تربت جام
فارسی به انگلیسی
فرهنگ فارسی
از بخشهای شهرستان مشهد جزو استان نهم در جنوب شرقی مشهد در جوار مرزهای افغانستان قریب ۱٠۴۳۱۴ سکنه دارد و مرکز آن ( تربت شیخ جام ) است.
شهر کوچک و مرکز بخش تربت جام شهرستان مشهد است که در ۱۴۴ هزار گزی مشهد و ۶۶ هزار گزی مرز ایران و افغانستان و بر سر راه شوسه عمومی مشهد و هرات واقع است جلگه گرمسیر است و ۶٠۵ تن سکنه دارد آب آن از رودخانه جام و قنات است و محصول عمده آن غلات و بن شن و زیره و انواع میوجات است اهالی آنجا بکسب و تجارت و زراعت اشتغال دارند و در حدود ۱۲٠ باب مغاززه مختلف در آنجا دایر است و دارای دو خیابان است که هم دیگر را در فلکه قطع می نمایند ادارات دولتی آنجا عبارتند از : تیپ جام بخشداری کشاورزی آمار ثبت املاک پست و تلگراف دارائی بهداری فرهنگ ژاندارمری شهربانی و بانک ملی و از ابنیه قدیمی مقبره شیخ جام است .
شهر کوچک و مرکز بخش تربت جام شهرستان مشهد است که در ۱۴۴ هزار گزی مشهد و ۶۶ هزار گزی مرز ایران و افغانستان و بر سر راه شوسه عمومی مشهد و هرات واقع است جلگه گرمسیر است و ۶٠۵ تن سکنه دارد آب آن از رودخانه جام و قنات است و محصول عمده آن غلات و بن شن و زیره و انواع میوجات است اهالی آنجا بکسب و تجارت و زراعت اشتغال دارند و در حدود ۱۲٠ باب مغاززه مختلف در آنجا دایر است و دارای دو خیابان است که هم دیگر را در فلکه قطع می نمایند ادارات دولتی آنجا عبارتند از : تیپ جام بخشداری کشاورزی آمار ثبت املاک پست و تلگراف دارائی بهداری فرهنگ ژاندارمری شهربانی و بانک ملی و از ابنیه قدیمی مقبره شیخ جام است .
لغت نامه دهخدا
تربت جام. [ ت ُ ب َ ت ِ ] ( اِخ ) نام یکی از بخشهای هفت گانه شهرستان مشهد است. از طرف خاور محدود است برودخانه هریرود که مرز ایران و افغانستان را تشکیل میدهد، ازباختر به بخش طیبات و فریمان ، از شمال به بخش جنت آباد و فریمان ، از جنوب بمرز ایران و افغانستان و دهستان یوسف آباد از بخش طیبات محدود می باشد. تربت جام در یک دهلیز بین کوههای شاه نشین و کجرود و کوه بزک واقعشده. هوای آن گرم و در نزدیکی پل جام و قلعه حمام ، سوزان و غیرقابل تحمل است. از طرفی بخواف باختر اتصال داشته ، بادهای سختی جریان داشته تولید گرد و غبار نموده به این جهت نودوپنج درصد اهالی مبتلا به تراخم هستند. این بخش از رودخانه ، چشمه سار و قنوات مشروب میشود. آب مشروبی شهر از دو رشته قنات که از شمال باختری بطرف جنوب جریان دارد فراهم می گردد و در سالهای خشکسالی آب بقدری کم است که در هر 15 روز یک مرتبه بشهرآب داده میشود. بین بخش تربت جام و جنت آباد رشته ارتفاعاتی است که از شمال باختری بطرف جنوب خاوری امتداد داشته که قله آن معروف به کوه شاه نشین است و 2080 گز ارتفاع دارد، عرض این کوه 48هزار گز و دارای دره های متعددی است که بهم اتصال دارد و قابل عبور است. کوه بیزک که دنباله کوههای بینالود می باشد و در باختر تربت جام واقع است جلگه باخرز را از جلگه جام جدا می کند. قرائی که در دامنه این کوه قرار دارند دارای هوای سالم و آب شیرین می باشند. جام رود که در شمال بند فریمان و بالاجام و میان جام سرچشمه گرفته پس از مشروب نمودن جلگه جام از شمال خاوری جام عبور نموده در نزدیکی پل جام رود ( دوآب ) بهریرود متصل می گردد. آب این رود در قسمت بالا جام فقط در ماه اول سال جریان داشته لیکن در قسمت پائین جام همیشه آب جریان دارد. هریرود که مرز ایران و افغانستان و شوروی سابق را تشکیل می دهد از خاور این بخش جریان دارد. بخش تربت جام از سه دهستان بنام بالاجام و میان جام و پائین جام تشکیل یافته است. دارای 154 آبادی بزرگ و کوچک است. جمعیت آن در حدود 62335 نفر است. طوایفی که در حدود این بخش سکنی دارند عبارتند از طایفه کودانی ، کریم دادی ، طاهری ، قوری ، مخته باز، باطوری ، سنگچولی ، ترکمن ، بربری ، مریدار، خلیلی ، علی خوجه ، قلعه گاهی ، میش مست ، محمددرویش ، بریز، قرائی ، سیستانی ، بلوچ ، زوری ، کرد، یعقوبخانی ، عرب ، شیخی. ( از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 9 ).
