مرتضی طالقانی

شیخ مرتضی طالقانی (زاده: ۱۲۷۴ ق، دیزان طالقان - درگذشت: ۱۳۶۳ ق، نجف) حکیم، فقیه و از شخصیت های معاصر شیعه می باشد.
میرزا مسیح طالقانی
میرزا ابوالحسن جلوه
شیخ محمدرضا قمشه ای
مرتضی طالقانی در سال ۱۲۷۴ قمری در روستای دیزان طالقان به دنیا آمد. پدرش مولی آقا جان طالقانی بود. وی در همان جا زندگی کرد و به شبانی مشغول بود. او بعد از چهل سالگی و در پی یک تحول روحی تحصیل را آغاز کرد. ابتدا در یک مکتب محلی خواندن و نوشتن را آموخت سپس در تهران مقدمات و سطح را به پایان رساند. سپس برای تحصیلات عالی به اصفهان و آنگاه نجف مهاجرت کرد و با حضور در درس محقق خراسانی به اجتهاد رسید. وی در روز اول محرم سال ۱۳۶۳ قمری برابر ۶ دی ۱۳۲۲ در ۸۹ سالگی درگذشت و در ایوان سوم از حجرات جنوب غربی صحن علوی به خاک سپرده شد.
سید علی قاضی و شیخ مرتضی طالقانی در تربیت شاگردان عرفانی و اخلاقی بسیاری از مسائل سیروسلوک را به یکدیگر ارجاع می دادند. برای نمونه می توان از سپردن سید عبدالکریم کشمیری برای سیروسلوک به سید علی قاضی توسط شیخ مرتضی طالقانی نام برد. سید محمدکاظم یزدی استاد وی در علوم حوزوی بود، ولی در اخلاق و عرفان شیخ مرتضی طالقانی استاد سید محمدکاظم یزدی بود.
در مورد تحول روحی و چگونگی شروع تحصیلاتش محمدتقی جعفری به نقل از خود وی می گوید:

[ویکی فقه] حوزه پرشکوه نجف از هنگام تأسیس، در حدود سده پنجم هـ . ق همواره جایگاه پرورش انسان های بزرگی بوده است که در عرصه دانش های گوناگون اسلامی، چون ستارگان آسمان، پیوسته می درخشند. در سال (۱۲۷۴ هـ . ق)، در خطه کوهستانی و با صفای طالقان ـ که بین کرج، قزوین و گیلان واقع شده ـ در روستای «دیزین»، یکی دیگر از عالمان سترگ به نام مرتضی طالقانی دیده به جهان گشود. پدرش «آقا جان» نام داشت و پیشه اش چوپانی بود؛ باور های دینی و شیفتگی به دانش و دانشمندان در ژرفای وجودش ریشه داشت.
مرتضی طالقانی با این انگیزه مقدس، از زادگاهش طالقان، هجرت کرد و به سوی تهران ـ که در آن عصر، جمعی از بزرگان فقه و فلسفه و عرفان در آن زندگی می کردند و حوزه تدریس داشتند ـ رهسپار شد.او در این شهر با کمال جدیت شروع به تحصیل نمود و مقدمات را نزد استادان فن فرا گرفت و هفت سال در تهران از محضر بزرگان بهره مند شد. وی، فقه را نزد میرزا مسیح طالقانی، حکمت و عرفان را نزد مشهورترین فلاسفه و عرفای تهران مانند: میرزا ابوالحسن جلوه و آقا محمد رضا قمشه ای فرا گرفت.
. المسلسلات، ج۲، ص ۲۹۵.
شیخ مرتضی طالقانی پس از اقامت هفت ساله در تهران، تصمیم گرفت به اصفهان مهاجرت کند. این که انگیزه او از رفتن به اصفهان چه بوده، دقیقاً روشن نیست. به هر حال حوزه علمیه اصفهان در آن عصر از رونق بسزایی برخوردار بوده است و برجستگان، فلاسفه و عارفان در این شهر تدریس داشتند. او که عمیقاً تشنه فراگیری بیشتر بود، نزد آنان حاضر، و از سرچشمه دانش آنان بهره ها برد.وی در فقه از محضر آیات: ابوالمعالی کلباسی، سید محمد باقر درچه ای اصفهانی و شیخ عبدالحسین محلاتی و حکمت و عرفان شیعی را از جهانگیر خان قشقایی و عارف سالک، ملا محمد کاشی فرا گرفت.
. المسلسلات، ج۲، ص ۲۹۵.
این دانشمند نستوه، که مایه های علمی فراوانی از فقه، عرفان، حکمت و اصول در جان خویش ذخیره داشت، در حالی که ۳۳ بهار از عمرش می گذشت، به سوی حوزه نجف ـ که در سده چهارده هجری قمری سرآمد حوزه های جهان تشیع بود ـ رهسپار شد. او که هنوز ازدواج نکرده بود، در آغاز، در مدرسه خلیلی، حجره ای گرفت و در آن مدرسه به تحصیل پرداخت.بعد از تأسیس مدرسه سید محمد کاظم یزدی، به آن مدرسه رفت و تا آخر عمر در کمال زهد و تقوا و سلمان گونه، در این مدرسه زندگی کرد. او با این که از عالمان بزرگ به شمار می آمد، لحظه ای از یادگیری و رسیدن به مقام منیع تخصص و اجتهاد کوتاهی نکرد؛ بدین خاطر، در محضر درس استادان برجسته نجف زانوی یادگیری و آموختن مراتب عالیه، بر زمین نهاد.
. المسلسلات، ج۲، ص ۲۹۴؛ گنجینه دانشمندان، محمد شریف رازی، ج۶، ص ۱۷، چاپ پیروز قم، ۱۳۵۴.
...