غیبت صغرا

غیبت صُغرا (به عربی: الغیبة الصغرى) در ادبیات شیعی به معنای غایب شدن کوتاه مدت است و بنابر اعتقادات شیعیان دورانی است که در آن مهدی زندگانی مخفی و فقط از طریق نمایندگان چهارگانه خود با شیعیان ارتباط داشته است. این دوره از سال ۲۶۰ ه‍.ق (۸۷۴ م) آغاز و در ۳۲۹ ه‍.ق (۱–۹۴۰ م) پایان یافته است.نبو
پیشوای یازدهم شیعیان، مدت شش ساله امامت خود را در خفا و تقیه زندگی می کرد؛ زیرا خلیفه وقت، معتمد عباسی، ارتباطات او را محدود کرده بود و از طریق جاسوسان خود، وی را به شدت زیر نظر داشت. از این رو، بیشتر شیعیان از تماس با او محروم بودند و صرفاً برگزیدگانی از شیعیان می توانستند شخصاً با او در تماس باشند. امام حسن عسکری سرانجام در سال ۲۶۰ق/ ۸۷۴م به قتل رسیدند.
از دیدگاه امامیه سلسله امامت با امام دوازدهم خاتمه می یابد. بنابر منابع کهن امامیه، پیشوای یازدهم شیعیان امام مهدی فرزند خویش را به صورت علنی به امامت بعد از خود منصوب نکرد؛ بلکه به اشاره و تنها به برخی خواص او را معرفی کرد. از سوی دیگر، پیروان امام از ستم عباسیان به ستوه آمده بودند. خلیفه معتمد در جستجوی فرزند پیشوای یازدهم شیعیان بود و می کوشید تا او را بیابد و دستگیر کند. باورهای شیعیان دربارهٔ حجت بن الحسن در سطح جامعه مشهور و مطرح بود؛ از جمله آنکه آنان در انتظار قیام او هستند. از این رو، پیشوای یازدهم شیعیان فرزند خویش را پنهان می ساخت و تنها برخی از خواص توانستند فرزند امام را ببینند.
در منابع روایی امامیه نام و گواهی بسیاری از شیعیان که فرزند پیشوای یازدهم شیعیان را به چشم خود دیده اند، ثبت و ضبط شده است. بنابر روایتی منسوب به محمد بن عثمان، سفیر دوم پیشوای دوازدهم، امام عسکری چهل نفر از پیروان مورد اعتماد خود را گرد هم آورد و فرزندش را به آن ها نشان داد.

[ویکی فقه] دوران غیبت صغرا، مرحلۀ نخست و کوتاه دوره غیبت امام مهدی (علیه السّلام) است.
دوران غیبت صغرا که برخی آغاز آن را از همان ابتدای ولادت امام زمان (علیه السّلام) و برخی از شهادت امام حسن عسکری (علیه السّلام) دانسته اند؛ در واقع نوعی آماده سازی برای غیبت طولانی بود و غیبت طولانی هم مقدمۀ ظهور و حضور ظاهری آن حضرت در جامعۀ انسانی است. غیبت صغرا با ویژگی های خاص خود، دورانی لازم و ضروری بود که به حکمت خداوند سبحانه و تعالی، در تاریخ شیعه رقم خورد، تا جامعۀ شیعی را به کامل ترین صورت ممکن آمادۀ فصلی تازه از زندگی خود کند.
ویژگی های غیبت صغرا
برخی از این ویژگی های غیبت صغرا بدین قرار است:۱. محدود بودن به زمان معین: زمان غیبت صغرا محدود بود. از نگاه زمانی ۶۹ سال و چند ماه طول کشید و به دلیل کوتاه بودن مدت آن، «غیبت صغرا» نامیده شد؛ بر خلاف غیبت کبرا که کسی از مدت آن آگاهی ندارد.۲. پنهان نبودن حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف) از همگان: در دوران غیبت صغرا، امام از نگاه ها پنهان بود؛ ولی این غیبت، همگانی نبود؛ بلکه کسانی مانند نواب خاص و برخی از وکلای آن حضرت، می توانستند با آن حضرت در تماس باشند و پرسش ها و نامه های مردم را خدمت امام ببرند و پاسخ او را به مردم برسانند. در صورتی که در غیبت کبرا، امام به طور کلی از نگاه ها پنهان است و راه نامه نگاری بسته است؛ یعنی بنای غیبت کبرا و اقتضای آن، این است که حضرت دیده نشود. البته این بدان معنا نیست که امکان ندارد دیده شود؛ بلکه ممکن است برخی افراد، حضرت را ببینند.۳. ارتباط حضرت مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف) با مردم به وسیلۀ افراد مشخص: در غیبت صغرا، حضرت چهار نماینده داشت که آن ها را به صورت معین و مشخص تعیین کرده و برگزیده بود. آنان موظف بودند بین امام و مردم ارتباط برقرار کنند. اقامتگاه و مکان حضرت را نیز می دانستند؛ ولی در غیبت کبرا چنین نیست.
فلسفۀ غیبت صغرا
غیبت صغرا، مرحلۀ نخست امامت حضرت مهدی (علیه السّلام) بوده است. از ابتدا چنین مقدر بوده است که آن حضرت پس از رسیدن به امامت، بایستی بی درنگ از دید عمومی پنهان شود و در ظاهر، از آنچه در جامعه رخ می دهد، فاصله بگیرد؛ هر چند در واقع او از نزدیک، همه وقایع را احساس و ادراک می کند. باید توجه داشت که اگر آن غیبت، یکباره رخ می نمود ضربۀ سنگینی به پایگاه های مردمی و طرفداران امامت وارد می شد؛ زیرا مردم، پیش از آن با امام خود ارتباط داشتند، در مشکلات به او رجوع می کردند؛ اگر امام ناگهانی غایب می شد و مردم احساس می کردند دیگر به رهبر فکری و معنوی خود دسترسی ندارند، ممکن بود همه چیز از دست برود و آن جمع به تفرقه دچار شوند.بنابراین لازم بود برای «غیبت تامه» زمینه سازی شود، تا مردم به تدریج با آن، خود بگیرند و خود را بر اساس آن بسازند. با غیبت صغرا در واقع این زمینه سازی صورت گرفت. این زمان، امام مهدی (عجّل اللّه تعالی فرجه الشریف) از دیده ها پنهان بود؛ ولی از راه نمایندگان، وکیلان و یاران مورد وثوق با شیعیان خود ارتباط داشتند. ولی رفته رفته با پدید آمدن آمادگی، پس از گذشت مدت ۶۹ سال-به دستور خداوند سبحانه و تعالی آن حضرت در پرده پنهان زیستی تمام و کامل قرار گرفت.