تربت جام . [ ت ُ ب َ ت ِ ] (اِخ ) شهر کوچک و مرکز بخش تربت جام شهرستان مشهد است که در 144هزارگزی مشهد و 66هزارگزی مرز ایران و افغانستان و بر سر راه شوسه ٔ عمومی مشهد و هرات واقع است . جلگه ای گرمسیر است و 605 تن سکنه دارد. آب آن از رودخانه ٔ جام و قنات است و محصول عمده ٔ آن غلات و بنشن و زیره و انواع میوه جات است . اهالی آنجا بکسب و تجارت و زراعت اشتغال دارند و در حدود 120 باب مغازه ٔ مختلف در آنجا دایر است و دارای دو خیابان است که هم دیگر را در فلکه قطع می نمایند. ادارات دولتی آنجا عبارتند از: تیپ جام ، بخشداری ،آمار، ثبت املاک ، پست و تلگراف ، کشاورزی ، دارائی ، بهداری ، فرهنگ ، ژاندارمری ، شهربانی و بانک ملی . و از ابنیه ٔ قدیمی مقبره ٔ شیخ جام است که بدستور سلطان سنجر ساخته شده است . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9).
دانشنامه عمومی
تُربَتِ جام (کوتاه:جام، به معنای: شهرِ آرامجای احمد جامی) مرکز شهرستان تربت جام و یکی از شهرهای کهن خراسان بزرگ است که اکنون در استان خراسان رضوی واقع شده است. نام کنونی شهر از تربت شیخ احمد جام برگرفته شده است. البته به گفته برخی از منابع، در زمان های گذشته از ارتفاعات اطراف، این شهر به شکل جام دیده می شده است. از این رو نام این شهر را تربت جام (سرزمین جام مانند) نامیدند. در طول تاریخ ناحیه کنونی شهرستان تربت جام و مرکز آن با نام پوژگان، بوزجان و جام نیز شناخته می شده است. امروزه شهر تربت جام و حومه با جمعیتی بالغ بر ۱۴۰ هزار نفر بعد از شهرهای نیشابور و سبزوار بزرگترین شهر در استان خراسان رضوی است. تربت جام از دیرباز طلایه دار عرفان و تصوف در خراسان کهن بوده اگر چه بسیاری به واسطه حضور دانشمندانی نظیر ابوالوفای بوزجانی این شهر رادر کنار نیشابور کهن مهد ریاضیات، نجوم و علم هندسه در خراسان بزرگ می دانستند.
رقص هتن یا هتم: به معنی کرانه های کوه یا شیربیشه و نوعی سماع عارفانه است. که در آن افراد دایره ای درست می کنند و در حال گردش پاهای خود را به زمین می کوبند. به تدریج به رقص خود سرعت می دهند و در حال چرخیدن دست های خود را به هم می کوبند و دایره را کوچک تر می کنند.
هپل بازی: این رقص به این صورت انجام می شود که یک نفر در درون دایره به انجام حرکاتی مشغول می شود و بقیه نیز از او تبعیت می کنند.
چوب بازی:این رقص شاید نمونه ای از شمشیربازی های ایران باستان باشد و در آن دونفر به صورت دایره ای می چرخند و دو چوب در دست دارند و نفر اول چوب های خود را به چوب های نفر دوم می زند و هر که چوبش شکسته شود، از دایره بیرون می رود. از چوب بازان و هنرمندان رقص محلی تربت جام می توان به فاروق کیانی اشاره کرد.
تربت جام از روزگار باستان تاکنون به نام های گوناگونی چون پوژگان، بوزگان، بوزیگان، بوزجان، پوچکان، زام، سام، جام، تربت شیخ جام و تربت جام خوانده شده است. شهری باستانی به نام پوژگان از سده ۳ پ. م تا سده ۲ هـ. ق، در کنار شهر کنونی وجود داشته که ظاهراً در اثر زلزله از بین رفته است. شهر کنونی از حدود سده ۳ هـ. ق، ایجاد و اندک اندک گسترش یافته است. این شهر پس از بازسازی و آبادی دوباره، «بوزجان» یا «پوچکان» نامیده شده و کرسی ناحیه جام، (به گویش شمالی قهستان) گردیده است. اصطلاح پوژگان به دلیل وجود نداشتن حروف «پ»، «ژ» و «گ» در زبان عربی به بوزجان تغییر نام پیدا کرده است.
