کلمه جو
صفحه اصلی

حافظیه

فرهنگ فارسی

آرامگاه حافظ
ده جزئ بخش حومه شهرستان محلات

لغت نامه دهخدا

حافظیه. [ ف ِ ظی ی َ ] ( اِخ ) دهی جزء بخش حومه شهرستان محلات در 21000 گزی جنوب باختر محلات متصل به جاده محلات به خمین. سکنه 15 نفر. ( فرهنگ جغرافیائی ایران ج 1 ص 66 ).

حافظیه. [ ف ِ ظی ی َ ] ( اِخ ) نام مزار خواجه حافظ شیرازی در شیراز است. میر علی شیر نوائی درباره مولانا محمد معمائی صدراعظم بابرمیرزا گوید: در ایام مکنت خود در شیراز بر سر تربت خواجه حافظ گنبد ساخت ، و بابرمیرزا را در آن گنبد ضیافت کرد، اما یکی از خوش طبعان شیراز بجانبی که نظر میرزا افتد این بیت نوشته بود:
اگرچه جمله اوقاف شهر غارت کرد
خداش خیر دهاد آنکه این عمارت کرد.
میرزا خوانده و در آن باب بسیار مطایبه کردند و من این نقل را از خودش شنیده ام و با فقیر الفتی داشت. ( ترجمه مجالس النفائس ص 37 و 211 ). فرصت شیرازی گوید: تکیه حافظیه در سمت شرقی شیراز است ولی چندان مسافتی با شهر ندارد و آن ازجمله تکایای معروفه عالم است. بنیادش نیز از مرحوم کریم خان است و آن دو طرف است ، طرفی بسیار وسیع و باروح که اراضیش قبرستان است و در وسط آن قبور مزار خواجه واقع شده لوح مزارش سنگ مرمر بسیار بزرگی است که بعض اشعار او رابر آن نقر کرده اند، محجری از آهن دور آنست و بر آن مزار قبه ای نیست ، اما طرف دیگر باغچه ایست که در آن اشجار بسیار و انواع اثمار است ، و در میان دو طرف مذکور حجراتی است که به هر دو طرف مذکور درها باز میشودو در وسط حجره ها تالاری است ملوکانه و اساسی بزرگانه نیز دو طرفش گشاده و در آن چهار ستون از سنگ برپاست ، در جلو آن تالار دریاچه ای است که از آب رکنابادش مجری است و آب انباری نیز در زاویه آنجاست ، الحق تکیه ای به این نهاد و سرشت روضه ایست از روضه های بهشت. ( آثارالعجم چ 1312 ص 469 ).
صاحب فارس نامه گوید: این تکیه از حضرت کریم خان زند است ، سقف ایوان را بر چهار ستون یکپارچه سنگ پنج ذرعی از دو جانب گذاشته و از دو جانب ایوان هشت حجره وسیع ساخته و تاکنون به آبادی تمام باقی است. ( فارسنامه ناصری نسخه خطی ). ادوارد براون گوید: آرامگاه حافظ در باغ زیبائی در شیراز واقع شده است که به حافظیه معروفست ، و این مقبره را ابوالقاسم بابر تزیین کرد در وقتی که بسال 856 هَ. ق.1452/ م. به شیراز آمد، ساختن آن مقبره را به مولانا محمد معمائی رجوع فرمود . در ازمنه اخیر آن مقبره را کریم خان زند که یکی از بهترین پادشاهان ایران بوده است ، مرمت کرده بر زینت و جمال آن بیفزود، و سنگی هم که اکنون بر روی قبر حافظ قرار دارد به امر آن پادشاه از یک پارچه مرمر بسیار زیبا تراشیده شده و در آنجا نصب کرده اند، و بعضی ابیات این غزل بر آن منقوش است :

حافظیه . [ ف ِ ظی ی َ ] (اِخ ) دهی جزء بخش حومه ٔ شهرستان محلات در 21000 گزی جنوب باختر محلات متصل به جاده ٔ محلات به خمین . سکنه 15 نفر. (فرهنگ جغرافیائی ایران ج 1 ص 66).


