رستم

فارسی به انگلیسی

rostam, robust

robust

فرهنگ اسم ها

اسم: رستم (پسر) (فارسی) (تاریخی و کهن) (تلفظ: rostam) (فارسی: رستم) (انگلیسی: rostam)
معنی: نیرومند، پهلوان، بلند بالا، کشیده بالا، بزرگ تن، قوی اندام، ( در فارسی باستان، گاتها و دیگر بخش های اوستا ) دلیر و پهلوان، ( در قدیم ) ( به مجاز ) مرد شجاع و نیرومند، ( اَعلام ) ) ( در شاهنامه ) پهلوان داستانی ایران، فرزند زال و رودابه که سال زندگی کرد، در هنگام زاده شدن چنان درشت بود که به اندرز سیمرغ پهلوی مادرش را شکافتند و او را بیرون آوردند، او با دشمنان ایران، دیوان و جادوان جنگهای بسیار کرد و همیشه پیروز بود، سرانجام بر اثر توطئه ی نابرادری اش کشته شد، ) نام چند تن از فرمانروایان باوندی که هویت و دوران فرمانروائیشان به طور دقیق معلوم نیست، ) نام سه تن از اتابکان لر کوچک، رستم اول: اتابک [ قمری به بعد]، رستم دوم: اتابک [ قمری به بعد]، رستم سوم: اتابک [ قمری به بعد]، دوران فرمانروایی هیچکدام مشخص نیست، ( در اصل ) نام پهلوان معروف شاهنامه است، در زبان قدیم ایرانی مرکب از رس ( بالش، نمو ) + تهم ( دلیر، نام پهلوان شاهنامه

(تلفظ: rostam) کشیده بالا ، بزرگ تن ، قوی اندام ؛ (در قدیم) (به مجاز) مرد شجاع و نیرومند ؛ (در اصل) نام پهلوان معروف شاهنامه است .

فرهنگ فارسی

پادشاه آق قویونلو (جل.۹۷ه.ق./۱۴۹۱م. مقت.۹٠۲ه.ق./۱۴۹۶م. ) در جنگی که میان امرای آق قویونلو در گرفت جمعی از امیران خاندان مزبور کشته شدند تنها رستم نواده امیر حسن را زنده گذاشتند .طولی نکشید که بایسنقر گرفتار طرفداران سلطنت رستم شد و ناچار به شروان نزد فرخ یسار پناه برد. رستم پسران شیخ حیدر صفوی (سلطانعلی اسماعیل و ابراهیم ) را که یعقوب بحبس انداخته بود آزاد کرد ولی چون به سلطانعلی بدگمان شد سلطانعلی و برادرانش باردبیل مهاجرت کردند و رستم سپاهی بتعقیب ایشان فرستاد و سلطانعلی در جنگی که در اردبیل واقع شد کشته گردید. رستم در ۹٠۲ بدست پسر عمویش احمد بیک که بر او شوریده بود کشته شد.
مردشجاع دلیر پهلوان : [[ پهلوان شد سوی موصل باحشم با هزاران رستم و طبل و علم ]] .
نام یکی از دهستانهای پنجگانه بخش فهلیان و ممسنی شهرستان کازرون . حدود و مشخصات شمال : ارتفاعات سرتنگ و تا مرادی و سرگیچینه .

فرهنگ معین

(رُ تَ ) [ په . ] ۱ - (اِ. ) جهان پهلوان ایران از مردم زابلستان که دارای قدرتی فوق بشری بود. ۲ - (ص . ) شجاع ، دلیر، پهلوان . ،~ و یک دست اسلحه کنایه از: تنها وسیله یا امکان موجود.

لغت نامه دهخدا

رستم . [ رُ ت َ ] (اِ) هر آدم شجاع و دلاوری که به رستم زال نسبت دهند. (ناظم الاطباء) :
بتر از کاهلی ندانم چیز
کاهلی کرد رستمان را حیز.

سنایی (حدیقةالحقیقه ص 73).

چنان سایه گسترد بر عالمی
که زالی نیندیشد از رستمی .

(بوستان ).

هر رئیسی خسروی هر کدخدایی بهمنی
هر جوانی رستمی افکنده در بازو کمان .

سعیدالدین سعید هروی .

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) از طوایف ایلات ممسنی فارس است . (یادداشت مؤلف ). چهارمین طایفه از طوایف اربعه ٔ ممسنی فارس . (جغرافیای سیاسی کیهان ص 390).

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) اسعد. او راست :دیوان رستم چ بیروت 1908 م . (از معجم المطبوعات ).

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) الشویری (میخائیل ). مدیر جریده ٔ «المهاجر» که بزبان عربی در نیویورک منتشر می شود. او راست : دیوان الغریب فی الغرب ، نیویورک 1910 م .(از معجم المطبوعات ). و رجوع به اعلام المنجد شود.

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) شمس الدین ، مکنی به ابوالمعالی ، از وهسودانیان یا روادیان . ممدوح قطران تبریزی . (یادداشت مؤلف ) :
امیر جستان گیتی گشا چو کاوس است
ابوالمعالی رستم مخالف سهراب
قوام دولت و دین شهریار شمس الدین
کزو نبیند دشمن مگر عنا و مصاب .

قطران تبریزی .

و رجوع به فهرست دیوان قطران تبریزی چ محمد نخجوانی (شمس الدین ) و احوال و اشعار رودکی ج 2 ص 783 و 887 شود.