تربت جام از روزگاران کهن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اهمیت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بازرگانی آن، از سده ۳–۴ هـ. ق، نمایان گشته، و در زمان زندگی شیخ احمد جام (۴۴–۵۳۶ هـ. ق) یعنی سده های ۵ و ۶ ه. ق، شکوفا شده است. تربت جام در سده های ۷ و ۸ هـ. ق، هم زمان با یورش مغول ها و تیمور لنگ آسیب زیادی دید. تربت جام در دوران حکومت سلسله صفویه به ویژه شاه عباس بزرگ، اهمیت نظامی یافته و در آن، امنیت و آرامش برقرار بوده است. اما در اواخر این دوران و در زمان شاه سلطان حسین صفوی (۱۱۰۵–۱۱۳۵ هـ. ق) اوزبک ها و افغان ها به مرزهای شرقی ایران، از جمله ناحیه تربت جام، دست اندازی کردند. سرانجام سرداری از شرق ایران، به نام نادر قلی افشار برخاست و افغان ها را از ایران راند و خود در ۱۱۴۸ هـ. ق، پادشاه ایران شد. در زمان نادرشاه افشار، ایران بار دیگر توانمند شد و نه تنها مرزهای شرقی آن، از یورش اوزبک ها، افغان ها و ترکمن ها در امان ماند، بلکه به سال ۱۱۵۳ هـ. ق / ۱۷۴۰ م، آن سوی رود جیحون یا آمودریا و قلمرو اوزبک ها، یعنی خوارزم و بخارا هم مطیع نادر شاه و حکومت ایران شد. با درگذشت نادر شاه در سال ۱۱۶۰ هـ. ق، بار دیگر نا آرامی در خراسان آغاز گشت و تا اوایل سده ۱۳ هـ. ق، ادامه یافت.کریم خان زند، که در شیراز بر ایران حکومت می کرد، به احترام نادر شاه افشار، خراسان را هم چنان در دست فرزندان نادرشاه باقی گذاشت. بعدها آقا محمد خان قاجار خراسان، از جمله تربت جام را، در ۱۲۱۰ هـ. ق گشود. فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ هـ. ق) حقوق متحدان نخستین خویش، یعنی ترکمن ها که برای دستیابی به حکومت ایران، به قاجاریه کمک کرده بودند، نادیده گرفت و در نتیجه سرکشی ترکمان ها آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه (۱۲۶۴ – ۱۳۱۳ هـ. ق) شدت یافت و یکی از شوم ترین دوران های تاریخی را برای مردم خراسان، از جمله ناحیه تربت جام و دیگر شهرهای خراسان شرقی، پدیدآورد.
استان تاریخی جام یا زام در شرق ولایت زاوه و شمال شرقی قهستان نزدیک به رودخانه هرات قرار داشت است که کرسی آن در سده چهارم شهر بوژگان بود. بوژگان شهری بزرگ و دارای صد و هشتاد دهکده بود. ایرانیان آن را بوژگان می گفتند و در زمان های گذشته آن را پوچکان نیز می نوشتند.
رقص هتن یا هتم: به معنی کرانه های کوه یا شیربیشه و نوعی سماع عارفانه است. که در آن افراد دایره ای درست می کنند و در حال گردش پاهای خود را به زمین می کوبند. به تدریج به رقص خود سرعت می دهند و در حال چرخیدن دست های خود را به هم می کوبند و دایره را کوچک تر می کنند.
هپل بازی: این رقص به این صورت انجام می شود که یک نفر در درون دایره به انجام حرکاتی مشغول می شود و بقیه نیز از او تبعیت می کنند.
چوب بازی:این رقص شاید نمونه ای از شمشیربازی های ایران باستان باشد و در آن دونفر به صورت دایره ای می چرخند و دو چوب در دست دارند و نفر اول چوب های خود را به چوب های نفر دوم می زند و هر که چوبش شکسته شود، از دایره بیرون می رود. از چوب بازان و هنرمندان رقص محلی تربت جام می توان به فاروق کیانی اشاره کرد.
