خزرج

خزرج یکی از دو قبیلهٔ عرب اصلی مدینه بود. قبیلهٔ دیگر اوس بود. انصار از این قبایل بودند. خزرجیان از نوادگان اوسیان بودند.
حسان بن ثابت
کعب بن مالک
عبدالله بن رواحه
سعد بن عباده
قیس بن سعد
اوس و خزرج پس از خروج از یمن در یثرب ساکن شدند و تا زمانی مطیع یهودیان مدینه بودند.
انصار، بیشتر از خزرج بودند و کمتر از اوس.

خَزْرَج
قبیلۀ عرب قحطانی، از قبایل ازد، ساکن مدینه، مرکب از تیره های بنونجّار، بنوغَنْم بن مالک، بنی جَدیله، بنی معاویه، بنی الحارث، بنی خِدْرَه، بنی غَنْم بن عدی، بنی سالم، بنی ساعد بن کعب، بنی غَنم بن عوف، بنی سَلْمِه و بطون دیگر. اوس و خزرج ظاهراً در سال های بعد از ویرانی سد مأرب، در نیمۀ قرن ۵م به یثرب مهاجرت کرده بودند. اوسیان (← اوس) در جنوب و شرق و خزرج ها در شمال غربی مدینه ساکن شدند. اینان برای صیانت از خود با یهودیان مدینه که مردمی قدرتمند بودند، پیمان دوستی بستند. این پیمان بعد از این که اعراب قدرتی به دست آوردند، به دست مالک بن عجلان شکسته شد و به دنبال آن، دوستی اوس و خزرج نیز از میان رفت و دشمن یکدیگر شدند. این دشمنی ها تا ظهور اسلام و هجرت پیامبر اسلام به مدینه باقی بود. پیامبر اسلام (ص) پس از هجرت به مدینه و رفع اختلافات دو قبیله، به آنان لقب انصار داد. بسیاری از مردم خزرج، طرفدار معاویة بن ابی سفیان بودند و در جنگ بر ضد امام علی (ع) شرکت داشتند. گروهی از خزرج ها به مصر مهاجرت کردند و گروهی دیگر به اندلس رفتند. خزرج های خوزستان، مشتمل بر تیره های خزرج ترکی، خزرج عبدالله و خزرج لطیف، بیشتر در موسیان و بعضی روستاهای واقع در اراضی میان رودخانه های دز و کرخه و بعضی مناطق اطراف شوش و اهواز سکونت دارند.

[ویکی فقه] خَزْرَج، یکی از دو قبیله اصلی عرب در مدینه که در تاریخ اسلام به همراه قبیله اَوس، انصار نامیده شدند.
بنابر نوشته نسب شناسان، خزرج نام جد این قبیله، برادر اوس و فرزند حارثة بن ثَعْلَبَة بن عمروبن عامربن حارثه، بود. در نهایت، نسب خزرج به اَزْد بن غَوْث، نیای یکی از قبایل جنوبی (یمنی)، می رسد مادر خزرج قَیْلَه بنت اَرْقم یا کاهل بود. به همین سبب، خزرج و اوس را اِبنا/ اَبناء قیله (پسران قیله) نیز گفته اند خزرج پنج پسر به نامهای جُشَم، عَوف، حارث، عمرو و کعب داشت که بطون قبیله خزرج به شمار می رفتند. بنونجَار، از مشهورترین تیره های خزرج، به تَیْم اللّه بن ثَعْلَبة بن عَمروبن خزرج منتسب اند واژه خزرج را نسیم جنوب یا باد سرد یا تند معنی کرده اند. در دوره جاهلیت ، به طور کلی دو قبیله اوس و خزرج را خزرج می گفتند.
تاریخ اقامت
تاریخ اقامت قبیله خزرج در یَثرب (مدینه) را هنگامِ حادثه سیل عَرِم و شکسته شدن سد مَأرِب دانسته اند. بنابر روایات ، عمروبن عامر (جد اوس و خزرج) پس از آن که از راه کهانت (پیشگویی) به خرابی قریب الوقوع سد مأرب و زیر آب رفتن سرزمین یمن آگاهی یافت، همراه با خاندانش از سرزمین سبا (در یمن) به سوی شمال مهاجرت کرد و بنابه گفته ابن سعد که گفته است حارثة بن ثعلبه، پدر اوس و خزرج، ابتدا به سوی نواحی شام رفت، سپس به سبب برخورد با رومیان، به همراه خانواده اش راهی یثرب شد و در آن جا سکنا گزید. با این حال، درباره علل و زمان این مهاجرت، میان محققان اختلاف نظر وجود دارد. برخی احتمال داده اند مهاجرت اوس و خزرج دیرتر از دیگر قبایل یمنی و در حدود اواخر سده چهارم میلادی انجام گرفته است قبیله خزرج به همراه قبیله اوس در یثرب، که اقلیم مناسبی برای کشاورزی داشت، اقامت گزیدند و طبق سنّتِ حِلف و جِوار، در پناه یهودیان یثرب که پیش از آن در این شهر سکنا داشتند، قرار گرفتند. مناسبات آنان به تدریج تقویت شد و پیمان بستند از یکدیگر دفاع کنند و از گزند یکدیگر در امان باشند. ظاهرآ مدتی طولانی به همین منوال گذشت و اوسیان و خزرجیان به ثروت و جمعیت فراوانی دست یافتند. قبایل یهودی بنی نَضیر و بنی قُرَیظه از پیشرفت و ترقی آن ها بیمناک شدند و پیمان خود را شکستند و بنای ناسازگاری و ستمگری بر قبایلِ عرب گذاشتند.
غلبه بر یهود
گفته شده است که در این زمان شخصی فاسق به نام فِطْیَوْن/ فیطوان/ فیطون رهبری یهودیان یثرب را برعهده داشت. عربها از ستمگریها و رفتار ناپسند وی و یهودیان به ستوه آمدند و مردی از قبیله خزرج به نام مالک بن عَجلان وی را کشت و سپس نزد تُبَّع بن حَسّان، پادشاه یمن، و به روایتی نزد ابوجُبَیْلَه، پادشاه غسّانی شام فرار کرد و از وی برای مبارزه با یهودیان یثرب یاری خواست. به هر حال تُبَّع یا ابوجبیله، یا هر دو، بلافاصله با گروهی از سپاهیان خویش عازم یثرب شدند و اوس و خزرج با یاری آن ها بر یهودیان و یثرب غلبه کردند. از آن پس، مالک بن عجلان رهبریِ اوس و خزرج را به دست گرفت. گفته شده است یهودیان تا مدتها در کنیسه ها و عبادتگاهها او را لعن و نفرین می کردند. برخی از نویسندگان معاصر در صحت داستان فطیون تردید کرده و آن را ساخته و پرداخته اذهان دوره جاهلیت دانسته اند.
جنگ های اوس وخزرج
...