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) نام برادر زادفرخ که سردار خسرو پرویز بود. (لغات ولف ) :
که پیچیده بد رستم از شهریار
به جای خود و تیغزن ده هزار.

فردوسی .

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) نام شهری به فارس که به زمان عمر مسلمین بگشودند. (یادداشت مؤلف ).

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) یا رستم فرخزاد. نام پسر هرمز که سردار یزدگرد سوم بود. (لغات ولف ) :
بدانست رستم شمار سپهر
ستاره شمربود با داد و مهر.

فردوسی .

رجوع به رستم فرخزاد شود.

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) یا رستم بن شاه اردشیر یا رستم بن اردشیر، ملقب به شمس الملوک . از پادشاهان طبقه ٔ دوم ملوک طبرستان که بنوشته ٔ معجم الانساب در شوال سال 606 هَ . ق . کشته شده است . و رجوع به حبیب السیر چ سنگی ج 1 ص 347 و چ خیام ج 2 ص 418 و 41 و تاریخ طبرستان ج 1 ص 1 (رستم بن اردشیر حسن ) و معجم الانساب ج 2 ص 286 شود.

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) یا رستم بن عبداﷲ خُتَّش ، از مردم اسروشنه . محدث است . (یادداشت مؤلف ).

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) یا رستم خان بن جهانگیر. از امرای لر کوچک که از سال 449 تا 979 هَ .ق . حیات داشته است . رجوع به تاریخ مغول ص 452 شود.

رستم. [ رُ ت َ ] ( اِ ) هر آدم شجاع و دلاوری که به رستم زال نسبت دهند. ( ناظم الاطباء ) :
بتر از کاهلی ندانم چیز
کاهلی کرد رستمان را حیز.

سنایی ( حدیقةالحقیقه ص 73 ).

چنان سایه گسترد بر عالمی
که زالی نیندیشد از رستمی.

( بوستان ).

هر رئیسی خسروی هر کدخدایی بهمنی
هر جوانی رستمی افکنده در بازو کمان.

سعیدالدین سعید هروی.

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) پسر زال پهلوانی مشهور از اهالی زابلستان . (ناظم الاطباء). نام پهلوان داستانی ایران که جنگها و دلاوریهای او در شاهنامه آمده و او را رستم دستان و رستم زال نیز گویند. (از شعوری ج 2 ص 24). نام پهلوانی معروف از سرداران لشکر کیکاوس ، روستم و رستهم و روستهم مزیدعلیه آن . (از آنندراج ). از غایت اشتهار محتاج به تعریف نیست و او را رستهم و روستم نیز گفته اند. (انجمن آرا). در تداول محلی شوشتر رُسَّم گویند. (لغت محلی شوشتر نسخه ٔ خطی کتابخانه ٔ مؤلف ). گاهی او را رستم زال و گاهی رستم دستان و گاهی رستم زابلی و زاولی گویند. (از یادداشت مؤلف ). و در شاهنامه و دیگر متنهای فارسی رستم را با صفات زیر یاد کرده اند: رستم پهلوان . رستم پیلتن . رستم تیزچنگ .رستم جنگجو. رستم دیوبند. رستم زابلی . رستم زال . رستم زاولی . رستم سرفراز. رستم سوار. رستم شیردل . رستم شیرمرد. رستم کینه خواه . رستم نامدار. رستم نامور.
رستم = رستهم = روستهم = روستم ... مرکب از دوجزو: رس = راودهه (بالش و نمو) [ رستن و روییدن از همین ریشه است ] + تهم = تَخْمه در پارسی باستان وگاتها و دیگر بخشهای اوستا به معنی دلیر و پهلوان . تهمتن نیز از همین ریشه است به معنی بزرگ پیکر و قوی اندام و در حقیقت تهمتن معنی کلمه ٔ رستم است . بنابر آنچه گفته شد رستم یعنی کشیده بالا و بزرگ تن و قوی پیکر... نام جهان پهلوان ایرانی پسر زال پسر سام ... هرتسفلد رستم را با گندفر پادشاه سکستان (سیستان ) یکی میداند... استاد هنینگ در مجله ٔ السنه ٔ شرقی ... در معرفی و نقد کتاب (مذکور) هرتسفلد گوید: «سرگذشت جذاب گوندفر و قصر واقع در «کوه خواجه » (سیستان ) بار دیگر در سخنرانی (هرتسفلد) شرح داده شده است . ما میدانیم نام اروستم در Biwzandaci Paustos (قرن پنجم میلادی ) چ ونیز، 1914 م . ص 333 و تاریخ بی نام سریانی - که هوبشمان در دستور ارمنی 71 نام برده ... - یاد شده . اینها قدیمیترین مواضعی هستند که نام مزبور در آنها آمده و نشان میدهند که در قرن پنجم میلادی شکل و هیأت دوهجایی رستم معمول بوده . در هر حال احتیاجی نیست که درباره ٔ قدمت شکل روتستهم که در کتب پهلوی زرتشتی آمده ، شک کنیم ، بلکه باید بگوییم که این کلمه لااقل بشکل نعت و صفت ، پیشتر مستعمل بوده است . بنظر می رسد که مدارک کتبی فرضیه ای را که مبتنی است بر اینکه نام رستم ، رابطه ٔ مستقیم با گوندفر دارد، رد کند و اجازه می دهد که فرض کنیم داستان رستم قدیمتر و مستقل از افسانه ٔ اخیر باشد. (از حاشیه ٔ برهان چ معین ).
بزرگترین و نام آورترین پهلوانان ایران در حماسه های ملی ما از سیستان برخاسته اند. این پهلوانان از خاندان بزرگی بودند که نژادشان به جمشید می پیوست . جمشید هنگام فرار از ضحاک با دختر کورنگ شاه زابلستان تزویج (؟) کرد و از او پسری بنام تور پدید آمد. از تور شیدسپ و از شیدسپ طُوُرْگ و از طُوُرْگ شم و از شم اثرط و از اثرط گرشاسپ و از گرشاسپ نریمان و از نریمان سام معروف به سام یک زخم و از سام زال و از زال رستم ...زال از جانب پدر پادشاهی سیستان یافت و از آغاز کارشیفته ٔ رودابه دختر مهراب کابلی شد، اما سام به وصلت او که از نسل ضحاک بود تن درنمیداد تا سرانجام موبدان او و منوچهر با زال همداستان شدند و او رودابه را بزنی گرفت و از آن دو رستم پدید آمد. زادن رستم بارنج و سختی بسیار صورت گرفت چنانکه پهلوی رودابه رابه اشارت سیمرغ بدریدند و رستم برومند را از شکم مادر بیرون کشیدند. دو دست رستم هنگام زادن پر از خون و «به یک روزه گفتی که یکساله بود». چون رودابه بهبود یافت رستم را نزد او بردند و از شادی گفت : «برستم »یعنی آسوده شدم و از این روی آن کودک را «رستم » نامیدند:
بخندید از آن بچه سرو سهی
بدید اندر او فر شاهنشهی
بگفتا برستم ، غم آمد بسر
نهادند رستمش نام پسر.