تربت جام از روزگار باستان تاکنون به نام های گوناگونی چون پوژگان، بوزگان، بوزیگان، بوزجان، پوچکان، زام، سام، جام، تربت شیخ جام و تربت جام خوانده شده است. شهری باستانی به نام پوژگان از سده ۳ پ. م تا سده ۲ هـ. ق، در کنار شهر کنونی وجود داشته که ظاهراً در اثر زلزله از بین رفته است. شهر کنونی از حدود سده ۳ هـ. ق، ایجاد و اندک اندک گسترش یافته است. این شهر پس از بازسازی و آبادی دوباره، «بوزجان» یا «پوچکان» نامیده شده و کرسی ناحیه جام، (به گویش شمالی قهستان) گردیده است. اصطلاح پوژگان به دلیل وجود نداشتن حروف «پ»، «ژ» و «گ» در زبان عربی به بوزجان تغییر نام پیدا کرده است.
تربت جام از روزگاران کهن از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است. اهمیت تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و بازرگانی آن، از سده ۳–۴ هـ. ق، نمایان گشته، و در زمان زندگی شیخ احمد جام (۴۴–۵۳۶ هـ. ق) یعنی سده های ۵ و ۶ ه. ق، شکوفا شده است. تربت جام در سده های ۷ و ۸ هـ. ق، هم زمان با یورش مغول ها و تیمور لنگ آسیب زیادی دید. تربت جام در دوران حکومت سلسله صفویه به ویژه شاه عباس بزرگ، اهمیت نظامی یافته و در آن، امنیت و آرامش برقرار بوده است. اما در اواخر این دوران و در زمان شاه سلطان حسین صفوی (۱۱۰۵–۱۱۳۵ هـ. ق) اوزبک ها و افغان ها به مرزهای شرقی ایران، از جمله ناحیه تربت جام، دست اندازی کردند. سرانجام سرداری از شرق ایران، به نام نادر قلی افشار برخاست و افغان ها را از ایران راند و خود در ۱۱۴۸ هـ. ق، پادشاه ایران شد. در زمان نادرشاه افشار، ایران بار دیگر توانمند شد و نه تنها مرزهای شرقی آن، از یورش اوزبک ها، افغان ها و ترکمن ها در امان ماند، بلکه به سال ۱۱۵۳ هـ. ق / ۱۷۴۰ م، آن سوی رود جیحون یا آمودریا و قلمرو اوزبک ها، یعنی خوارزم و بخارا هم مطیع نادر شاه و حکومت ایران شد. با درگذشت نادر شاه در سال ۱۱۶۰ هـ. ق، بار دیگر نا آرامی در خراسان آغاز گشت و تا اوایل سده ۱۳ هـ. ق، ادامه یافت.کریم خان زند، که در شیراز بر ایران حکومت می کرد، به احترام نادر شاه افشار، خراسان را هم چنان در دست فرزندان نادرشاه باقی گذاشت. بعدها آقا محمد خان قاجار خراسان، از جمله تربت جام را، در ۱۲۱۰ هـ. ق گشود. فتحعلی شاه قاجار (۱۲۱۲–۱۲۵۰ هـ. ق) حقوق متحدان نخستین خویش، یعنی ترکمن ها که برای دستیابی به حکومت ایران، به قاجاریه کمک کرده بودند، نادیده گرفت و در نتیجه سرکشی ترکمان ها آغاز شد و در دوران ناصرالدین شاه (۱۲۶۴ – ۱۳۱۳ هـ. ق) شدت یافت و یکی از شوم ترین دوران های تاریخی را برای مردم خراسان، از جمله ناحیه تربت جام و دیگر شهرهای خراسان شرقی، پدیدآورد.
استان تاریخی جام یا زام در شرق ولایت زاوه و شمال شرقی قهستان نزدیک به رودخانه هرات قرار داشت است که کرسی آن در سده چهارم شهر بوژگان بود. بوژگان شهری بزرگ و دارای صد و هشتاد دهکده بود. ایرانیان آن را بوژگان می گفتند و در زمان های گذشته آن را پوچکان نیز می نوشتند.
wiki: تربت جام
نقل قول ها
تربت جام از شهرهایاستانِ خراسان، ایران.
