ابن ام مکتوم

wikishia: دائرة المعارف قرآن کریم است
عبداللّه (عمرو) بن قیس بن زایدة بن اصم، از بنی عامر بن لوی/مؤذن پیامبر صلی الله علیه و آله.
نام مادر او عاتکه، ام مکتوم دختر عبدالله بن عنکشه است. عبدالله پسر دایی خدیجه و از نخستین اسلام آورندگان به شمار می رود که در کودکی نابینا شد.
برخی این حدیث قدسی را درباره او دانسته اند که خداوند فرمود: هرگاه چیز ارزشمندی از بنده ام بگیرم، پاداشی جز بهشت برای او نمی یابم. از زندگی وی در مکه بیش از این اطلاعی در دست نیست. بر پایه روایتی، ابن ام مکتوم نخستین صحابی رسول خدا صلی الله علیه و آله بود که با مُصعب بن عمیر پیش از هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله وارد یثرب شد تا مردم آن جا را با قرآن آشنا کند.
گرچه از واقدی نقل است که اندکی پس از بدر به مدینه هجرت کرد. او و بلال در مدینه، اذان گوی پیامبر صلی الله علیه و آله بودند و هر یک پیش تر می رسید، اذان می گفت و دیگری هنگام نماز اقامه می گفت. بر پایه روایتی، حضرت فرمود: (در ماه رمضان) چون بلال شبانگاه ندا می دهد، بخورید و بیاشامید تا زمانی که عبدالله ندا در دهد.
عبدالله از علاقه مندان به پیامبر صلی الله علیه و آله بود. در غزوه اُحد وقتی شایعه قتل پیامبر در مدینه پیچید، وی که به جای حضرت در مدینه نماز می گزارد به تندی فراریان را سرزنش کرد و از آنان خواست تا او را به اُحد ببرند. در میان راه به هر کسی که می رسید از حال پیامبر می پرسید تا از سلامت حضرت آگاهی یافت؛ آنگاه به مدینه بازگشت.
برخی از مورخان عبدالله را در بسیاری از غزوات و گویا در سیزده جنگ، جانشین رسول خدا صلی الله علیه و آله در مدینه دانسته اند. بیش از این، یادی از او در تاریخ نیست تا این که گویا در نبرد قادسیه (16 هجری) شرکت کرد و پرچم سیاهی بدست داشت. برخی گفته اند: او در همان نبرد به شهادت رسید؛ اما به نقلی پذیرفتنی تر، وی پس از آن به مدینه بازگشت و در آن جا درگذشت.
ابن ام مکتوم به حضرت عرض کرد: ای رسول خدا! آیا برای من که نابینا هستم، رخصتی نیست؟ بدین گونه عبارت «غَیرُ أُولِی الضَّررِ» نازل شد و آیه به صورت «لاَّ یَسْتَوِی الْقَاعِدُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ غَیْرُ أُوْلِی الضَّرَرِ»؛ مؤمنانی که بی هیچ رنج و آسیبی از جنگ می گریزند با کسانی که با مال و جان خویش جهاد می کنند، برابر نیستند. درآمد.