فردوسی .

رستم از آغاز کودکی پهلوانی زورمند بود چنانکه پیل سپید را کشت و به دژ سپید رفت و اهل آن دژ را به انتقام نریمان به قتل آورد و... تا آخر کار در عهد گشتاسب با اسفندیار رویین تن جنگید و او را به چاره گری کور کرد و کشت و سرانجام در عهد بهمن بحیله ٔ شغاد برادر خود به چاهی افتاد و با رخش در همان چاه جان داد، اما پیش از مرگ کین خود را از شغاد گرفت و با تیر اورا به درختی تناور بدوخت چنانکه در دم جان داد. از رستم فرامرز و سهراب و جهانگیر و گشسب بانو و زربانو پدید آمدند. سهراب بدست پدر کشته شد اما از او فرزندی برزونام و از برزو پسری بنام شهریار ماند. اما جهانگیر مانند سهراب جنگی با ایرانیان و برادر خود فرامرز و پدر خویش رستم کرد منتهی شناخته شد و از مرگ رست . اما رستم در ادبیات پهلوی رت ستخمک یا رتستخم و رتستهم نام دارد و همین نام است که در فارسی رستهم یا رستم شده . مارکوارت تصور کرده است که کلمه ٔ رت ستخمک در اوستا رئوت ستخم یکی از عناوین و صفات گرشاسپ بوده است و این دو پهلوان نه تنها از لحاظ اعمال پهلوانی به یکدیگر شبیهند بلکه از لحاظ مذهبی نیز شباهت و قرابتی دارند زیرا گرشاسپ و رستم هر دو در پایان کار خود مرتکب عمل خلاف دین شدند. اما این وجوه شباهتی که مارکوارت ذکر کرده است مستبعد و نامقبول بنظر می آید و اصولاً تصوراتی که رئوت ستخم یکی از صفات و عناوین گرشاسب بود در همان مرحله ٔ تصور و نظر باقی مانده است . نلدکه برعکس مارکوارت معتقد است که داستان زال زر و رستم به هیچ روی در اصل با روایت گرشاسب ارتباطی ندارد و نسب نامه ٔ آن دوساختگی و مجعول است ، چه اولاً در اوستا از ایشان نامی نیامده است و ثانیاً گرشاسپ در بعضی از موارد شاهنامه در شمار شاهان است در صورتی که زال و رستم از پهلوانان ایشان شمرده می شوند. شپیگل گفته است : نویسندگان اوستا رستم را می شناختند اما عمداً از او نامی نیاورده اند زیرا رفتار او مطبوع طبع موبدان زرتشتی نبوده است ، اما نولدکه این فرض را نادرست دانسته و در این خلاف به گمان من صاحب حق است زیرا اگر رستم در نظرنویسندگان اوستا مطرود بود می توانستند از او به بدی یاد کنند، چنانکه بسیاری از پهلوانان را به بدی یادکرده و حتی از ذکر قبایح اعمال شاهان و پهلوانان بزرگی مانند جم و کاوس و گرشاسب هم نگذشته اند. پیداست که رستم و زال در داستانهای ملی ما از پهلوانان سیستان و زابلند و شکل اصلی نام رستم رتستخم یا رئوت ستخم به معنی ایرانی است و جزء ستخم و ستهم و تهم که به معنی زورمند است در نام تخم اروپ و تخم سپاد نیز دیده میشود. همچنین است نام مادر او روتابک که در غرر اخبار ثعالبی روذاوذ و در شاهنامه رودابه شده و این اسم را نیز نلدکه از اسامی اصیل ایرانی دانسته است . اکنون باید دید داستان رستم از چه عهد پیدا شده و متعلق به چه دوره ای است ... نام رستم اصلاً در اوستا نیامده ولی در آثار پهلوی بندرت به شکل روت ستخمک یا رتستخم دیده میشود. اگر نام رستم چنانکه مارکوارت و نلدکه نیز پنداشته و در این تصور مصیب اند، ایرانی باشد، در این صورت باید متعلق به عهود پیش از مهاجرت سکاها به سرزمین سیستان و توطن در آن سامان تصور شود و اگر این فرض نیز مقبول نیفتد لابد باید به این اصل توجه داشت که داستان این پهلوان بسیار قدیم و متعلق به عهود پیش از اسلام است و نضربن الحارث از رجال صدر اسلام داستان رستم و اسفندیار را روایت نموده است . و عمومیت داستان رستم در قرن هفتم میلادی و صدر اسلام میان اهالی بین النهرین چنان