• «دیگر از ولایات طیبه که نسایم ولایت از آن مقام خجسته فرجام به مشام اهل ذوق و عرفان می رسد ولایت جام است همان جام نخستین است این جام وجه ترجیح آن بقعه مبارکه بر سایر بقاع عالم همین بسنده است که مولد و منشأ دوبزرگوار است که هیچ یک را ثانی نیست اول: حضرت شیخ الاسلام زنده فیل احمد جام قدس الله سره المبین. دوم: حضرت حقایق پناهی مولانا نورالحق و الدین عبدالرحمان الجامی مدالله ظله السامی ... و مثل خربزه باباشیخی که در جام حاصل می شود در بهشت تواند بود در غایت لطافت و حلاوت تا کسی نخورد نداند. جهت سلاطین و اکابر هرات در هودج می آوردند و تمامی میوه ها در آن ولایت خوب می شود؛ و در جام از یک من پشم کپنک ی (نمد چوپانی) می مالند که به دویست دینار و سیصد دینار می خرند و به اطراف مملکت می برند و در کوه بزد جام چشمه ای است که چون اول روز تابستان در آید آب او یخ می بندد و در تمام تابستان آب آن سرد است و در زمستان آب آن چشمه گرم است» -> معین الدین محمد زمجی اسفزاری
• «من در سده ۷۴۷ جام را دیدم شهری است زیبا حد وسط نه بزرگ و نه کوچک باغها و درختان و چشمه های فراوان دارد بیشتر درختان آن توت است حریر هم زیاد در آن به عمل می آید.» -> ابن بطوطه
• «معرفترین اولیاء آن شهر ولی زاهد شهاب الدین احمد جامی است که اولاد و احفاد وی در حول و حوش آنجا دارای ضیاع و عقار هستند. احمد جامی آنچنان شهرت داشت که در پایان سده هشتم امیر تیمور قبر وی را زیارت نمود. امروز آن شهر که هنوز آبادی و رونق خود را از کف نداده معروف است به شیخ جام» -> ابن بطوطه
• «پوژگان، خایمند، سلومد، زوزن شهرهایی از حدود نیشابورند و جاهای بسیار با کشت و برزند و از این شهرکها کرباس خیزد» -> کتاب حدودالعالم من المشرق الی المغرب ذیل صفحه ۲۳ سخن اندر ناحیت خراسان و شهرهای وی ص۹۱
• «آبش از کاریز و هوایش مسرت آمیز و خاکش حاصل خیز. از اقلیم رابع و جوانب آن واسع است. سمت مغرب هرات و شمال باخرز واقع شده و قبل از این شهر بود و مرور ایام خرابش نموده اکنون هزار باب خانه در اوست و بیست پاره قریه معموره مضافات اوست. باغاتش فراوان و غلاتش ارزان و مردمش حنفی مذهب و به غایت متعصبند. قرب پنجاه خانه قزلباش در اوست قبر شیخ احمد ژنده پیل بن ابوالحسن از اولاد جریربن عبدالله بجلی از صحابه حضرت رسول (ص) در آن جاست. اشخاص صاحب کمال و ارباب وجد و حال از آن جا برخاسته اند من جمله :مولانا عبدالرحمن جامی و خواجه ناصر الدین خلیل الله از آن دیار بوده اند» -> حاج زین العابدین شیروانی شماخی
• «غریب دویست پاره از توابع آنجاست. باغستان بسیار و میوه بیشمار دارد و آب شهر و ولایت مجموع از قنوات است و از مزار اکابر تربت ژنده پیل احمد جام آنجاست و در آنجا عمارتی و گنبدی عالی خواجه علاء الدین محمد ساخته و دیگر مزارات متبرکه بسیار است.» -> حمدالله مستوفی
• «دیگر از ولایات طیبه که نسایم ولایت از آن مقام خجسته فرجام به مشام اهل ذوق و عرفان می رسد ولایت جام است همان جام نخستین است این جام وجه ترجیح آن بقعه مبارکه بر سایر بقاع عالم همین بسنده است که مولد و منشأ دوبزرگوار است که هیچ یک را ثانی نیست اول: حضرت شیخ الاسلام زنده فیل احمد جام قدس الله سره المبین. دوم: حضرت حقایق پناهی مولانا نورالحق و الدین عبدالرحمان الجامی مدالله ظله السامی ... و مثل خربزه باباشیخی که در جام حاصل می شود در بهشت تواند بود در غایت لطافت و حلاوت تا کسی نخورد نداند. جهت سلاطین و اکابر هرات در هودج می آوردند و تمامی میوه ها در آن ولایت خوب می شود؛ و در جام از یک من پشم کپنک ی (نمد چوپانی) می مالند که به دویست دینار و سیصد دینار می خرند و به اطراف مملکت می برند و در کوه بزد جام چشمه ای است که چون اول روز تابستان در آید آب او یخ می بندد و در تمام تابستان آب آن سرد است و در زمستان آب آن چشمه گرم است» -> معین الدین محمد زمجی اسفزاری
• «من در سده ۷۴۷ جام را دیدم شهری است زیبا حد وسط نه بزرگ و نه کوچک باغها و درختان و چشمه های فراوان دارد بیشتر درختان آن توت است حریر هم زیاد در آن به عمل می آید.» -> ابن بطوطه
• «معرفترین اولیاء آن شهر ولی زاهد شهاب الدین احمد جامی است که اولاد و احفاد وی در حول و حوش آنجا دارای ضیاع و عقار هستند. احمد جامی آنچنان شهرت داشت که در پایان سده هشتم امیر تیمور قبر وی را زیارت نمود. امروز آن شهر که هنوز آبادی و رونق خود را از کف نداده معروف است به شیخ جام» -> ابن بطوطه
• «پوژگان، خایمند، سلومد، زوزن شهرهایی از حدود نیشابورند و جاهای بسیار با کشت و برزند و از این شهرکها کرباس خیزد» -> کتاب حدودالعالم من المشرق الی المغرب ذیل صفحه ۲۳ سخن اندر ناحیت خراسان و شهرهای وی ص۹۱
• «آبش از کاریز و هوایش مسرت آمیز و خاکش حاصل خیز. از اقلیم رابع و جوانب آن واسع است. سمت مغرب هرات و شمال باخرز واقع شده و قبل از این شهر بود و مرور ایام خرابش نموده اکنون هزار باب خانه در اوست و بیست پاره قریه معموره مضافات اوست. باغاتش فراوان و غلاتش ارزان و مردمش حنفی مذهب و به غایت متعصبند. قرب پنجاه خانه قزلباش در اوست قبر شیخ احمد ژنده پیل بن ابوالحسن از اولاد جریربن عبدالله بجلی از صحابه حضرت رسول (ص) در آن جاست. اشخاص صاحب کمال و ارباب وجد و حال از آن جا برخاسته اند من جمله :مولانا عبدالرحمن جامی و خواجه ناصر الدین خلیل الله از آن دیار بوده اند» -> حاج زین العابدین شیروانی شماخی
• «غریب دویست پاره از توابع آنجاست. باغستان بسیار و میوه بیشمار دارد و آب شهر و ولایت مجموع از قنوات است و از مزار اکابر تربت ژنده پیل احمد جام آنجاست و در آنجا عمارتی و گنبدی عالی خواجه علاء الدین محمد ساخته و دیگر مزارات متبرکه بسیار است.» -> حمدالله مستوفی
wikiquote: تربت_جام
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] تُرْبَتِ جام، شهرستان و شهری در استان خراسان رضوی است. نخستین آگاهی ها درباره ناحیه جام به دورۀ فتوحات اسلامی در خراسان باز می گردد. این شهر مورد تاخت و تاز حکومت هایی مثل عثمانی و مغول بوده است. در حال حاضر و بر اساس آخرین سرشماری های انجام گرفته در حدود ۹۵ هزار نفر جمعیت دارد و مساحت آن بالغ بر ۸۱۸۴ متر مربع است. نزدیک ترین شهرها به تربت جام از جنوب، شهر تایباد و از شمال شهر فریمان هستند.
این شهرستان با ۱۸۵، ۸ کم ۲ وسعت، در شمال غرب استان خراسان رضوی واقع شده، و از شمال به شهرستان سرخس، از شمال غرب به شهرستان مشهد، از غرب به شهرستان فریمان، از جنوب غرب به شهرستان تربت حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد، و از شرق و شمال شرق به کشورهای افغانستان و ترکمنستان محدود است.
فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، ج۱، ص۵، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.
این شهر که مرکز شهرستان تربت جام است، در °۳۵ و ´۱۶ عرض شمالی و °۶۰ و´ ۳۷ طول شرقی و در ارتفاع ۹۱۰ متری از سطح دریا واقع است
پاپلی یزدی محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ج۱، ص۱۴۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۱) ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسة، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۳۰۹ق/ ۱۸۹۱م.(۲) ابن بطوطه، رحلة، به کوشش طلال حرب، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۳) استرابادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش.(۴) اسفزار، محمد، روضات الجنات، به کوشش محمدکاظم امام، تهران، ۱۳۳۹ش.(۵) اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران، ۱۳۷۷ش.(۶) اصطخری، ابراهیم، ممالک و مسالک، ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۷۳ش.(۷) اطلس گیتاشناسی استان های ایران، تهران، ۱۳۸۳ش.(۸) اعتمادالسلطنه، محمدحسن ، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۷ش.(۹) افشین، یدالله، رودخانه های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.(۱۰) اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران، ۱۳۴۷ش.(۱۱) امام، محمدکاظم، تعلیقات بر روضات الجنات.(۱۲) بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۱۳) بیات، کاوه، صولت السلطنۀ هزاره و شورش خراسان، تهران، ۱۳۷۰ش.(۱۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.(۱۵) پتروشفسکی، اپ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، ۱۳۴۴ش.(۱۶) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.