حافظیه . [ ف ِ ظی ی َ ] (اِخ ) نام مزار خواجه حافظ شیرازی در شیراز است . میر علی شیر نوائی درباره ٔ مولانا محمد معمائی صدراعظم بابرمیرزا گوید: در ایام مکنت خود در شیراز بر سر تربت خواجه حافظ گنبد ساخت ، و بابرمیرزا را در آن گنبد ضیافت کرد، اما یکی از خوش طبعان شیراز بجانبی که نظر میرزا افتد این بیت نوشته بود:
اگرچه جمله ٔ اوقاف شهر غارت کرد
خداش خیر دهاد آنکه این عمارت کرد.
میرزا خوانده و در آن باب بسیار مطایبه کردند و من این نقل را از خودش شنیده ام و با فقیر الفتی داشت . (ترجمه ٔ مجالس النفائس ص 37 و 211). فرصت شیرازی گوید: تکیه ٔ حافظیه در سمت شرقی شیراز است ولی چندان مسافتی با شهر ندارد و آن ازجمله ٔ تکایای معروفه ٔ عالم است . بنیادش نیز از مرحوم کریم خان است و آن دو طرف است ، طرفی بسیار وسیع و باروح که اراضیش قبرستان است و در وسط آن قبور مزار خواجه واقع شده لوح مزارش سنگ مرمر بسیار بزرگی است که بعض اشعار او رابر آن نقر کرده اند، محجری از آهن دور آنست و بر آن مزار قبه ای نیست ، اما طرف دیگر باغچه ایست که در آن اشجار بسیار و انواع اثمار است ، و در میان دو طرف مذکور حجراتی است که به هر دو طرف مذکور درها باز میشودو در وسط حجره ها تالاری است ملوکانه و اساسی بزرگانه نیز دو طرفش گشاده و در آن چهار ستون از سنگ برپاست ، در جلو آن تالار دریاچه ای است که از آب رکنابادش مجری است و آب انباری نیز در زاویه ٔ آنجاست ، الحق تکیه ای به این نهاد و سرشت روضه ایست از روضه های بهشت . (آثارالعجم چ 1312 ص 469).
صاحب فارس نامه گوید: این تکیه از حضرت کریم خان زند است ، سقف ایوان را بر چهار ستون یکپارچه ٔ سنگ پنج ذرعی از دو جانب گذاشته و از دو جانب ایوان هشت حجره ٔ وسیع ساخته و تاکنون به آبادی تمام باقی است . (فارسنامه ٔ ناصری نسخه ٔ خطی ). ادوارد براون گوید: آرامگاه حافظ در باغ زیبائی در شیراز واقع شده است که به حافظیه معروفست ، و این مقبره را ابوالقاسم بابر تزیین کرد در وقتی که بسال 856 هَ . ق .1452/ م . به شیراز آمد، ساختن آن مقبره را به مولانا محمد معمائی رجوع فرمود . در ازمنه ٔ اخیر آن مقبره را کریم خان زند که یکی از بهترین پادشاهان ایران بوده است ، مرمت کرده بر زینت و جمال آن بیفزود، و سنگی هم که اکنون بر روی قبر حافظ قرار دارد به امر آن پادشاه از یک پارچه مرمر بسیار زیبا تراشیده شده و در آنجا نصب کرده اند، و بعضی ابیات این غزل بر آن منقوش است :
مژده ٔ وصل تو کو کز سر جان برخیزم
طایر قدسم و از دام جهان برخیزم .
مردم شیراز حافظیه را بسیار حرمت میدارند، هم آنان که آشنای آن آستانند و هم رندان صاحبدل که از اطراف جهان به شیراز می آیند همه آنجا را زیارتگاه خود میدانند و قبر شاعر را عده ٔ بسیاری از قبور دیگران که در عالم خاک شرافت مصاحبت جسمانی را با کالبد آن مرد روحانی آرزو کرده اند احاطه کرده است ، و مصداق بیت او صورت تحقق حاصل کرده که میفرماید:
بر سر تربت ما چون گذری همت خواه
که زیارتگه رندان جهان خواهد بود.

(از سعدی تا جامی ص 332 و 333).