بوده که چند تن از ساکنان آن دیار در اوایل همین قرن رستم نام داشته اند که از آن جمله رستم فرخزاد است و این نام می بایست در اواخر عهد ساسانی شهرتی داشته باشد تا پدر و مادری در اواخر قرن ششم میلادی پسر خود را بدین نام بنامند. موسی خورنی (موسیس خورن ) که عهد او را به اختلاف از قرن پنجم تا قرن هشتم میلادی نگاشته اند از رستم نام برده و گفته است که نیروی او برابر یکصدوبیست فیل بوده است . در فصل 31 از نسخه ٔ هندی بندهشن فقرات 36-41 مطلب تازه ای در باب خاندان رستم می یابیم که دلیل بر قدمت داستان این خاندان است ... با توجه به این دلایل ثابت می شود که داستان رستم متعلق به عهد ساسانی و پیش از قرن ششم است ، اما با دلیل متقن تری می توان دریافت که از عهد ساسانی نیز قدیمی تر است .توضیح آنکه نام روت ستخم در فقره ٔ 41 از رساله ٔ «درخت آسوریک » که متعلق به عهد اشکانی است آمده و از این طریق توان گفت که داستان مذکور از روزگاران کهن بیادگار مانده است . و نگارنده چنین می پندارد که رستم نیز مانند چند تن از پهلوانان دیگر شاهنامه (گودرز، گیو، بیژن و میلاد...) از امرا و رجال و سرداران ایران در عهد اشکانی بود که در سیستان قدرتی داشت و بر اثرکارهای بزرگ خود در داستانهای ملی ایرانیان مشرق راه جست و در صورت صحت این فرض رستم اصلاً وجودی تاریخی بود ولی وقتی در داستانهای ملی راه یافت بوجودی داستانی مبدل گشت و تمام خصایص پهلوانان داستانی در او گرد آمد، عمر او به ششصد سال رسید، از هفتخوان گذشت و... با راه یافتن خوارق عادات در زندگی یک پهلوان بزرگ تاریخی نباید وجود تاریخی او را انکار کرد چنانکه می دانیم اغانی رلاند در شرح جنگهای شارلمانی پادشاه معروف فرانسه معاصر هارون الرشید (قرن 8 م .) بوجود آمده است . در این منظومه که تقریباً سه چهار قرن پس از شارلمانی پدید آمده عمر شارلمانی از 200 سال درگذشته . بنابراین اگر رستم که عمر داستان او تا زمان نظم شاهنامه در حدود هزار سال بود ششصد سال زندگی یابد نباید مایه ٔ اعجاب و شگفتی گردد... مهمترین حوادث و اقدامات رستم که در شاهنامه به نظم آمده عبارت است از: نجات دادن کیکاوس از بند هاماوران پادشاه مازندران با گذشتن از هفتخوان ، کشتن اسفندیار، بیرون راندن افراسیاب از ایران که در غیبت کاوس به ایران تاخته وآن را مسخر ساخته بود، پرورش سیاوش ، فتح دژ سپندکوه ، خونخواهی از سیاوش و تاختن به توران ، جنگ با سهراب ، جنگ با برزو، جنگ با جهانگیر پسر خود و... (از حماسه سرایی در ایران صص 514 - 529).
و رجوع به فهرست تاریخ سیستان (رستم دستان ) و حماسه سرایی در ایران ص 224 و شاهکارهای فردوسی بقلم حمیدی شیرازی ص 9 مقدمه و فهرست تاریخ گزیده چ ادوارد براون و فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 41، 42، 43 و 52 و فرهنگ فارسی معین بخش اعلام و فهرست مزدیسنا و ادب پارسی و یشتها ج 1 ص 187 و 197 و فهرست ج 2 و تاریخ جهانگشای جوینی فهرست ج 1 و 2 و تاریخ عصر حافظ ج 1 ص 155 و 334 و خرده اوستا ص 228 و تاریخ علوم عقلی در تمدن اسلامی ص 26 و سبک شناسی فهرست ج 1 و حبیب السیر فهرست ج 1 و 2 و داستانهای شاهنامه و نزهة القلوب ج 3 ص 193 و فرهنگ لغات شاهنامه و قاموس الاعلام ترکی ج 3و رستم زال و رستم دستان و رستم زر شود :
رستم را نام اگرچه سخت بزرگ است
زنده بدوی است نام رستم دستان .

رودکی .

گویی کمند رستم گشت آن کمند زلف
کز بوستان گرفته گل سرخ را اسیر.

منجیک .

بگفتا برستم غم آمد بسر
نهادند رستمش نام پسر.

