البیان

wikifeqh: نسخه خطی چاپ شده است.
از جملات پایانی آن فهمیده می شود که نسخه اساس، ناقص و فاقد بخش پایانی بوده است.

اهمیت کتاب
البیان، که ظاهراً باقلانی آن را در اواخر عمر نوشته، از دو جهت مهم و شایان بررسی است: یکی موضوع کتاب که شرح معجزاتی است که بر صدقِ مدعی نبوت دلالت می کند؛ دیگر آن که در میان نوشته های متکلمان متقدم مسلمان در نوع خود یگانه است، چرا که به تحلیل نظریِ معجزه می پردازد.
کتابهایی که درباره معجزات پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه وآله وسلّم بویژه قرآن کریم نوشته شده فراوان است، اما هدف این کتابها غالباً دفاع از معجزاتی معین است؛ در صورتی که هدف نخستین البیان این است که درباره معجزات از حیث معجزه بودن بحث کند و مبانی صحت معجزات را توضیح دهد.
با وجود این، می توان گفت که هدف نهایی نویسنده، دفاع از معجزه های پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه وآله وسلّم خاصه قرآن کریم بوده است.
به هر حال، باقلانی درصدد تبیین مبدأ اساسی و جوهری رسالت است.
وی می گوید: «بر این امر اتفاق نظر هست که برای مدعیان نبوت دلیلی جز معجزات وجود ندارد».

انگیزه تالیف
انگیزه های باقلانی در تألیف این کتاب قابل تأمل است.
به تصریح او نیاز شدیدی برای توضیح و تبیین معجزات وجود داشته و این نیاز او را به نوشتن البیان واداشته است، اما هیچ توضیحی در این باره نمی دهد.
بی گمان، مقتضیات تاریخی و فرهنگی عصر باقلانی بوده که موجب پدید آمدن چنان نیازی شده است.
همچنین، در قرنهای سوم و چهارم موجی از شک و انکار در خصوص نبوت و انبیا برخاسته بود.
در رأس این شکاکان ابن راوندی قرار داشت و محمد بن زکریای رازی هم در نوشته هایش در اساس نبوت و کتابهای آسمانی تشکیک کرده بود.
به نظر ماسینیون ادعاهای حلاّج نیز در طرح این بحث از سوی باقلانی بی تأثیر نبوده است.
بی شک، چنین شرایطی موجب شده بود تا باقلانی به دفاع از نشان صدق نبی یعنی معجزات بپردازد.

کیفیت تالیف
...