ایین شهرداری

[ویکی فقه] آیین شهرداری (کتاب). «آیین شهرداری» کتابی است به زبان فارسی که از روی متن عربی آن که « معالم القربة فی احکام الحسبة » نام دارد، توسط آقای جعفر شعار ترجمه شده است. موضوع کتاب بیان احکام حسبه است.
کتاب مشتمل بر مقدمه ای به قلم مترجم، مقدمه ای به قلم مولف و هفتاد باب است. در پایان هم یادداشتهای مترجم بر چاپ دوم کتاب درج گردیده است.
گزارش محتوا
« حسبه » در اصطلاح اداری اسلامی، رسیدگی به کار بازار و کوی و برزن و خرید و فروش و جلوگیری از تقلبات و کلاه برداری های کسبه و اصناف و تعلیمات آنها و کارهایی نظیر اینهاست که از لحاظ تشکیلات اداری جدید، قسمتهایی از وظائف شهرداری ، شهربانی و دادستانی را در برمی گیرد و در واقع، یکی از واجبات دینی ( امر به معروف و نهی از منکر ) است که از صورت فردی خارج شده وبه صورت اجتماعی درآمده است. مولف که خود محتسبی سخت گیر بوده، برپایه آگاهی های شغلی و نیز مطالعات سرشار خود در احکام و مقررات اسلام، کتاب خود را تالیف کرده و در آن نخست به ذکر حکم فقهی هر موضوع با استناد به آیات قرآن مجید و احادیث پرداخته و سپس آن را با وضع موجود روزگار خود تطبیق کرده است. فساد دستگاه حکومت و اولیای امور از مدعیان امر به معروف و نهی از منکر گرفته تا طبقه فعاله؛ یعنی کسبه و اصناف ، او را دل آزرده ساخته و از این رو در ضمن شکایت از اوضاع زمان ، به ذکر تباهی های اجتماع و حتی تقلبات دکانداران پرداخته است. در این کتاب درباره مسائل مربوط به دانش اقتصاد یعنی کسب و کار و پیمانه و ترازو و اوزان و مقادیر و نیز خواص انواع گیاهان دارویی و همچنین علم اجتماع یعنی رفتار عمومی و مناسبات مردم با یکدیگر و حسن معاشرت و منع از تجاوز و تعدی افراد به همدیگر و سرانجام بهداشت عمومی گفت وگو شده است. حائز اهمیت است که غالب اطلاعات موجود در این کتاب مطالبی است که مولف مستقیما آموخته و آن را ثبت نموده است نه اینکه از مآخذ پیشین نقل کرده باشد. به جز آنچه ذکر شد، اطلاعات و گاهی نکات مختلفی را می توان در مورد مسائل متنوع اجتماعی چون پوشش زنان ، جایگاه وعظ و وعاظ در میان مردم و نظایر آن را در لابلای مباحث کتاب ملاحظه کرد.
آیین شهرداری، جعفر شعار، ص۱۵۷.
۱. از محاسن کتاب حاضر آن است که مولف تنها به بیان حکم فقهی بسنده نکرده، بلکه وارد موضوع و مصداق نیز شده و موارد عملی هر یک را نشان داده و وظایف محتسب را در آن موارد برشمرده است.۲. همچنین این کتاب حاوی اطلاعات سودمندی درباره اصناف قرن هفتم هجری است و نوع معیشت و حرف و پیشه ها را در آن دوره معلوم می کند و زمینه ای برای مطالعه و تحقیق در تحول پیشه ها به دست می دهد.۳. گذشته از این، قواعد دستوری رفتار اجتماعی را برمی شمرد و دوگانگی میان این قواعد را با رفتارهای واقعی مردم نشان می دهد.۴. مهمتر از همه اینکه برخی ویژگی های زندگی شهری و تسلط دستگاه حکومت را بر جزئیات امور و رفتارهای اصناف شهری تا حدی روشن می کند و از این رو ماخذی برای شناخت برخی از ویژگی های تاریخ زندگی شهری و سازمانهای صنفی در دوره اسلامی گذشته به دست می دهد.
مراحل احتساب
...