فردوسی .

دلیران ایران به ماتم شدند
پر از غم به درگاه رستم شدند.

فردوسی .

چنین گفت رستم به اسفندیار
که کردار ماند ز ما یادگار.

فردوسی .

که رستم منم کِم مماناد نام
نشیناد بر ماتمم پور سام .

فردوسی .

دیدند در این هفته عیانش به صف اندر
کز جنگ عدو تیز چو رستم بدر آمد.

قطران .

کافرانی دلیر چون رستم
میرشان چون فراسیاب غیور.

قطران .

به گاه رزم چون رستم به گاه بزم چون نوذر
گه تدبیر چون سلمان گه پرهیز چون بوذر.

قطران .

رستم چرا نخواند به روز مرگ
آن تیز پر و چنگل عنقا را.

ناصرخسرو.

رستم سزا بودی چو او بر پیل جستی چاکرش
ننوشت کفر و شرک را جز تیغ ایمان گسترش .

ناصرخسرو.

آن نار نگر چو حلق سهراب
وآن آب نگر چو تیغ رستم .

ناصرخسرو.

سام نریمان کو و رستم کجاست
پیشرو لشکر مازندران .

ناصرخسرو.

رستم از مازندران آید همی
زین ملک از اصفهان آید همی .

امیرمعزی .

رخش دانش را ببر دنبال و پی برکش از آنک
هفتخوان عقل را رستم نخواهی یافتن .

خاقانی .

چون زال پیر زاده به طفلی و عاقبت
در حلق دیو خام چو رستم فکنده خام .

خاقانی .

و امیر آن تیمور ملک بود که اگر رستم در زمان او بودی جز غاشیه داری او نکردی . (تاریخ جهانگشا چ لیدن ج 1 ص 71).
اینکه در شهنامه ها آورده اند
رستم و رویینه تن اسفندیار...

سعدی .

و رجوع به رستم دستان و رستم زال و رستم گرد شود.
- رستم پهلوان ؛ رستم زال پهلوان نامی باستانی ایران :
گویند که مرز تور و ایران
چون رستم پهلوان ندیده ست .

خاقانی .

کیخسرو دین که در سپاهش
صد رستم پهلوان ببینم .

خاقانی .

- رستم خو ؛ که خوی رستم دارد. که چون رستم خوی دلاوری و جنگجویی دارد. که مانند رستم جنگجو و نیرومند و خونریز است :
ترا دیوی است اندر طبع رستم خو، ستم پیشه
به بند طاعتش گردن ببند و رستی از رستم .

ناصرخسرو.

- رستم زاول ؛ رستم زابل . رستم زال :
نوذر و کاووس اگر نماند به اصطخر
رستم زاول نماند نیز به زاول .

ناصرخسرو.

و رجوع به رستم زال شود.
- رستم سگزی ؛ رستم دستان . همان رستم است که پهلوانی است معروف . (آنندراج ) :
کین تو بر اعدای تو بر شومتر آمد
از تاختن رستم سگزی به پسر بر.

امیرمعزی .

و رجوع به رستم زال و رستم زر ورستم دستان و احوال و اشعار رودکی ج 3 ص 988 شود.
- رستم ظفر ؛ مانند رستم پیروزمندو غالب :
رستم ظفری بلکه فرامرزشکوهی
جمشیدفری بلکه کیومرث دهایی .

خاقانی .

- رستم عنان ؛ دلاور و بهادر. (ناظم الاطباء). و رجوع به رستم رکاب شود.
- رستم کردار ؛ مانند رستم مردانه و پهلوان و شجاع :
جم سیر و سام رزم و دارابزمی
رستم کرداری و فریدون کاری .

فرخی .

- رستم کمان ؛ دارای کمانی همانند کمان رستم . که رستم وار کمانکش باشد :
کیخسرو رستم کمان جمشید اسکندرمکان
چون مهدی آخر زمان عدل هویدا داشته .

خاقانی .

همه پهلوانان رستم کمان
به کین هریکی اژدهای دمان .

هاتفی .

- رستم گُرد ؛ رستم پهلوان . رستم زال پهلوان نامی باستانی ایران :
گر خصم تو ای شاه بود رستم گُرد
یک خر ز هزاراسب نتواند برد.

وطواط.

دانی که چه گفت زال با رستم گُرد
دشمن نتوان حقیر و بیچاره شمرد.

سعدی .

- رستم نشان ؛ که نشان رستم دارد :
به رتبت سلیمان آصف صفاتی
به شوکت فریدون رستم نشانی .

جلال الدین فریدون بن عکاشه .

- نقش رستم ؛ نام سنگ نبشته ای است به خط میخی و زبان پارسی باستان درفارس درباره ٔ فتوحات پادشاهان هخامنشی :
صدر تو به پایه تخت جمشید
اسب تو به سایه نقش رستم
با رای تو ذره ای است خورشید
با طبع تو قطره ای است قلزم .

انوری .

و رجوع به ماده ٔ نقش رستم و ایران باستان ج 2 صص 1600 - 1606 شود.
- امثال :
رستم است و یک دست اسلحه ، یا: رستم است و این یک دست اسلحه . (امثال و حکم دهخدا ج 2 ص 866).
رستم صولت و افندی فرار . (امثال و حکم دهخدا ج 2 ص 866).
مثل رستم در حمام است ؛ یعنی صورتی بی معنی است . (امثال و حکم دهخدا ج 2ص 866).