علی اصغر حکمت گوید: به سال 1310 هَ . ق . بعضی از حکام خیراندیش شیراز را بخاطر گذشت که بنای قدیم حافظیه را که از عهد کریم خان زند ملقب به وکیل باقی مانده و رو بخرابی و کهنگی نهاده بود تعمیر و مرمت کنند، بنابراین عمارت مذکور را که عبارت بود از ایوانی دورو مشتمل بر چهار ستون سنگی بزرگ و یک ردیف حجرات ، خراب کرده ، درصدد ساختمان جدید برآمدند، متأسفانه حوادث روزگار مجال اتمام به ایشان نداد. و بسال 1313 هَ . ش . که به مناسبت ساختمان آرامگاه فردوسی طوسی در تمام مردم ایران جوش و جنبش خاصی نسبت به آثار بزرگان ادب بظهور رسیده بود، و همه متوجه احیای آثار گویندگان و تجلیل نام اساتید شعر بودند، خاطر صاحبدلان شیراز از خرابی آرامگاه حافظ محزون و غمین بود، و این بنده نیز که در این تأثر و تأسف با ایشان انباز بودم پیوسته با خود می اندیشیدم که چه شود اگر بنای مجللی چنانکه درخور شأن و منزلت خواجه ٔ شیراز است بر سر مزار او به یادگار ساخته شود که از اداءقدرشناسی نسبت به آن استاد بزرگ اشارتی باشد. در همان ایام مردی در یکی از اوراق منطبعه ٔ تهران به مقام مقدس لسان الغیب اسائه ٔ ادب کرده این بیت او را:
گر می فروش حاجت رندان روا کند
ایزد گنه ببخشد و دفع بلا کند
مورد انتقاد قرار داد. روزی جمعی برای تهیه ٔ سرمایه ٔ بنای بارگاه او انجمن کرده بودند، بسیار گفتند و شنیدند و نتیجه حاصل نشد. نویسنده ٔ این سطور به حکم علاقه ٔ هموطنی با خواجه بیشتر از دیگران دلگیر و محزون بودم . در آن نیمه ٔ شب بخاطر رسید که از دیوان خواجه فالی بگیرم ، پس نیت کرده دیوان را گشودم ، از عجایب همان بیت مذکور که مورد صحبت بود برآمد که : گر می فروش حاجت رندان روا کند... بر روح خواجه فاتحه خواندم . اندکی برنیامد که نیت برآورده شد. از وجوه برّ و منابع خیر سرمایه فراهم آمد و در سال 1314 هَ . ش . که هنوز این بنده بخدمت فرهنگ مشغول بود بنائی رفیع و گنبدی منیع بر سربنای آن آرامگاه آغاز گشت . و بی آنکه دیناری از صندوق دولت استعانت خواسته شود آن بنای ارجمند بسال 1316هَ . ش . پایان یافت ، و بجای چهار ستون شانزده ستون بزرگ از سنگ محکم افراشته شد. و در سر قبر نیز گنبدی متین بر هشت پایه ٔ سنگی نصب گردید. و از اشعار خواجه غزلهائی انتخاب شد، و چون خواجه در حسن خط استاد خطاطان زمان بوده ، یکی از استادان خطثلث نویس معاصر آنها را بهمان شیوه برنگاشت و بر روی کاشی های ظریف برآورده ٔ در و دیوار را بدان زینت بخشید، و پس از سه سال خاتمه یافت ، و اینک جایگاهی مجلل و بوستانی دلکش فراهم آمده که زیارتگاه اهل ذوق و کعبه ٔ صاحبدلان است .نقشه ٔ این بنا را مهندس گدار فرانسوی طرح و رسم کرد، و به اهتمام علی ریاضی رئیس فرهنگ فارس و معماران و سنگتراشان و کاشی کاران شیراز به محل اجرا گذارده شد. (از سعدی تا جامی صص 333-335 حاشیه ). و رجوع به فرهنگ جغرافیائی ایران شود.

