ساختار نظام سیاسی نبوی

[ویکی فقه] نظام به معنای نظم دادن و سیاست به معنای اصلاح امور خلق و اداره کردن کارهای مملکت، رعیت داری و مردم داری است.
مجموعه ای به هم پیوسته از فعالیت های سیاسی است که شمار بزرگی از کارگزاران و با هدف خاصی آن را تعهد کرده و انجام داده اند. این سیستم از عناصری هم بسته تشکیل شده است که هر کدام به تنهایی بخشی از نظام سیاسی اسلام را تشکیل دادند؛ این ویژگی سیستم سیاسی را عناصر ساختاری یا به طور کلی «ساختار» نظام سیاسی اسلام می نامند. در یک نظام سیاسی مولفه هایی؛ چون ساختار، اهداف و کار ویژه ها مورد مطالعه قرار می گیرند؛ اما آن چه هم اکنون به بررسی آن می پردازیم؛ ساختار نظام سیاسی نبوی است. در خصوص این ساختار به چهار شاخصه اصلی توجه می شود؛ قلمرو و مرز حکومتی، رهبری، کارگزاران و مردم در همین راستا به طور اجمال در مورد حقوق و تکالیف و نقش حاکمیت، کارگزاران و مردم در نظام سیاسی اسلام نیز پرداخته می شود.پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) برای ابلاغ رسالت خویش و از طرفی به جهت جهان شمول بودن دین، اسلام نیازمند یک اقتداری بود که جز در سایه تشکیل یک حکومت دینی امکان پذیر نبود در همین راستا ایشان برای ابلاغ رسالت خویش و ایجاد حکومت اقداماتی انجام دادند. ابتدا به اقدامات تاسیسی و سیاسی پیامبر اشاره می شود و بعد به بررسی شاخصه های نظام سیاسی نبوی پرداخته می شود.
اقدامات پیامبر برای ایجاد نظام سیاسی
پیامبر پس از آزار و اذیت قریش و مشرکین ناچار از مکه به مدینه مهاجرت کرد؛ زیرا در مدینه فضای مناسبی برای ابلاغ رسالت خویش داشت. اولین اقدام ایشان که قبل از ورود به مدینه بود، برقراری پیمان عقبه اول و دوم و تعیین نقبا بین اوس و خزرج بود؛ محتوای پیمان عقبه دوم، سیاسی و اجتماعی بود و در مقابل این پیمان نامه آنان تعهد کردند. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) را در مقابل دشمنان یاری نموده و از او حمایت کنند پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمود: «خون من، خون شما و حرمت من، حرمت شماست، من از شمایم و شما از من هستید، با هر که با شما بجنگد و با هر که با شما بسازد، می سازم». تاسیس مسجدالنبی اقدام دیگر پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) پس از ورود به مدینه است؛ پیامبر با تاسیس چنین پایگاهی علاوه بر ایجاد مکانی برای عبادت، رسیدگی به دعاوی مردم و... بود. (ازجمله قضاوت کنندگان سعد بن ابراهیم بود.) پیامبر به خوبی می دانست برای ایجاد حکومت نظام مند می بایست بین قبایل اتحاد ایجاد کند. از همین رو با برقراری عقد اخوت میان مهاجر و انصار به اختلافات قبیله ای پایان دهد. در همین راستا اقدام بعدی ایشان پیمان نامه عمومی است که می توان آن را به عنوان قانون اساسی مدینه هم نامید. جامعه مدینه در آن روز متشکل از یهودیان، قبایل عرب، مشرکان و منافقان بود و پیامبر قوانین و حقوقی برای همه گروه ها و هر کدام به طور جداگانه وضع نمودند که در همان پیمان نامه عمومی بود؛ هیچ مشرکی مال و جان کسی از قریش را پناه نمی دهد... و یا در قسمتی دیگر بیان می دارد؛ یهودیان بنی عوف در کنار مومنان گروه مستقلی را تشکیل می دهد... به حقوق اقوام دیگر یهود نیز در این پیمان نامه اشاره شده است.
ساختار نظام سیاسی پیامبر
هر حکومتی متشکل از یک ساختار نظامند است.
← قلمرو و مرز حکومتی
...