رستم . [ رُ ت َ ] (اِخ ) نام یکی از دهستانهای پنجگانه ٔ بخش فهلیان و ممسنی شهرستان کازرون . حدود و مشخصات ، شمال : ارتفاعات سرتنگ تا مرادی و سرگچینه . خاور: ارتفاعات باختری رود بشار. باختر: کوههای باشت و باوی . جنوب : رودخانه ٔ فهلیان . رستم در شمال باختری بخش واقع و زمین آن کوهستانی است و رودخانه ٔ تنگ شیب از وسط آن میگذرد. آب مشروب و زراعتی از رودخانه ٔ فهلیان و تنگ شیب و چشمه سارها و قناتهای متعدد. محصولات آنجا غلات و حبوب و برنج و تنباکو و لبنیات . آبادی 52 قطعه ٔ بزرگ و کوچک . جمعیت در حدود 9700 تن . دیه های مهم : شاه حسنی ، قلعه نوکک ، ده نو افغانی ، عبداللهی ، شرف الدینی ، باقری . مرکز دهستان : قریه ٔ مسیری . در قسمت شمالی دهستان طوایف بویراحمد قشلاق میکنند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 7).

فرهنگ عمید

۱. بزرگ تن، تنومند، بلندبالا، خوش اندام.
۲. مرد دلیر و شجاع، پهلوان: پهلوان شد سوی موصل با حشم / با هزاران رستم و طبل و علم (مولوی: ۸۲۹ ). &delta، در اصل نام پهلوان شاهنامه بوده است.

۱. بزرگ‌تن؛ تنومند؛ بلندبالا؛ خوش‌اندام.
۲. مرد دلیر و شجاع؛ پهلوان: ◻︎ پهلوان شد سوی موصل با حشم / با هزاران رستم و طبل و علم (مولوی: ۸۲۹). Δ در اصل نام پهلوان شاهنامه بوده است.

دانشنامه عمومی

رُسْتَمْ نام آورترین چهرهٔ اسطوره ای در شاهنامه و به تبع آن، مهم ترین چهرهٔ اسطوره ای ادبیات فارسی است. او فرزند زال و رودابه است و تبار پدریِ رستم به گرشاسپ و از طریق گرشاسپ به جمشید می رسد؛ تبار مادری او به مهراب کابلی و ضحاک می رسد. رستم، سرانجام به دست برادر ناتنی اش شغاد، کشته شد.
کشتن دیو سپید
فتح دژ سپندکوه
آوردن کیقباد از البرز کوه
نجات دادن کیکاووس و سایر پهلوانان در بند دیو سپید در مازندران (با استان مازندران اشتباه نشود) با گذشتن از هفت خوان
نجات کاووس از بند شاه هاماوران
بیرون راندن افراسیاب از ایران که در غیبت کاوس به ایران تاخته و آن را مسخر ساخته بود
جنگ با سهراب
پرورش سیاوش پسر کاووس
کشتن سودابه همسر کیکاووس به خونخواهی سیاوش
خونخواهی سیاوش و تاختن به توران
حضور در جنگ با خاقان چین و کشتن کاموس کشانی و اسارت خاقان چین
کشتن اکوان دیو
نجات بیژن پسر گیو از چاه افراسیاب.
کشتن اسفندیار
پرورش بهمن پسر اسفندیار
رستم در ادبیات فارسی به صورت های رستهم، روستهم، روستم نیز آمده است. در اصل از دو جزء تشکیل شده است: «رُس» از /raodha/ (به معنی بالیدن و نمو یافتن) + «تَهم» /taxma/ که در فارسی باستان و گاتاها و دیگر بخش های اوستا به معنی «دلیر» و «پهلوان» آمده است و «تهمتن» نیز از همین ریشه است به معنی بزرگ پیکر و قوی اندام، و در حقیقت تهمتن معنی کلمهٔ رستم است.بنابر آنچه گفته شد، رستم یعنی کشیده بالا و بزرگ تن و قوی پیکر. «در ادبیات پهلوی نام رستم به صورت «رُت ستَخمَک» /rot-staxmak/ یا «رُت ستَخم» /rot-staxm/ و «رُت ستَهم» /rot-stahm/ آمده است.یوزف مارکوارت تصور کرده است که کلمهٔ «رُت ستَخمَ» در اوستا «رَنتَستَخمَ» /ranta-staxma/ و یکی از عناوین و صفات گرشاسپ بوده است، و این دو پهلوان نه تنها از جهت اعمال پهلوانی به یکدیگر شبیهند، بلکه از نظر مذهبی نیز شباهت و قرابت دارند. البته این وجوه شباهت هیچ گاه دلیل وحدت دو پهلوان و همسانی آن دو با یکدیگر نیست.
تئودور نُلدکه، برعکسِ مارکوارت، معتقد بود که داستان زالِ زر و رستم به هیچ روی با روایت گرشاسپ ارتباطی ندارد و نسب نامهٔ آن دو ساختگی و مجعول است، چراکه اولاً در اوستا از ایشان نامی نیامده است و دوم آن که گرشاسپ در اوستا و در بعضی موارد در شاهنامه در شمار شاهان است، در صورتی که زال و رستم از پهلوانان شمرده می شوند. مهرداد بهار نوشته است که «بیشتر می توان احتمال داد که رستم پهلوان اساطیر اقوامی بیگانه، احتمالاً سکایی بوده که به علت آمیختن ایشان با ایرانیان وارد افسانه های ملی ما گردیده است». البته زبان شناسان نام رستم را کاملاً ایرانی می دانند و این نظریهٔ سکایی بودن منشأ آن را کم می کند.
نگرانی منوچهر از وصلت زال و رودابه:

wiki: بخش مرکزی شهرستان هیرمند در استان سیستان و بلوچستان ایران است.
فهرست روستاهای ایران
این روستا در دهستان دوست محمد قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۴۱ نفر (۹خانوار) بوده است.

