سوره یونس

wikishia: مکه نازل شده و از سوره هایی است که نزول آن در اوائل بعثت بوده و این سوره بطوری که از پیوستگی و اتصال آیات کریمه اش پیداست یکباره نازل شده است. ولی بعضی از مفسرین سه آیه از این سوره را که از جمله«" فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ ..."» شروع می شود استثناء کرده و گفته اند که این سه آیه در مدینه نازل شده است. و بعضی دیگر آیه«" وَ مِنْهُمْ مَنْ یُؤْمِنُ بِهِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لا یُؤْمِنُ بِهِ وَ رَبُّکَ أَعْلَمُ بِالْمُفْسِدِینَ"» را استثناء کرده و گفته اند در مدینه و درباره یهودیان نازل شده، ولیکن از الفاظ این آیات هیچ دلیلی بر این دو قول دیده نمی شود.
این سوره در ترتیب مصحف دهمین سوره و در ترتیب نزول پنجاه و یکیمین سوره قرآن کریم است که پیش از آن سوره اسراء و پس از آن سوره هود نازل شده است.
ابی بن کعب از رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله روایت کرده که فرمود: هر کس این سوره را بخواند ده حسنه خدا بدو عطا می کند به شماره هر کس که یونس پیغمبر را تصدیق کرده و یا تکذیب نموده و بشماره هر کس که همراه فرعون غرق شده است. و از امام صادق علیه السلام روایت شده که فرمود: هر که سوره یونس را در هر دو ماه یا سه ماه (یکبار) بخواند ترس آنکه وی از جاهلان باشد برای او نیست و در روز قیامت از مقربان خواهد بود.
غرض این سوره، یعنی آن هدفی که سوره برای بیان آن نازل شده، عبارت است از تاکید مردم به التزام به توحید، و این تاکید را از راه بشارت و انذار انجام داده، گویا این سوره بعد از آنکه مشرکین، مساله وحی را انکار کردند و قرآن را سحر خواندند نازل شده، و ادعای آنان را به این بیان رد کرده که: قرآن کتابی است آسمانی و نازل شده به علم خدای تعالی و آنچه از معارف توحید که در آن است از قبیل وحدانیت خدای تعالی و علم و قدرت او و این که خلقت منتهی به او است و سنت های عجیبی که در خلقت عالم دارد و این که خلق همگی با اعمالشان به سوی او برمی گردند و در برابر آنچه کرده اند جزاء داده می شوند - خیر باشد جزای خیر داده می شوند و شر باشد جزای شر - همه و همه اموری است که آیات آسمان و زمین بر آن دلالت دارد، و عقل سالم نیز به سوی آن راهنمایی می کند. پس، همه این ها معانی و معارفی است حق و معلوم است که کلامی که بر چنین معارفی دلالت می کند کلام حکیم است و سحر باطلی که با عباراتی شیرین و فریبنده زینت شده نمی تواند حاکی از چنین معارفی باشد.
دلیل بر آنچه گفتیم این است که خدای تعالی سوره مورد بحث را با گفتار در باره تکذیب دشمنان نسبت به قرآن کریم آغاز نموده و فرموده: «"أَکانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَیْنا... قالَ الْکافِرُونَ إِنَّ هذا لَساحِرٌ مُبِینٌ"» و با لحنی چون: «"وَاتَّبِعْ ما یُوحی إِلَیْکَ"» ختم فرموده است، و آن آغاز و این انجام را در خلال آیات آن نیز چند بار تذکر داده، یکجا فرموده: «"وَ إِذا تُتْلی عَلَیْهِمْ آیاتُنا"» و جای دیگر فرموده: «"وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَری مِنْ دُونِ اللَّهِ ..."»، و جای دیگر فرموده: «"یا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْکُمْ مَوْعِظَةٌ ..."، و نیز فرموده: " فَإِنْ کُنْتَ فِی شَکٍّ مِمَّا أَنْزَلْنا إِلَیْکَ ...".»
پس همین که می بینیم این مطلب، یعنی سخن از حقانیت قرآن در چند جای سوره تکرار شد و در اول و آخر آن آمده، باید بفهمیم که زمینه و اساس آیات این سوره همان پاسخگویی و رد انکار کفاری است که وحی بودن قرآن را انکار می کردند، و به همین جهت است که باز می بینیم تهدیدهایی که در این سوره آمده- که قسمت عمده سوره است- در باره مکذبین آیات خدا از این امت است، اینها هستند که تهدیدشان کرده است به قضاء بین آنان، و بین پیامبرشان (صلوات اللَّه علیه) و فرموده: این قضاء، سنتی است که خدای تعالی در بین هر امتی با پیغمبرش جاری کرده. و نیز میبینیم که سوره مورد بحث را با تعقیب همین جریان ختم نموده، بطوری که گویی بیان حقیقت نامبرده از مختصات این سوره است.
بنابراین جا دارد که ما سوره یونس را به سوره انذار و قضاء عدل بین رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله و بین امتش معرفی کنیم و اتفاقا سوره با همین قضاء ختم شده، آنجا که خطاب به رسول گرامی خود فرموده: «"وَاصْبِرْ حَتَّی یَحْکُمَ اللَّهُ وَ هُوَ خَیْرُ الْحاکِمِینَ".»