و با مهارت انجام می گیرد که بسیاری از مردم از انجام آن غفلت می ورزند ولی خداوند که به اعماق دل ها و نیت های افراد آگاهی دارد از آنچه که چشمان خائن انجام می دهند بااطلاع است. خداوند در سوره غافر می فرماید: «یَعلمُ خائنهَ الاعینِ و ما تُخفِی الصدورُ؛ خداوند به آن چه که در سینه ها پنهان است و به چشمان خیانت کار آگاه است.»
ایمان راستین
از فرمایش رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) که فرموده: «لا ایمانَ لِمَن لا امانهَ لهُ؛ آن که امانت دار نیست ایمان ندارد.» چنین استفاده می شود که اساساً خائن ایمان ندارد چه ایمان با خیانت سازگار نمی باشد در برخی از روایات معیار و ملاک سنجش و ارزیابی شخصیت ایمانی افراد هیچ گاه بر محور نماز و روزه و حج قرار داده نشده است و گفته شده که نماز و روزه پس از مدتی جزء عادات شده و ممکن است اصلا ارتباطی باایمان واقعی نداشته باشند در شناخت ایمان راستین باید به راست گویی و امانت داری افراد تکیه کرد.قال الباقر علیه السلام: «لا تنظرُوا الی کثرهِ صلواتِهم و صومِهم و کثرهِ الحجِ و لکن اُنظُروا الی صدقِ الحدیثِ و اداءِ الامانهِ؛ امام باقر (علیه السّلام) فرمود: «به نمازهای زیاد و حج و روزه ننگرید بلکه به راست گویی و امانت داری توجه کنید.» عده از دانشمندان اظهار عقیده کرده اند که منظور از نفی ایمان اساس ایمان نیست بلکه نفی ایمان کامل است ولی با همه این ها باز درجه و مرتبتی از ایمان در اثر خیانت کاری نفی می گردد.قال الصادق (علیه السّلام): «انّ اللهَ لم یَبعث نبیاً الا بصدقِ الحدیثِ و اداءِ الامانهِ الی البرِ و الفاجرِ؛ امام صادق (علیه السّلام) فرمود: «امانت داری آنچنان اهمیت دارد که خداوند تمام پیامبرانی که مبعوث فرمود دو صفت اساسی را دارا بودند اول راست گویی، دوم امانت داری.»لذا در قرآن کریم تواماً کلمه رسول با کلمه امین آورده شده است. نکته جالبی که از ذیل این روایت استفاده می شود این است که در امانت داری چیزی که اصلا مطرح نیست، این است که صاحب امانت چه کسی است، پس به طور مطلق باید امانت ها را به صاحبان آن رد کرد خواه صاحب امانت قاتل و جنایتکار باشد. بنابر این نمی توان در اموال و اعراض مردم به عنوان این که افراد زشت کار و ناجوری هستند خیانت کرد.مشرکین مکه قصد اذیت، آزار و ترور پیامبر اسلام را داشتند و رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) بر امانت های آنان خیانت نکرده، توسط علی (علیه السّلام) اموالشان را به آنان مسترد داشته، از امام زین العابدین (علیه السّلام) روایت شده که فرمود: «فَو الذینَ بَعَثَ محمداً بالحقِ نبیاً لو انَّ قاتلَ الحسینِ بنِ علیٍ (علیه السّلام) ائتمنَنَی عَلَی السیفِ الذی قَتلهُ به لادیتَهُ الیهِ؛ به خدا قسم اگر قاتل امام حسین (علیه السّلام) شمشیرش را به من امانت بسپارد هر آینه به او پس خواهم داد.»از این روایات به خوبی آشکار می گردد که اسلام درباره امانت داری حساسیت فوق العاده داشته و حاضر نیست به امانت شرور ترین فرد خیانت شود. از محتوای برخی از روایات استفاده می شود که سخنان محرمانه و بگو و نگویی که میان چند نفر صورت می گیرد جزء امانت محسوب شده افراد هیچ یک حق ندارند بدون اجازه دیگران آنها را افشا سازند. قال الصادق (علیه السّلام): «المجالسُ بالامانهِ و لیسَ لاَحدٍ ان یُحدّثَ بِحدیثٍ یَکتُمهُ صاحبُهُ الا باذنِهِ؛ سخنانی که فیما بین افراد رد و بدل می شود بدون اجازه دیگران نمی توان آنها را افشا کرد.»
روح امانت داری در تربیت
پدران و مادران و مربیان باید توجه داشته باشند که هدف اساسی از امانت داری تنها نگه داشتن آنها در همه موارد نمی باشد در مواردی که امانت موجود زنده و جان داری است، روح امانت داری ایجاب می کند که باید در تربیت آنان تلاش و کوشش کرد. معلمان باید بدانند که اولیا، فرزندان خود را به منظور امانت به آنان سپرده اند هدف نگه داشتن جسم آنان نیست بلکه تربیت و پرورش همه جانبه آنان است.مربیان و معلمان باید توجه داشته باشند تربیت صحیح ایجاب می کند که کودکان را آنچنان که هستند پرورش دهند نه آن طور که خود تمایل دارند. برخی از پدران و مادران و مربیان در این راه دچار اشتباه شده زمینه های فطری کودکان را دست کاری کرده در آن تغییر و تبدیلی می دهند و این خیانت بزرگی است که نابخشودنی است. فراموش نکنیم که رسول خدا فرمود: هر کودکی با زمینه های فطری و خداداد متولد می گردد و این پدران و مادران و مربیان هستند که آنان را در مسیر های خاص دینی و تربیتی قرا می دهند.«ما مِن مولودٍ یُولدُ الا عَلَی الفطرهِ فابواهُ اللَّذانِ یُهوِّدانِهِ و یُنَصِّرانِهِ و یُمَجِّسانِهِ؛ هر کودکی با فطرت سالم آفریده می شود و این پدران و مادران هستند که آنان را یهودی یا نصرانی یا مجوسی می کنند.» با توجه به مطالب مذکور باید بدانیم امانت داری درباره فرزندان تنها به انحصار بهداشت و تغذیه جسمانی آنان نمی باشد ضمنا باید بدانیم که کودکان معصوم ما با زمینه های فطری سالم بدست ما سپرده شده اند آیا ما در پرورش این زمینه های خدادادی دچار خیانت نشده ایم؟
← حکایت
...