wiki: رستم (هیرمند)

دانشنامه آزاد فارسی

رستم (شاهنامه). رُستم (شاهنامه)
رُستم
(ملقب به تَهَمْتَن به معنی نیرومند و نژاده؛ معنی رستم معلوم نیست) پسر زال و رودابه و نوۀ سام نریمان. نامدارترین پهلوان شاهنامه و داستان های روایی و حماسی ایران . به سبب درشتی تن، به شیوۀ سزارین زاده شد. ده دایه به او شیر می دادند. نخستین پهلوانی رستم افکندن پیلی رهاشده به ضرب گرز است . در نخستین جنگ کیقباد با افراسیاب، پیشرو سپاه بود که افراسیاب را از زین برگرفت و نزد کیقباد آورد، و جیحون دوباره مرز ایران و توران شد. کیقباد نیمروز و زابلستان را تا سند به رستم داد. همین که کیکاوس بر تخت نشست و اندیشۀ رفتن به مازندران را گرفت ، ایران را به میلاد سپرد و از او خواست که در تنگناها به رستم پناه برد. چون کیکاوس به بند دیوان افتاد و نابینا شد، رستم پس از گذشتن از هفت خان و کشتن دیو سپید به نزد کیکاوس شتافت و با چکاندن خون دیو سپید به چشم او بینایی را به او بازگرداند. سپس در جنگ با شاه مازندران او را دستگیر کرد و به حضور کیکاوس آورد. آن گاه کیکاوس به هاماوران رفت و به فریب شاه یمن به بند افتاد. در همین هنگام، افراسیاب نیز به ایران تاخت . رستم کیکاوس را رهانید و با تحمل سختی های زیاد افراسیاب را گریزاند. رستم در نبرد هفت دلاور بار دیگر بر افراسیاب پیروز شد. در سفری برای شکار به مرز توران ، به هنگام خفتن رستم ، رخش ربوده شد و او ناگزیر از رفتن به سمنگان شد. شاه سمنگان رستم را به گرمی پذیرا شد. شب هنگام در سرای شاه خفته بود که تهمینه، دختر شاه، به بالین او آمد. رستم در دم او را به همسری خود درآورد و روز بعد بر رخش که پیدا شده بود برنشست و سمنگان را ترک کرد. نه ماه بعد سهراب از تهمینه زاده شد. نبرد این پدر و پسر و کشته شدن سهراب به دست پدر و این که این دو در واپسین دم همدیگر را شناخته بودند یکی از رقت انگیزترین داستان های کهن ایران است . رستم، پس از کشته شدن سیاوش ، سوگند یاد کرد که تا انتقام نگیرد لباس از تن نکند. افراسیاب شکست خورد و گریخت . سپس در نبرد کیخسرو با افراسیاب در کنار خسرو قرار گرفت و در برخوردهای مکرر با افراسیاب و در داستان نجات بیژن از چاه تورانیان قهرمانی ها آفرید. پس از ناپدیدشدن کیخسرو، مدتی از رستم خبری نمی شنویم . بعد در داستان رستم و اسفندیار دوباره به او برمی خوریم . سرانجام، هنگامی که شغاد و شاه کابل رستم را به چاهی که انباشته از نیزه و دشنه بود انداخته بودند، رستم و رخش جان خود را از دست دادند.

wikijoo: رستم_(شاهنامه)

رستم (طایفه). رَسْتَم (طایفه)
از طوایف بزرگ لُر در ممسنی، متشکل از تیره های انصاری، بهمنیاری، چوکی، دزکردی، دشتی، سادات، سادات امامزاده علی، سادات دودک، سیدجان، عبداللهی، علی مؤمن و کول نظری، مرکب از ۸۶۲ خانوار چادرنشین. این مردم در دهستان رستم ییلاق و قشلاق می کردند. ریاست این طایفه دست کم از قرن ۱۲ق با خاندان ابواسحاقی بود. قائد گرجی ( ـ۱۲۵۵ق)، فرزند علی عسگر ابواسحاقی، با روش های گوناگون ثروت کلانی فراهم آورد و از طریق آن ثروت، کلانتر طایفۀ رستم شد. فرزندش خان علی خان ( ـ۱۲۸۲ق) با همان روش ها مخالفان را برانداخت و در اواخر سلطنت فتحعلی شاه قاجار، بلوک حیات داود را اشغال کرد. در ۱۲۵۷ق فرهادمیرزا معتمدالدوله، حاکم فارس، به ممسنی حمله برد و خان علی خان با جمعی از افرادش از قلعۀ طوس به ناحیۀ صعب العبور ماهورمیلاتی گریخت. پس از او امام قلی خان رستم در شورش های عشایری ۱۳۰۷ـ۱۳۰۹ش شرکت داشت و سرانجام به همراه دیگر سران شورشی دستگیر و در تهران اعدام شد (۱۳۱۳ش). حسین قلی خان رستم، فرزند امام قلی خان، نیز در تشکیل نهضت جنوب در ۱۳۲۵ش نقش داشت و در ۱۳۴۲ش به سبب مخالفت با اصلاحات ارضی، همراه با شماری از سران طوایف و مالکین ارضی، اعدام شد.

wikijoo: رستم_(طایفه)

نقل قول ها

رستم قهرمان حماسی در شاهنامه فردوسی و اساطیر فارسی است؛ پسر زال و رودابه.
• «شگفتی بگیتی ز رستم بس است/کزو داستان بر دل هرکس است//سر مایهٔ مردی و جنگ ازوست/خردمندی و دانش و سنگ ازوست...» -> شاهنامه

wikiquote: رستم

پیشنهاد کاربران

رستم خان بختیاروند پسر امیر شاه حسین خان بختیاروند پسر رستم خان بختیاروند پلنگ

رُستم پسرِ { زال و رودابه } پهلوان ایرانی ؛ زادگاه زابلِ سیستان .
نامِ رستم در کتابِ اوِستا { رئوته استَخمَه } و در نامه های پهلوی { رُت ستَخمَک } = { rotstaxmak }

رستم خان بختیاروند پلنگ
*رستم کلاه چرمینه*
پسر سهراب خان بختیاروند

فرمانده جنگجویان لر بختیاروند
در جریان جنگ چالدران

در راه وطن شهید شد

رستم خان آقاسی بختیاروند *کلی وردی خان. الله وردی خان ) پسر شاه منصور خان بختیاروند ایلخان پسر خلیل خان ایل بیگی بختیاروند ایلخان پسر جهانگیر خان بختیاروند ایلخان

الله وردی خان فرمانده سپاه صفوی و فاتح گرجستان

شجرنامه تیره بزرگ آشتیانی وند خلیلی
شاه منصور خان بختیاروند ایلخان
الله وردی خان بختیاروند *رستم خان آقاسی. کلی وردی. خداوردی*
تاج الدین امیر قنبر عالی *قنبر علی خان*
عالی ویسی خان*علی ویسی*
عالی مهمد *محمود *
حیات الله خان*هیبت الله *
چهل امیر
آشتیان دوم*شاه منصور *
پدر ( آقاسی. کاظم . داوود. رفیع. . )

ایل منجزی بهداروند *بهادروند *ایل بزرگ لر بختیاروند

دهستان الله وردی *خانوردی*در در شهر آشتیان
محله خلیلی در شهر آشتیان

طایفه رستم ایل لر ممسنی
ساکن در استان فارس

اسم بابام رستمه شجاع مندانه ترین اسم ایرانی✴
رستم : مرد شجاع و قدرتمند 💠

ابر پهلوان ایرانی پسر زال ، سام ، نریمان از تبار گرشاسب و به چم رستگار .

پدرجدم رستم خان ترک اردبیل بوده البته من جنوبی هستم رستم اسم بزرگیست منم ازاسمم خوشم میاد. درود برتمامی رستم ها*

رستم خان آقاسی بختیاری پدر امام قلی خان پدر سردار محمد حسن خان

رستم خان آقاسی فاتح گرجستان بود و به
کی گرجی معروف شد
سردار محمد حسن خان بختیاری از سرداران
سپاه نادرشاه در فتح هندوستان

رستم خان آقاسی جد طایفه رستم لر ممسنی
( محمد حسنی )

در زبان لری بختیاری به صورت زیر. .
روستم، روسم، رسم

1 بزرگ تن و مردی با اندام های قوی و بزرگ
2 شجاع و نترس و با درایت
3 در ایران باستان به نوعی مرکب جوهر از رس میگفتند
4 پهلوان و جوانمرد ، با مرام بزرگوار
یکی از نام های ایرانی و معروف در شاهنامه که حتما همه نامش را شنیدند

پدر رستم نام داشت یکی از هشت فرزندان پدر بزرگم رئیس ابوطالب دوسیرانی🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
۱، علی اکبر۲، افراسیاب۳، رستم۴، حسنعلی۵، اسکندر
۶، هوشنگ۷، فریدون۸، اسفندیار🌹🌹🌹🌹🌹🌹
همگی دار فانی را وداع گفتند اولین مرحوم حسنعلی
رئیسی در جوانی دراثرسانحه تصادف در جاده بن رود
که مرگ این ابر مرد ضربه سختی به طایفه عبدالکریمی
زد که دراون دوران از نابودی کل طایفه حرف میزدن از طوایف دیگربقیه پهلوانان از هجر رییس حسن یکی پس از دیگری از دنیا رفتند روحشان شاد ویادشان گرامی🌹🌹🌹🌹🌹😭😭😭😭😭🌹🌹🌹🌹🌹

رستم به معنی روستن ، رویش، راستن و قیام دوبازه با جسم و تن قوی است

سوار سیستان. [ س َ رِ ] ( اِخ ) کنایه از رستم زال است. ( برهان ) ( آنندراج ) ( فرهنگ رشیدی ) :
یا غبار لاشه ٔ دیو سفید
بر سوار سیستان خواهم فشاند.
خاقانی.

رستم به معنی رسته شدم ( را با فتحه ) . رستن ( را با فتحه ) از امیال نفسانی در اصل را با فتحه است رست م[رستن] ( آزادی از امیال نفسانی

کلمات دیگر: