البرز

مختصات: ۳۶°۴′۳۳″ شمالی ۵۱°۴۷′۴۶″ شرقی / ۳۶٫۰۷۵۸۳°شمالی ۵۱٫۷۹۶۱۱°شرقی / 36.07583; 51.79611
دماوند، ۵۶۱۰ متر
آزاد کوه، ۴۳۹۸ متر
خلنو، ۴۳۷۵ متر
ناظر بزرگ (شکر لقاس)، ۴۳۵۰ متر
پالان گردن، ۴۲۵۰ متر
کلون بستک، ۴۲۰۰ متر
سرکچال، ۴۱۵۰ متر
وروشت، ۴۱۰۰ متر
خرسنگ، ۴۱۰۰ متر
توچال، ۳۹۶۰ متر
مهرچال، ۳۹۲۰ متر
آتشکوه، ۳۸۵۰ متر
شاه نشین، ۳۸۵۰ متر
علم کوه، ۴۸۵۰ متر
ارفع کوه، ۲۸۵۰ متر
خرسان شمالی، ۴۶۸۰ متر
خرسان جنوبی، ۴۶۵۹ متر
تخت سلیمان، ۴۶۵۹ متر
سیاه سنگ، ۴۶۰۹ متر
هفت خوان، ۴۵۳۷ متر
چالون، ۴۵۱۶ متر
سیاه گوک جنوبی، ۴۵۰۰ متر
سیاه گوک شمالی، ۴۴۴۵ متر
سیاه کمان، ۴۴۷۲ متر
شانه کوه، ۴۴۶۵ متر
کالو، ۴۴۱۲ متر
گردونکوه، ۴۴۰۲ متر
میان سه چال، ۴۳۴۸ متر
لشگرک، ۴۲۵۶ متر
زرین کوه (ماسه چال)، ۴۲۰۰ متر
زرین کوه، ۳۸۵۰ متر
آلانه سر، ۴۰۵۰ متر
کرما کوه، ۴۰۲۰ متر
پسند کوه، ۴۰۰۰ متر
سیاه لیز، ۳۹۷۵ متر
سیالان، ۴۲۵۰ متر
شاه البرز، ۴۲۰۰ متر
خشچال، ۴۱۸۰ متر
ناز، ۴۱۰۰ متر
کهار، ۴۰۵۰ متر
آرامگاه بی بی شهربانو
کلک چال، ۳۳۵۰ متر
کلون بستک، ۴۲۰۰ متر
کوه بازارک، حدود ۳۷۷۵ متر
کوه سه پایه، ۲۲۰۰ متر
کوه لوارک، ۳۵۶۰ متر
کوه لیچه، ۲۸۷۸ متر
کوه مزرا، ۲۴۲۰ متر
گردونکوه، ۴۴۰۲ متر
سماموس، ۳۶۲۰ متر
البرز رشته کوهی در بخش شمالی ایران است. ریشهٔ نام آن در زبان اوستایی هره بره زئیتی و در زبان پهلوی هره بُرز است.این رشته کوه از سوی باختر از تالش جمهوری آذربایجان آغاز می شود و در سوی شرق تا درون ترکمنستان و افغانستان دنباله می یابد. بخش بزرگی از البرز در راستای کنارهٔ جنوبی دریای خزر کشیده شده است. در این بخش، جبههٔ شمالی البرز سرسبز و جبههٔ جنوبی آن خشک است. یک دلیل این دوگانگی وجود رشته کوه البرز است که همچون سدّی طبیعی از گذر رطوبتِ برخاسته از دریای خزر به سوی جنوب جلوگیری می کند و بیشتر این رطوبت در جبههٔ شمالی البرز می بارد.
نقشه توپوگرافی رشته کوه البرز
بلندترین کوه البرز، کوه دماوند (۵۶۱۰ متر) است که در استان مازندران شهر رینه قرار دارد. دامنه ها و دره های البرز از تفرجگاه های مهم مردم استان های تهران،زنجان ، کرج، قزوین و سمنان است. از مهم ترین رودهای دامنهٔ شمالی البرز سفیدرود و دامنه های جنوبی کرج و جاجرود را می توان نام برد. قله های بسیاری برای کوهنوردی در این رشته کوه وجود دارند که از آن میان می توان دماوند، علم کوه، خلنو، آزادکوه، شاه البرز، سیالان، وروشت، دوبرار، توچال و پهنه حصار را نام برد.

اَلبُرز
اَلبُرز
رشته کوه عظیمی در شمال ایران، با طول ۹۵۰ کیلومتر و عرض بین ۲۵ تا ۱۱۰ کیلومتر. کوه های البرز از شهرستان مغان در استان اردبیل شروع می شود، به سان قوس عظیمی، حاشیۀ جنوب غربی و جنوبی دریای خزر را دور می زند و در شمال غربی خراسان به کوه های شمالی آن سامان می پیوندد و بدین سان به کوه های هندوکش و فلات پامیر متصل می شود. رشته کوه البرز متشکل از سه بخش متمایز بدین شرح است: ۱. البرز غربی که از رودخانۀ آستاراچای تا درۀ سفیدرود و راه اتومبیل رویِ قزوین به رشت با طول ۲۷۰ کیلومتر و ارتفاع حداکثر ۳,۳۰۳ متر (کوه آق داغ) گسترش یافته است و کوه های تالش را نیز دربرمی گیرد. دامنه های مشرف به دریای این قسمت از جنگل های انبوه پوشیده شده و عرض آن بین ۳۰ تا ۱۱۰ کیلومتر است. رودخانۀ قزل اوزن، که از درونبوم ایران سرچشمه گرفته است، به این بخش راه می یابد و آن را به دو قسمت موازی تقسیم می کند؛ ۲. البرز مرکزی. این کوهستان از درۀ سفیدرود و راه اتومبیل روی قزوین به رشت در مغرب آغاز می شود و به موازات کرانه های جنوبی دریای خزر تا درۀ فیروزکوه و رودخانۀ تالار، با طول ۳۳۰ کیلومتر و عرض متوسط ۸۰ کیلومتر، گسترش می یابد. البرز مرکزی مرتفع ترین بخش گرانکوه البرز است و کوه های بلندی همچون دماوند، بلندترین کوه ایران با ارتفاع ۵,۶۷۱ متر، و ارتفاعات دیگری از جمله علم کوه، تخت سلیمان، سماموس، گرمابسر، کهار بزرگ، پالون گردن، و توچال و جز آن ها نیز در همین قسمت قرار دارند. درۀ شاهرود در غرب و درۀ نور در شرق، این قسمت از البرز را به دو نوار موازی شرقی غربی تقسیم می کنند. رودخانه های فراوانی که از این کوهستان سرچشمه می گیرند به دو دسته تقسیم می شوند؛ گروهی ازجمله رودهای هراز، تالار، چالوس، و شاهرود به دریای خزر می ریزند و گروهی همچون حبله رود، جاجرود، سولقان، و کرج به سوی جنوب روان می شوند و کوه پایه های درونبومی جنوب البرز را مشروب می کنند. به سبب بخار آب و ابرهای باران زای خزر، بخش های شمالی این کوهستان از جنگل های انبوه پوشیده شده اند. بخش های مرکزی با جنگل های تنک پوشیده اند، حال آن که بخش های جنوبی که به درونبوم ایران نزدیک ترند، فاقد جنگل اند و جز باغ ها و درخت زارهای مصنوعی پوشش گیاهی درخور توجهی ندارند؛ ۳. البرز شرقی. این بخش از گرانکوه البرز از درۀ فیروزکوه و رودخانۀ تالار تا جنوب گرگان رو به شرق کشیده می شود و از آن جا به سوی شمال شرقی تا سرچشمه های رودخانۀ گرگان و مرز استان خراسان ادامه پیدا می کند و درنهایت به کوه های شمالی خراسان ختم می شود. طول این قسمت از گرانکوه البرز ۳۵۰ کیلومتر، عرض آن در حدفاصل علی آباد و قلعه نوی خرقان، کمترین حد، یعنی ۲۵ کیلومتر، است. دامنه های شمالی این بخش از جنگل های نسبتاً انبوه پوشیده شده و دامنه های جنوبی و مشرف به درونبوم کشور تقریباً خشک و عاری از درخت طبیعی است. ارتفاع متوسط البرز شرقی کمتر از البرز مرکزی، و ارتفاع بیشتر بلندی های آن کمتر از ۳,۵۰۰ متر است. بلندترین قلۀ البرز شرقی کوه شاهوار، در ۲۵کیلومتری شمال غربی شاهرود، است که ارتفاع آن به ۳,۹۴۵ متر می رسد. از کوهستان های البرز شرقی نیز، مانند البرز مرکزی دو دسته رودخانه سرچشمه می گیرند که دستۀ اول، مانند رودخانه های تالار، تجن، نکا، و گرگان، به دریای خزر می ریزند و دستۀ دوم غالباً خشک رودها یا رودهای فصلی است و رودخانه های خلج، ابرسج، تاش، دامغان رود و سمنان، لزور، و حبله رود از آن جمله اند. البرز در ادبیات فارسی جایگاه ارزنده ای دارد. فردوسی، حماسه سرای بزرگ ایران، از این کوه به ویژه از قلۀ گردن افراز و سپیدپوش دماوند یاد می کند و شعرای دیگری، چون ملک الشعرای بهار، نیز در وصف آن قصیده هایی بس زیبا سروده اند. کوه های البرز از نظر منابع زیرزمینی نیز درخور اهمیت اند و زغال سنگ و آهن و سرب از عمده ترین کانی های آن است.

البرز (قفقاز). رجوع شود به:البروس

البرز رشته کوهی در بخش شمالی ایران است.
• «خورشید