عتبات عالیات

علی بن ابیطالب: نجف
حسین بن علی: کربلا
عباس بن علی: کربلا
علی اکبر: کربلا
موسی کاظم: کاظمین
محمد تقی: کاظمین
علی نقی: سامرا
حسن عسکری: سامرا
عَتَبات عالیات یا عتبات، اصطلاحی ست که شیعیان دوازه امامی از آن برای اشاره به آرامگاه های امامان خود در عراق نام می برند. این آرامگاه ها در شهرهای کربلا، نجف، سامرا و کاظمین قرار دارند.
واژهٔ «عَـتَـبه» به معنای آستان و درگاه است.در این عبارت، واژهٔ عتبه که به صورت جمع (عَـتَـبات) به کار رفته، دارای صفتی شده (عالیات) که در زبان عربی باید با موصوفِ خود (عتبه) تطابق داشته باشد؛ بنابراین، در اینجا صفت هم به صورت جمع آمده. این قاعدهٔ تطابق صفت با موصوف مربوط به زبان عربی است و در زبان پارسی (فارسی) لازم نیست رعایت شود.
عتبات در شهرهای کربلا کاظمین، نجف و سامرا واقع شده اند و شامل آرامگاه های شش تن از پیشوایان شاخهٔ دوازده امامی شیعه می شوند.

عَتَباتِ عالیات
حرم مطهر امام حسین (ع) و حضرت ابوالفضل العباس (س)، کربلا
(جمع عَتَبه به معنای آستانه) شهرهای زیارتی شیعی در عراق شامل نجف، کربلا، کاظمین و سامرا. مزار و بقعۀ شش تن از امامان شیعه در این شهرها قرار دارد. به آن ها اعتاب مقدسه نیز می گویند و از جایگاه مهمی در میان مسلمانان به ویژه شیعیان برخوردارند. بارگاه امام علی (ع) در نجف؛ امام حسین (ع) و نیز ابوالفضل العباس (س) و علی اکبر (س) و سایر شهدای عاشورا در کربلا؛ امام موسی کاظم (ع) و امام محمدتقی (ع) در شهر کاظمین؛ امام علی النقی (ع) و امام حسن عسکری (ع) در شهر سامرا قرار دارد. این آستانه های مقدس همواره در طول تاریخ مورد توجه خاص مسلمانان به ویژه شیعیان جهان و ایران بوده و در مرمت و تعمیر و بازسازی و تزیین آن، به رغم دشمنی های برخی حُکام عباسی و دشمنان اهل بیت (ع) کوشیده اند و سلسله های شیعی از قبیل آل بویه و صفویه و دیگران نیز در آبادانی و رونق این مراکز تلاش های فراوان کرده اند. در سال های اخیر این مراکز مقدسه از سوی برخی فرقه های منحط از قبیل وهابیان و گروه های متأثر از آنان، مورد تهاجم و تخریب قرار گرفته ولی شیفتگان اهل بیت (ع) بلافاصله به بازسازی آن ها پرداخته اند. دربارۀ تاریخچۀ هریک از آستانه های این شهرهای مقدس مقالۀ جداگانه ای در این دایرةالمعارف وجود دارد.

[ویکی فقه] عتبات عالیات اصطلاحی رایج در میان شیعیان دوازده امامی می باشد. این اصطلاح به مزارهای مقدس امامان شیعه واقع در شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامرا اطلاق می شود.
نجف از شهرهای مهم کشور عراق و سومین شهر مذهبی جهان اسلام است. این شهر علی رغم اینکه پیش از اسلام محل سکونت بوده است؛ در سده اول اسلام چندان قابل توجه و اهمیت نبوده؛ و در کنار شهر باعظمت کوفه قریه کوچکی به حساب می آمد که به نام ظهرالکوفه شناخته می شده است؛ اما با آشکار شدن مدفن مطهر حضرت امام علی (علیه السّلام) در قرن دوم هجری، این شهر چندان اهمیت و وسعتی یافته است که در حال حاضر شهر کوفه یکی از محله های آن به شمار می آید.شهر نجف از شهرهایی است که مکان های زیارتی و مقدس زیادی در آن قرار دارد، اما مهمترین مکان زیارتی آن، مرقد مطهر امام علی (علیه السلام) می باشد.آستان مقدس حضرت علی (علیه السّلام) در مرکز شهر نجف قرار دارد که از یک گنبد طلایی عظیم و یک گنبد خانه و رواق های متعدد و یک صحن، با برخی ضمائم تشکیل شده است. نخستین ساختمان حرم مطهر در دوران هارون الرشید عباسی بنا گردید و پس از آن همواره در حال تجدید و عمران و توسعه بوده است. ساختمان امروزی از آثار صفویه است. گنبد عظیم و ایوان روح بخش آن، به دستور نادرشاه افشار با خشت های طلایی تزیین شده. آیینه کاری حرم به وسیله هنرمندانی از اصفهان در سال های دهه چهل شمسی انجام گرفت. قبر مطهر حضرت، درون صندوقی از خاتم و ضریحی نقره ای قرار دارد، صندوق خاتم از ساخته های دوران شاه اسماعیل صفوی است و از نفایس روزگار به شمار می رود. ضریح مطهر توسط هنرمندان هندی و چینی در سال ۱۳۴۵ ه. ق در هند به همت رهبر شیعیان اسماعیلی ساخته و تقدیم حرم مطهر گردیده است. گرداگرد مرقد منور را از چهار سو رواق دربرگرفته است که همگی به زیباترین شکل توسط هنرمندان ایران تزیین یافته است. حرم مطهر دارای صحن بسیار بزرگ و دل گشایی است که اطراف مرقد مطهر را دربرگرفته است. این صحن از ساخته های دوران صفوی است.
کربلای معلّا
سرزمین کربلا در کرانه غربی رود فرات و در کناره دشت، در وسط منطقه رسوبی معروف به سرزمین سواد واقع است. حرم مطهر امام حسین (علیه السلام) و حضرت ابوالفضل (علیه السلام) و دیگر یاران امام حسین (علیه السلام) و شهدای کربلا در این شهر قرار دارد.در شمال غربی این سرزمین شهر انبار، در شرق آن شهر باستانی بابل، در غرب آن صحرای غربی و در جنوب غربی آن شهر حیره، پایتخت منذری ها قرار دارد. کربلا در مرزهای صحرا واقع است و بدویان حجاز و شام برای تامین آذوقه به آنجا روی می آورند و تا گذشته ای نه چندان دور وضع بر همین منوال بوده است. کربلا از جمله زمین های عراق بود که در دوران ابوبکر در سال دوازدهم هجری به تصرف مسلمانان در آمد. نقل شده "خالد بن عرفطه" - پیش قراول سپاه سعد بن ابی وقاص - این سرزمین را فتح کرده و مدتی آنجا را مقر سپاه خود قرار داده بود؛ اما پس از چندی به دلیل بدی آب و هوای منطقه مجبور به ترک آنجا شد و به کوفه رفت. پس از ایجاد و گسترش شهر کوفه، کربلا یکی از روستاهای پیرامون آن به شمار آمده و تا زمان وقایع کربلا، کسی از آن جز در مناسبتی خاص سخن نرانده است. تنها در زمان امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) و زمان عبور آن حضرت (علیه السّلام) از این منطقه به سوی شام یادی از این سرزمین شده است. روایت شده که «در جریان جنگ صفین، امیرالمؤمنین (علیه السّلام) و همراهانش به کربلا رسیدند؛ پس ایشان، با دست به این سرزمین اشاره کرده فرمودند: "همین جاست همین جاست. " مردی گفت: "ای امیرمؤمنان (علیه السّلام) اینجا چیست؟ " فرمود: "گرانمایه ای از آل محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) در اینجا فرود خواهد آمد، پس وای بر ایشان از شما و وای بر شما از ایشان. " آن مرد عرض کرد: "ای امیرمؤمنان (علیه السّلام) معنای این سخن چیست؟ " فرمود: "وای بر ایشان از شما چرا که شما ایشان را می کشید و وای بر شما از ایشان که خداوند به سبب کشتن آنان شما را به دوزخ می برد."»
کاظمین
کاظمین از شهرهای مهم و زیارتی عراق که مرقد دو امام معصوم امام کاظم (علیه السّلام) و امام جواد (علیه السّلام) در آن قرار دارد. این شهر نزد شیعیان پس از شهرهای زیارتی نجف و کربلا اهمیت مذهبی بسیاری دارد. کاظمین در سمت غرب رودخانه دجله و شمال غربی بغداد واقع است. بعضی از دانشمندان دینی شیعه مانند شیخ مفید و خواجه نصیرالدین طوسی در این شهر دفن شده اند.سبب نام گذاری کاظمین به دلیل وجود دو آرامگاه امام شیعیان یعنی امام کاظم (علیه السّلام) و امام جواد (علیه السّلام) است. از دیگر نام های این شهر، « کاظمیه»، « بلدة الکاظمی » و « المشهد الکاظمی » است. کاظمین به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی از دیرباز مورد توجه بوده است و تاریخ قدمت آن را به قبل از میلاد مسیح (علیه السّلام) نسبت می دهند. این منطقه در عهد ساسانی باغ یکی از پادشاهان ایرانی به نام « تسوج » بود که به این نام شهرت یافت. در جنگ نهروان به سال ۳۷ و به دستور امام علی (علیه السّلام) شهیدان جنگ را در این مکان به خاک سپردند که آن را « مقبرة الشهداء » نامیدند. در عصر عباسی، به هنگام توسعه و احیای بغداد و انتخاب آن به عنوان پایتخت، این قبرستان به « شونیزی » معروف بود که خلیفه منصور دوانیقی، آن جا را برای دفن بزرگان و خاندان عباسی در نظر گرفت و از آن پس به نام « مقابر قریش » شهرت یافت. بعدها امام کاظم (علیه السّلام) به دستور هارون الرشید و به دست سندی بن شاهک به شهادت رسید و جسد امام در گورستان « قریش » به خاک سپرده شد. پس از دفن آن حضرت، مرقد ایشان به نام « مشهد باب التّبَن » معروف شد. در سال ۲۲۰ هـ ق امام جواد (علیه السّلام) در کنار قبر جدش به خاک سپرده شد.
سامرا
...