الاغانی

wikinoor: فارسی ترانه است. کتاب الاغانی شامل برگزیده آوازها و دائرة المعارف شعر و ادب و قصه ها و اساطیر و موسیقی عرب در عصر جاهلی و اموی و صدر دولت عباسی تا آخر قرن سوم هجریست. هر آواز را با شرح حال شاعر و خواننده و نوازنده و آهنگ ساز و تفصیل لحن آن ثبت کرده و وزن عروضی و مشکلات لغوی و مناسبات تاریخی و نوادر و حکایات مربوط به آن را در ذیل هر آواز بیان کرده است. تاریخ شروع تالیف اغانی معلوم نیست و در ثبت روایات نظم طبقاتی و تاریخی و الفبایی رعایت نشده است. الاغانی سند اصالت موسیقی ایرانی در فرهنگ عربی و بزرگترین و مشروح ترین مجموعه ادبی و بیانگر اوضاع اجتماعی و فرهنگی و زندگی درباری و شهری و صحرایی و وضع لباس و خوراک و خلقیات و آداب و عادات عرب است. نثر کتاب روان و فصیح است و از منابع موثق و مهم متون کلاسیک عربی است. فی المثل خطبه جهادیه حضرت علی علیه السّلام را نیم قرن قبل از تالیف نهج البلاغه نقل کرده است. به علاوه خزانه افکار و لغات و مضامین و امثال و حکم و اشعار عربی رایج در فارسی است. افسانه های عشقی مانند لیلی و مجنون و اسامی عرایس الشعر مثل سعدی و سلمی و ثریا و... و اسامی منازل عرب در ادبیات فارسی غالبا از اغانی گرفته شده است. این دائرة المعارف نشان می دهد که موسیقی در پایتخت خلافت ، هنر ایرانیان بوده و عود فارسی و اصطلاحات و تعالیم موسیقی را آنها در عربی رایج نمودند. خلاصه آنکه اغانی دایرة المعارف فرهنگ و هنر و ادبیات عرب قدیم و جامع اخباریست که در کتابهای اغانی قبل از او نوشته شده و سند عمده تاریخ تطور شعر و موسیقی در زبان عربی است. از ویژگی های این کتاب نثر روان و فصیح آنست که آنرا در شمار منابع موثق و مهم متون کلاسیک عربی قرار داده است. اغانی دائرة المعارف فرهنگ و ادبیات عرب قدیم و سند عمده تاریخ تطور شعر و موسیقی در زبان عربی است. روند انتقال از داستانهای کهن به نو، از زوایات شاهان به حکایات عامه مردم و از سخن جدی به طنز ، خواننده را به خواندن کتاب مایل تر می سازد. البته کتاب او اثری تنها سرگرم کننده نیست، زیرا همه چیز در آن به شیوه ای عالمانه عرضه می شود. همه اطلاعات آن در نظر خود او اسنادی معتبر دارند و برای آنکه اعتبار علمی آنها بر همگان مسلم باشد لازم می آید همه را به سلسله سندی که حلقه های آن را بزرگترین دانشمندان زمان تشکیل می دهند، مستند سازد. اما همین سلسله سندهای به ظاهر جدی و حدیث وار ابو الفرج بحثهای بس دراز و پایان ناپذیری را برانگیخته است. یکی از بحث ها اینست که سلسله سندها، مساله بسیار گنگ مآخذ و منابع اغانی را پدید می آورد. اولا باید دید که این راویان کیانند و تا چه حدی می توان به روایاتشان اعتماد کرد؟ ثانیا چرا همیشه این روایات «گفتاری» جلوه می کند، نه «نوشتاری» حال آنکه ابو الفرج بارها و بارها پس از ذکر سلسله گفتاری سند، به کتابی اشاره می کند که روایت در آن مذکور بوده است. یاقوت در نقد این کتاب می گوید: مؤلف در این کتاب در بسیاری جاها وعده می دهد که مطلبی را درباره فلان شخص در جایی دیگر ذکر خواهد کرد، اما به این وعده عمل نمی کند. همچنین یادآور می شود که اصوات مذکور در این کتاب ۹۹ صوت است نه ۱۰۰ صوت که در ابتدای کتاب متذکر می شود.
نسخه شناسی
الاغانی نخستین بار در بولاق مصر (۱۲۸۵ ق/ ۱۸۶۸ م) بر اساس نسخه های نامطمئن و ناقص در ۲۰ جلد به چاپ رسید. حدود ۲۰ سال پس از آن، خاورشناس آمریکایی، برونو روایاتی پراکنده از نسخه های خطی گوناگون گرد آورد و مجموعه آنها را به عنوان جلد ۲۱ اغانی به چاپ رسانید. چندی پس از انتشار جلد ۲۱، گویدی به تهیه فهرستی از همه مجلدات اغانی دست زد و به نام «فهرستهای اغانی بر حسب الفبا» در لیدن (۱۸۹۵- ۱۹۰۰ م) منتشر ساخت. اشارات و توضیحات در این فهرست، بسیار سودمند، و به زبان فرانسه است. در ۱۳۲۳ ق/ ۱۹۰۵ م بر اساس همان چاپ بولاق و تکمله برونو و فهارس گویدی چاپ جدیدی از اغانی در چاپ خانه تقدم قاهره انتشار یافت که به نام چاپ ساسی معروف است. سپس به سال ۱۳۳۴ ق طبع دیگری با مقدمه فاضلانه محمد شنقیطی در قاهره صورت گرفت. چاپهای دیگری هم از الاغانی در قاهره انتشار یافته است. کیفیت اغانی چنان است که به آسانی ترجمه را بر نمی تابد. به همین سبب یکی دو اقدامی که در این باب صورت گرفته، ناچار در همان آغاز کار متوقف شده است نخستین آنها ترجمه به لاتین از کوزه گارتن ۱۸۴۰ م است، که از جلد اول آن فراتر نرفت همین جلد توسط دکتر محمد حسین مشایخ فریدنی در دو جلد جلد اول به سال ۱۳۵۶ ش و جلد دوم به سال ۱۳۶۴ ش- به چاپ رسید. نسخه ای از اغانی که در این برنامه از آن استفاده شده است به سال ۱۴۱۴ تا ۱۴۱۵ ق/ ۱۹۹۴ م توسط « دار الاحیاء التراث العربی » در لبنان به صورت رنگی بر اساس نه نسخه خطی که در مقدمه این چاپ به آنها اشاره شده است، انتشار یافته است. قطع کتاب رحلی است.
منابع
...