(۱۷) حافظ ابرو، تاریخ (بخش جغرافیای خراسان)، به کوشش درتئا کراوولسکی، ویسبادن، ۱۹۸۲م.(۱۸) حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به کوشش خانبابا بیانی، تهران، ۱۳۵۰ش.(۱۹) حافظ ابرو، زبدة التواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۰) حدودالعالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۶۲ش.(۲۱) حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.(۲۲) خواندمیر، غیاث الدین، مآثر الملوک، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۳) دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م.(۲۴) رشیدالدین، فضل الله، تاریخ مبارک غازانی، به کوشش کارل یان، هارتفرد، ۱۳۵۸ق/۱۹۴۰م.(۲۵) روملو، حسن، احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۵۷ش.(۲۶) زین العابدین شیروانی، بستان السیاحة، تهران، ۱۳۱۵ق.(۲۷) سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، ۱۳۷۷ش.(۲۸) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان تربت جام، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۹) سیفی هروی، سیف، تاریخ نامۀ هرات، به کوشش محمد زبیر صدیقی، کلکته، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۳م.(۳۰) شرف الدین علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش عصام الدین اورونبایف، تاشکند، ۱۹۷۲م.(۳۱) عبدالرزاق سمرقندی، مطلع سعدین، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۳۲) فدایی خراسانی، محمد، تاریخ اسماعیلیه یا هدایت المؤمنین الطالبین، به کوشش الکساندر سیمیونف، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۳) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۶۳ش، ج ۴۴.(۳۴) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.(۳۵) قیصری، ابراهیم، «تربت جام و تایباد»، فرهنگ ایران زمین، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۱ش، شم ۲۵.(۳۶) محمدکاظم، عالم آرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، ۱۳۶۴ش.(۳۷) مرعشی صفوی، محمدخلیل، مجمع التواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۸) مستوفی، محمدحسن، زبدة التواریخ، به کوشش بهرام گودرزی، تهران، ۱۳۷۵ش.(۳۹) مشکوٰتی، نصرت الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.(۴۰) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.(۴۱) منز، ب ف، برآمدن و فرمانروایی تیمور، ترجمۀ منصور صفت گل، تهران، ۱۳۷۷ش.(۴۲) میرخواند، محمد، روضة الصفا، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۳ش.(۴۳) میرزا رفیعا، تذکرة الملوک، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۲ش.(۴۴) نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، وزارت کشور، تهران، ۱۳۸۴ش.(۴۵) حموی، یاقوت، بلدان.Pinder – Wilson, R,» Timurid Architecture «, The Cambridge History of Iran, volVI, ed P Jackson, Cambridge, ۱۹۸۶ (۴۶)؛
این شهرستان با ۱۸۵، ۸ کم ۲ وسعت، در شمال غرب استان خراسان رضوی واقع شده، و از شمال به شهرستان سرخس، از شمال غرب به شهرستان مشهد، از غرب به شهرستان فریمان، از جنوب غرب به شهرستان تربت حیدریه، از جنوب به شهرستان تایباد، و از شرق و شمال شرق به کشورهای افغانستان و ترکمنستان محدود است.
فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، ج۱، ص۵، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.
این شهر که مرکز شهرستان تربت جام است، در °۳۵ و ´۱۶ عرض شمالی و °۶۰ و´ ۳۷ طول شرقی و در ارتفاع ۹۱۰ متری از سطح دریا واقع است
پاپلی یزدی محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، ج۱، ص۱۴۲، مشهد، ۱۳۶۷ش.
(۱) ابن رسته، احمد، الاعلاق النفیسة، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۳۰۹ق/ ۱۸۹۱م.(۲) ابن بطوطه، رحلة، به کوشش طلال حرب، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۳) استرابادی، محمدمهدی، جهانگشای نادری، به کوشش عبدالله انوار، تهران، ۱۳۴۱ش.(۴) اسفزار، محمد، روضات الجنات، به کوشش محمدکاظم امام، تهران، ۱۳۳۹ش.(۵) اسکندربیک منشی، عالم آرای عباسی، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، تهران، ۱۳۷۷ش.(۶) اصطخری، ابراهیم، ممالک و مسالک، ترجمۀ محمد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۷۳ش.(۷) اطلس گیتاشناسی استان های ایران، تهران، ۱۳۸۳ش.(۸) اعتمادالسلطنه، محمدحسن ، مرآة البلدان، به کوشش عبدالحسین نوایی و هاشم محدث، تهران، ۱۳۶۷ش.(۹) افشین، یدالله، رودخانه های ایران، تهران، ۱۳۷۳ش.(۱۰) اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، تهران، ۱۳۴۷ش.(۱۱) امام، محمدکاظم، تعلیقات بر روضات الجنات.(۱۲) بلاذری، احمد، فتوح البلدان، به کوشش عبدالله انیس طباع و عمر انیس طباع، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.(۱۳) بیات، کاوه، صولت السلطنۀ هزاره و شورش خراسان، تهران، ۱۳۷۰ش.(۱۴) پاپلی یزدی، محمدحسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، مشهد، ۱۳۶۷ش.(۱۵) پتروشفسکی، اپ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران، ۱۳۴۴ش.(۱۶) جعفری، عباس، دایرة المعارف جغرافیایی ایران، تهران، ۱۳۷۹ش.(۱۷) حافظ ابرو، تاریخ (بخش جغرافیای خراسان)، به کوشش درتئا کراوولسکی، ویسبادن، ۱۹۸۲م.(۱۸) حافظ ابرو، ذیل جامع التواریخ رشیدی، به کوشش خانبابا بیانی، تهران، ۱۳۵۰ش.(۱۹) حافظ ابرو، زبدة التواریخ، به کوشش کمال حاج سیدجوادی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۰) حدودالعالم، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، ۱۳۶۲ش.(۲۱) حمدالله مستوفی، نزهة القلوب، به کوشش گ لسترنج، لیدن، ۱۳۳۱ق/۱۹۱۳م.(۲۲) خواندمیر، غیاث الدین، مآثر الملوک، به کوشش هاشم محدث، تهران، ۱۳۷۲ش.(۲۳) دولتشاه سمرقندی، تذکرة الشعراء، به کوشش ادوارد براون، لیدن، ۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م.(۲۴) رشیدالدین، فضل الله، تاریخ مبارک غازانی، به کوشش کارل یان، هارتفرد، ۱۳۵۸ق/۱۹۴۰م.(۲۵) روملو، حسن، احسن التواریخ، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۵۷ش.(۲۶) زین العابدین شیروانی، بستان السیاحة، تهران، ۱۳۱۵ق.(۲۷) سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ، به کوشش جمشید کیانفر، تهران، ۱۳۷۷ش.(۲۸) سرشماری عمومی نفوس و مسکن (۱۳۷۵ش)، نتایج تفصیلی، شهرستان تربت جام، مرکز آمار ایران، تهران، ۱۳۷۶ش.(۲۹) سیفی هروی، سیف، تاریخ نامۀ هرات، به کوشش محمد زبیر صدیقی، کلکته، ۱۳۶۴ق/۱۹۴۳م.(۳۰) شرف الدین علی یزدی، ظفرنامه، به کوشش عصام الدین اورونبایف، تاشکند، ۱۹۷۲م.(۳۱) عبدالرزاق سمرقندی، مطلع سعدین، به کوشش عبدالحسین نوایی، تهران، ۱۳۷۲ش.(۳۲) فدایی خراسانی، محمد، تاریخ اسماعیلیه یا هدایت المؤمنین الطالبین، به کوشش الکساندر سیمیونف، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۳) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، ادارۀ جغرافیایی ارتش، تهران، ۱۳۶۳ش، ج ۴۴.(۳۴) فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور، استان خراسان رضوی، شهرستان تربت جام، تهران، ۱۳۸۴ش.(۳۵) قیصری، ابراهیم، «تربت جام و تایباد»، فرهنگ ایران زمین، به کوشش ایرج افشار، تهران، ۱۳۶۱ش، شم ۲۵.(۳۶) محمدکاظم، عالم آرای نادری، به کوشش محمدامین ریاحی، تهران، ۱۳۶۴ش.(۳۷) مرعشی صفوی، محمدخلیل، مجمع التواریخ، به کوشش عباس اقبال آشتیانی، تهران، ۱۳۶۲ش.(۳۸) مستوفی، محمدحسن، زبدة التواریخ، به کوشش بهرام گودرزی، تهران، ۱۳۷۵ش.(۳۹) مشکوٰتی، نصرت الله، فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی ایران، تهران، ۱۳۴۹ش.(۴۰) مقدسی، محمد، احسن التقاسیم، به کوشش دخویه، لیدن، ۱۹۰۶م.(۴۱) منز، ب ف، برآمدن و فرمانروایی تیمور، ترجمۀ منصور صفت گل، تهران، ۱۳۷۷ش.(۴۲) میرخواند، محمد، روضة الصفا، به کوشش عباس زریاب، تهران، ۱۳۷۳ش.(۴۳) میرزا رفیعا، تذکرة الملوک، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران، ۱۳۳۲ش.(۴۴) نشریۀ عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری، وزارت کشور، تهران، ۱۳۸۴ش.(۴۵) حموی، یاقوت، بلدان.Pinder – Wilson, R,» Timurid Architecture «, The Cambridge History of Iran, volVI, ed P Jackson, Cambridge, ۱۹۸۶ (۴۶)؛
wikifeqh: بوزجان
پیشنهاد کاربران
Torbat - e Jaam
کلمات دیگر: