اربعین

اربعین در لغت به معنی چهلم است و در اصطلاح به بیستم صفر ۶۱ هجری قمری، چهلمین روز کشته شدن حسین بن علی فرزند علی بن ابی طالب و فاطمه زهرا، امام سوم شیعیان اطلاق می گردد. اربعین، مطابق نظر شیخ مفید در مسارالشیعه و شاگردش شیخ طوسی در مصباح المتهجد، زمان بازگشت اهل حرم از شام (دمشق) به مدینه است. همچنین بنا بر نقل ایشان، جابر بن عبدالله انصاری صحابی برجسته محمد به عنوان نخستین زائر حسین بن علی، یا لااقل از نخستین زائران او، در این روز وارد کربلا شده و زیارت اربعین را بجا آورده است. ابراهیم آیتی نیز می نویسد: «جابر بن عبدالله انصاری … بیستم ماه صفر، درست چهل روز بعد از شهادت امام وارد کربلا شد و سنت زیارت اربعین امام به دست او تأسیس گردید». بر این اساس «از همان آغاز که تاریخش معلوم نیست، شیعیان به حرمت آن، زیارت اربعین می خوانده اند.»زیارت اربعین تنها دربارهٔ حسین بن علی وارد شده و هیچ پیشینه ای را نمی توان برای اربعین و اعمال مربوط به این روز تا پیش از حادثه عاشورا تصدیق کرد و این ویژگی و امتیاز، تنها برای حسین بن علی دانسته شده است.در تقویم رسمی ایران این روز تعطیل می باشد.
خواندن زیارت اربعین
پیاده روی اربعین
البته در باب علت اهمیت این روز نزد عرف شیعیان، برخی گزارش های تاریخی مبنی بر حضور بازماندگان اهل بیت امام در کربلا در روز اربعین از عوامل توجه خاص ایشان به اربعین است. در برخی منابع تاریخی مانند کتاب نزهه الزاهد اسیران شام یعنی بازماندگان کشته شدگان کربلا در چهلمین روز کشته شدن حسین بن علی به کربلا رسیدند. اگرچه نه تنها این مطلب در متون تاریخی پیش تر از قرن هفتم هجری نیامده است، با تصریح متقدمینی مانند شیخ مفید که بازگشت اسرا را به مدینه دانسته اند نیز در تضاد است.
سه روایت و گزارش در موضوع اربعین حسین بن علی آمده است:
زیارت اول روایت حسن عسکری: «علامات المؤمنین خمس: صلاةُ الإحدی و الخمسین، و زیارةُ الاربعین، والتـَختم فی الیَمین، و تـَعفیرُ الجبین، و الجهر بِبِسم الله الرحمن الرحیم: علامات مؤمن پنج چیز است: اقامه پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه روز (هفده رکعت واجب و سی و چهار رکعت نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک گذاشتن، در نماز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن.» که شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام و شیخ حرّ عاملی در وسائل الشیعه این روایت را آورده اند. این روایت، اهمیت زیارت اربعین را آن هم در کنار اقامه نماز به عنوان یکی از نشانه های مؤمن یا ایمان بیان می کند و اگر لفظ مؤمن به معنی شیعه باشد، زیارت اربعین هم از نشانه های شیعه بودن خواهد بود. همان طور که سجده بر خاک داشتن و بلند گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در نماز هم تقریباً از مختصات شیعیان است.

رجوع شود به:چهل حدیث

[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است
چهل، چهلم. در فرهنگ اسلامی و در معارف عرفانی، عدد چهل (اربعین) جایگاه خاصی دارد. چله نشینی برای رفع حاجت یا رسیدن به مقامات سلوک و عرفان معروف است.
حفظ کردن چهل حدیث، اخلاص چهل صباح، کمال عقل در چهل سالگی، دعا برای چهل مؤمن، چهل شب چهارشنبه و... بسیاری از این نمونه ها و موارد.
در فرهنگ عاشورا، اربعین به چهلمین روز شهادت حسین بن علی علیه السلام گفته می شود که مصادف با روز بیستم ماه صفر است. از سنت های مردمی، گرامی داشت چهلم مردگان است که به یاد عزیز فوت شده خویش، خیرات و صدقات می دهند و مجلس یاد بود به پا می کنند.
در روز بیستم صفر نیز شیعیان، عظیمترین مراسم سوگواری را در کشورها وشهرهای مختلف به یاد عاشورای حسینی برپا می کنند و همراه با دسته های سینه زنی و عزاداری به تعظیم شعائر دینی می پردازند. در شهر کربلا، اربعین حسینی عظمت و شکوه خاصی دارد و دسته های عزادار، مراسمی پرشور برپا می کنند.
در نخستین اربعین شهادت امام حسین علیه السلام، جابر بن عبدالله انصاری و عطیه عوفی موفق به زیارت تربت و قبر سیدالشهدا شدند. بنا به برخی نقل ها، در همان اربعین، کاروان اسرای اهل بیت علیهم السلام در بازگشت از شام و سر راه مدینه، از کربلا گذشتند و با جابر دیدار کردند البته برخی از مورخان هم آن را نفی کرده و نپذیرفته اند. از جمله مرحوم محدث قمی در «منتهی الآمال » دلایلی ذکر می کند که دیدار اهل بیت از کربلا در اربعین اول نبوده است.
بعضی از علما نیز در این باره تحقیق مبسوط و مستقلی انجام داده اند که منتشر شده است. به هر حال، تکریم این روز و احیای خاطره غمبار عاشورا، رمز تداوم شورعاشورایی در زمان های بعد بوده است.
در تاریخ انقلاب اسلامی ایران نیز، سنت احیای اربعین تاثیر مهمی در شور گستری در شهرها داشت و در چهلم شهدای حادثه قم (در تاریخ 19 دی 1356 ش) مردم مسلمان تبریز قیام کردند و شهید دادند. در اربعین شهدای تبریز، شهرهای دیگر مجلس یاد بود گرفته، تظاهرات کردند و همین گونه اربعین ها به هم وصل شد و سراسر ایران به نهضت پیوست تا آن که انقلاب اسلامی در 22 بهمن سال 1357 ش به پیروزی رسید. این به برکت الهام گیری از فرهنگ شهادت و ایثار خون بود که ملت قهرمان ایران از عاشورا گرفته بود. «اربعین »، تداوم «عاشورا» بود و «ذکر»، رسالت بازماندگان پس از «خون » و «شهادت ».

[ویکی الکتاب] معنی أَرْبَعِینَ: چهل
معنی یَتِیهُونَ: سرگردان هستند (عبارت "قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَیْهِمْ أَرْبَعِینَ سَنَةً یَتِیهُونَ فِی ﭐلْأَرْضِ " : "[خدا] فرمود: این سرزمین مقدس [به کیفر نافرمانی] تا چهل سال بر آنان حرام شد، همواره در طول این مدت در زمینِ [سینا] سرگردان خواهند بود" ، به ...
ریشه کلمه:
ربع (۲۲ بار)

[ویکی شیعه] اربعین (ابهام زدایی). اربعین می تواند به مدخل های ذیل اشاره داشته باشد.