دانشنامه عمومی

حافظیه یا آرامگاه حافظ نام مجموعه ای آرامگاهی در شمال شهر شیراز و در جنوب دروازهٔ قرآن است که آرامگاه حافظ شیرازی را در خود جای داده است. مساحت حافظیه ۲ هکتار بوده و از ۲ صحن شمالی و جنوبی تشکیل یافته است و این صحن ها توسط تالاری از یک دیگر جدا شده اند. این مجموعه ۴ در ورودی-خروجی دارد که در اصلی در سمت جنوب آن، دو در در سمت غرب و یک در در سمت شمال شرق مجموعه قرار گرفته است.
شعرخوانی شاعران مشهور (به ویژه در روز بزرگداشت حافظ در ۲۰ مهر ماه هر سال)
کنسرت خوانندگان به خصوص موسیقی سنتی ایرانی و عرفانی
کلاس های حافظ شناسی
کلاس و کارگاه های ساخت ساز موسیقی سنتی
طرح سحرگاه با خواجه راز:که این برنامه در ایام ماه رمضان حافظیه تا سحرگاه باز است و دوستداران حافظ تا سحرگاه به مناجات می پردازند.
تالار حافظیه که از آثار دورهٔ زندیان است، ۵۶ متر طول و ۸ متر عرض دارد و از ۲۰ ستون سنگی، هر کدام به ارتفاع ۵ متر تشکیل شده است. این تالار پیش تر شامل ۴ ستون و ۴ اتاق بوده است که بعدها اتاق ها از محدودهٔ آن حذف شده اند. در سمت شرق و غرب تالار ۲ اتاق -یکی متعلق به سازمان میراث فرهنگی و دیگری مربوط به دفتر آرامگاه وجود دارد. شیوهٔ معماری این تالار متأثر از معماری اسلامی دوره زندیان است.
در سال ۸۵۶ ه.ق. (۰خطا: زمان نامعتبر۱۴۵۲ میلادی) حدود ۶۵ سال پس از وفات حافظ شمس الدین محمد یغمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم گورکانی؛ حاکم فارس، برای اولین بار عمارتی گنبدی شکل بر فراز مقبره حافظ بنا کرد و در جلو این عمارت، حوض بزرگی ساخت که از آب رکن آباد پر می شد.
این بنا در زمان حکومت شاه عباس صفوی (اوایل قرن یازدهم هجری قمری) مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و همچنین به دستور نادرشاه افشار آرامگاه باردیگر مرمت شد.

دانشنامه آزاد فارسی

حافِظِیّه
حافِظِیّه
حافِظِیّه
حافِظِیّه
(یا: آرامگاه حافظ) پایین تر از دروازه قرآن شهر شیراز در اوایل خیابان خرابات. بنای یادبود اصلی در ۱۱۸۷ق و دورۀ کریم خان زند ساخته شده بود که از ایوانی با چهار ستون سنگی و دو اتاق در دو طرف آن تشکیل می شد. قبر حافظ در قبرستان پشت بنا در محوطه ای نرده کشی شده قرار داشت. بنای کنونی که معمار طراح آن آندره گدار است، در فاصلۀ سال های ۱۳۱۴ تا ۱۳۱۷ش با افزودن شانزده ستون سنگی به چهار ستون اولیه در ایوانی به طول ۵۶ متر و تزیینات گچ بری، کاشی کاری و نقاشی و حک اشعاری در جاهای مختلف احداث شده است. آرامگاه حافظ نیز به صورت سکویی با هشت ستون سنگی و سقف و گنبدی با نمای مسین و تزیینات کاشی کاری در محل اصلی در موازات ایوان بزرگ در نارنجستانی خرم و باصفا با دو حوض مستطیل شکل بنا شده است. پوش زیرین گنبد، با کاشی های معرق بسیار زیبا و یک غزل حافظ تزیین شده است. پوش خارجی به صورت گنبد ترک داری است که کلاه قلندران و درویشان را به خاطر می آورد و پوششی مسین دارد. در جوار مزار حافظ مقابر دیگری نیز قرار دارد. آرامگاه خانوادگی قوام الملک شیرازی در جنوب محوطه شامل یک حیاط با دو باغچه و یک حوض و یک تالار، همچنین مقبرۀ اهلی شیرازی، سید مجتهد کازرونی، محمدهاشم ذهبی، میر نظام الدین دستغیب، لطفعلی صورتگر، مهدی حمیدی شیرازی و محمدخلیل رجایی و در شمال محوطه مقبرۀ قاسم خان والی قرار دارد که از تالار آن به عنوان کتابخانه استفاده می شود.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] حافظ در قبرستانی به نام مصلی، که بعدها به باغ بزرگی تبدیل شد، دفن گردید که به حافظیه مشهور است.
در ۸۵۶، محمد معمایی، وزیر میرزا ابوالقاسم بابر، بر آرام گاه حافظ گنبدی ساخت.
امیرعلیشیر نوائی، تذکره مجالس النفائس، ج۱، ص۳۷، چاپ علی اصغر حکمت، تهران ۱۳۶۳ ش.
مساحت کلی حافظیه حدود بیست هزار متر مربع است.
ناصر پازوکی طرودی و عبدالکریم شادمهر، آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی: از ۲۴/۶/۱۳۱۰ تا ۲۴/۶/ ۱۳۸۴، ج۱، ص۲۳۳، تهران ۱۳۸۴ ش.
تزیینات تالار شامل نقاشی، گچ بری، کاشی کاری و کتیبه نگاری است.
محمدتقی مصطفوی، اقلیم پارس، ج۱، ص۵۳، تهران ۱۳۴۳ ش.
...


کلمات دیگر: