روح

روح . (ع اِ) جان . ج ، اَرْواح . مؤنث نیز می باشد. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ). جان . (غیاث ) (ترجمان علامه تهذیب عادل ) (دهار). نفس . (منتهی الارب ). آنچه مایه ٔ زندگی نفسهاست . (از اقرب الموارد). روان . بوعلی سینا گوید: [ خداوند ] مردم را از گرد آمدن سه چیز آفرید، یکی تن که او را به تازی بدن و جسد خوانند و دیگری جان که او را روح خوانند و سیوم روان که او رانفس خوانند. (رساله ٔ نبض ابوعلی سینا) :
درم سایه و روح دانایی است
درم گرد کن تا توانایی است .

ابوشکور.

ای باده خدایت به من ارزانی دارد
کز تست همه راحت روح و بدن من .

منوچهری .

هر زمان روح تو لختی از بدن کمتر کند
گویی اندر روح تو منضم همی گردد بدن .

منوچهری .

خواهی پادشاهی و خواهی جز پادشاهی هر کسی را نفسی است و آن را روح گویند سخت بزرگ و پرمایه . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 100). پاک باد روحش در بقا و فنا... (تاریخ بیهقی ایضاً ص 309). چه برای امام مرحوم القادر بالله - که خدای از وی راضی باد و پاک گرداند روحش را - ستاره ای بود رخشنده . (تاریخ بیهقی ایضاً ص 310).
از روح شریف عز ارواحی
گرچه به تن از جهان اجسامی .

ناصرخسرو.

دانی که جز اینجای هست جایش
روحی که مجرد شده ست از اندام .

ناصرخسرو.

به چار نفس و سه روح و دو صحن و یک فطرت
به یک رقیب و دو فرع و سه نوع و چار اسباب .

خاقانی .

زآن سلاسل آخشیجان یافت روح
زآن جلاجل اختران بست آسمان .

خاقانی .

کی ماندم جنابت دنیا که روح را
گر یوسف است دلوکش عصمت من است .

خاقانی .

کوفته شد سینه ٔ مجروح من
هیچ نماند از من و از روح من .

نظامی .

عطار روح بود و سنایی دو چشم او
ما از پی سنایی و عطار آمدیم .

مولوی .

چاک خواهم زدن این دلق ریایی چه کنم
روح را صحبت ناجنس عذابی است الیم .

حافظ.

- بیروح ؛ بیجان و مرده .
- پاک روح ؛ پاکروان . پاکدل . پاک جان : و آن پاک روح را بود از عملهای نیکو وخلقهای پسندیده آنچه بلند سازد درجه ٔ او را در میان امامان صالح . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 310).
- روحاً ؛ از حیث روح : فلانی روحاًکسل است .
- سبکروح ؛ کنایه از مردم بی تکلف و خندان و شکفته و ظریف است . (از آنندراج ) :
غلام آن سبکروحم که سر برمن گران دارد
جوابش تلخ و پنداری شکر زیر زبان دارد.

سعدی .

آن بار که گردون بکشد یار سبکروح
گر بر دل عاشق بنهد بار نباشد.

سعدی .

و رجوع به سبکروح شود. || (اصطلاح طب ) در اصطلاح طب قدیم ، بخاری است لطیف که در دل متولد میشود و باعث حیات و حس و حرکت میگردد. (از غیاث اللغات ). جوهری لطیف بخاری که از خون وارد بر بطن چپ دل پیدا آید، و هوا را که اندر تجویفها [ ءِ دماغ ] است طبیبان روح گویند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). قوه ٔ باصره را طبیبان روح باصره نیز گویند. (ذخیره ٔ خوارزمشاهی ). تهانوی گوید: روح در اصطلاح اطبا بخار لطیفی است که در قلب بوجود می آید و قوه ٔ زندگی و حس و حرکت را میپذیرد، و میان آن دو (روح و نفس ) قلب است که مدرک کلیات و جزئیات می باشد و حکما میان قلب و روح اول فرقی قائل نیستند و آن را (روح را) نفس ناطقه می نامند. (از کشاف اصطلاحات الفنون ذیل روح ). و رجوع به روح در اصطلاح حکمت و فلسفه شود. || (اصطلاح صوفیه ) لطیفه ٔانسانی مجرد است . (کشاف اصطلاحات الفنون ). || (اصطلاح رمل ) در اصطلاح اهل رمل به عنصر آتش اطلاق کنند، پس آتش لحیان را مثلاً روح اول ، و آتش نصرةالخارج را روح دوم گویند. و در بعض رسایل آمده : نار را روح ، باد را عقل ، آب را نفس ، و خاک را جسم گویند. پس آتش اول را روح اول نامند تا نفس که روح هفتم است ، وباد اول را عقل نامند تا عتبةالداخل که عقل هفتم است ، و آب اول را نفس اول خوانند تا عتبةالداخل که آب هفتم است ، و خاک را جسم اول گویند تا عتبةالداخل که جسم هفتم است . (از کشاف اصطلاحات الفنون ذیل روح ). || (اصطلاح حکمت و فلسفه ) نفس ناطقه . (از برهان قاطع) (لغت محلی شوشتر خطی ). روان . جالینوس گفته است : مدبر همه ٔ آلی تن سه روح است : روح طبیعی که محل آن کبد است و آن مدبر اعمال غاذیه و نما باشد، و روح حیاتی که منشاء آن قلب و آن اصل حرکات غیرارادی و شهوات است ، و روح حیوانی که مقر آن دستگاه اعصاب است و آن مدبر حرکات ارادی عقلی است - انتهی .
در ذخیره ٔ خوارزمشاهی آمده : اصل قوتهای مردم سه جنس است : طبیعی ، حیوانی ، نفسانی ... و این قوتها را ارواح نیز گویند - انتهی . نزد حکمای پیشین روح سه باشد: 1 - روح طبیعیه و آن مشترک باشد میان حیوان و نبات ، و از حیوان در کبد باشد و از عروق غیرضوارب به جمیع بدن منبعث گردد. و این روح طبیعیه را نفس نباتیه و نامیه و شهوانیه نیز گویند هر یک را بجای خویش . 2 - روح حیوانیه در حیوان (اعم از انسان و جز آن ) باشد و آن در دل است و از آنجا بوسیله ٔ شرائین یعنی عروق ضوارب به اعضاء دود، وآن را نفس غضبیه نیز خوانند. 3 - روح نفسانیه و آن در دماغ باشد و از آنجای بواسطه ٔ اعصاب به اندامها درآید. صاحب کشاف اصطلاحات الفنون گوید: سخن درباره ٔ روح گوناگون است . گروه بسیاری از دانشمندان علم معانی و علم باطن و متکلمان گفته اند: ما حقیقت روح را نمیدانیم و وصف آن درست نیست و از آن چیزهایی است که بندگان با یقین داشتن بوجود آن ، از دانستن آن محرومند،چنانکه در قرآن کریم آمد: «یسئلونک عن الروح قل الروح من امر ربی و مااوتیتم من العلم الا قلیلاً». (قرآن 85/17). اما کسانی که شناسایی روح را ممکن میدانند در تفسیر آن سخنان بسیاری گفته اند، و بقولی صد نظر مختلف در این مورد بیان شده است . برخی بر آنند که روح انسانی که نفس ناطقه نیز نامیده میشود مجرد است ، برخی دیگر به غیرمجرد بودن آن معتقدند، و دسته ٔ اخیر را که به عدم تجرد قائلند سخنان گوناگونی است . نظام گفته است : ارواح جسمهای لطیف ساری در بدن است چنانکه آب در گل سرخ سریان دارد، و این ارواح از آغاز عمر تا پایان آن میمانند و تخلل و تبدلی در آنها روی نمیدهد، حتی اگر عضوی از بدن بریده شود روحی که در اجزای آن است از آن اجزا به اعضای دیگر فراهم می شود، البته آنچه از بدن تخلل و تبدل می یابد زیادیی است که بدان منضم می گردد و از آن جدا میشود، و بیشک متبدل چنین نیست . این قول را چنانکه در شرح طوالع آمده است امام رازی و امام الحرمین و گروه بسیاری از قدما برگزیده اند. و بعضی گفته اند که روح جزء لایتجزی در قلب است بدلیل عدم انقسام و امتناع وجود مجرد، بنابراین جوهر فردی است و آن در قلب میباشد، زیرا قلب است که دانش بدان منسوب میگردد. ابن الراوندی این قول را برگزیده است . قول دیگر اینکه روح جسمی هوایی در قلب است . قول دیگر اینکه جزء لایتجزی از اجزاء هوائی در قلب میباشد. قول دیگر: همان دماغ (مغز) است . قول دیگر اینکه جزء لایتجزی از اجزاء دماغ است . قول دیگر که نزدیک به این قول است اینکه روح جزء لایتجزی در دماغ است . قول دیگر اینکه قوه ای در دماغ است که مبداء حس حرکت میباشد. قول دیگر اینکه نیرویی در قلب است که مبداء زندگی در بدن میباشد. قول دیگر: روح همان حیات است . قول دیگر اینکه روح اجزاء ناری است که حرارت غریزی نیز نامیده میشود. قول دیگر: اجزاء مائی یعنی اخلاط چهارگانه است که از حیث چندی و چونی (کم و کیف ) معتدل اند. قول دیگر: خون معتدل است زیرا به کثرت و اعتدال آن زندگی نیرو میگیرد و با فنای آن زندگی از میان میرود.قول دیگر اینکه هواء است زیرا با محرومیت از هوا زندگی امکان ندارد، و بدن بمنزله ٔ خیکی است که در آن دمیده اند. قول دیگر که جمهور متکلمان از معتزلیان و گروهی از اشعریان آن را برگزیده اند این است که روح هیکل محسوس مخصوص است . قول دیگر اینکه همان مزاج است واین مذهب اطباست زیرا مادام که بدن بر مزاجی است که سازگار با انسان باشد روح از فساد محفوظ است و چون از اعتدال بیرون شد مزاج فاسد می شود و بدن تفرق می یابد. چنین است در «شرح طوالع». قول دیگر: به عقیده ٔ اطباء روح جسمی است لطیف و بخاری که از لطافت و بخاریت اخلاط بوجود می آید چنانکه تکون اخلاط از کثافت و غلظت آنها، و آن حامل نیروهای سه گانه است و بدین اعتباربه سه قسم تقسیم میشود: روح حیوانی ، روح نفسانی و روح طبیعی . چنین است در «آقسرایی »، و گفته اند: روح این نیروهای سه گانه یعنی حیوانیت و نفسانیت و طبیعت است . در «بحر الجواهر» آمده : روح به عقیده ٔ اطبا جوهری لطیف است که از خونی که به بطن چپ قلب وارد می گردد تولید می شود زیرا بطن راست به جذب خون از کبد مشغول است . ابن العربی گوید: دانشمندان درباره ٔ نفس و روح اختلاف کرده اند، برخی آن دو را یکی و برخی متغایر دانسته اند، و گاهی از نفس به روح تعبیر کنند و بر عکس ، واین سخن درست است - انتهی . و قول صاحب مجمعالسلوک بر اساس تغایر نفس و روح است ، چنانکه گوید: نفس جسمی لطیف مانند هوا و ظلمانی غیرزاکی است ، در اجزاء بدن چون کره در شیر و روغن در گردو و بادام منتشر میباشد. روح نور روحانی و آلتی برای نفس است ، چنانکه سر نیز آلتی برای آن است ، زیرا بقای زندگی در بدن مشروط به وجود روح در نفس است ، و نزدیک به این بیان گفته ٔ صاحب «التعریف » است که گوید: روح معنایی است که جسد بدان زنده میماند، و جمهور دانشمندان نیز همین عقیده را دارند و در «الاصل الصغار» آمده : نفس جسمی کثیف و روح در آن جسمی لطیف و عقل در آن جوهری نورانی است . و گفته اند: نفس روح گرمی است که حرکات و شهوات از آن ناشی میشود و روح نسیم خوشی است که زندگی را بوجود می آورد. و نیز گفته اند: نفس چیز لطیفی است که در قلب نهاده شده و منشاء اخلاق و صفات ناپسند است چنانکه روح چیز لطیفی است که در قلب نهاده شده و منشاء اخلاق و صفات پسندیده است . و نیز گفته اند: نفس جای نظر خلق و قلب جای نظر خالق است . اما روح خفی که سالکان آن را اخفی مینامند نوری لطیف تر از سِرّ و روح ، و به عالم حقیقت نزدیکتر است . روح دیگری نیز هست که لطیفتر از همه ٔ این ارواح میباشد و ازآن ِ خواص است . قائلان به تجرد روح میگویند: روح جوهر مجردی است که به بدن تعلق دارد و این تعلق از نظر تدبیر و تصرف است ، و بیشتر حکما و اهل ریاضیات و قدمای معتزله و گروهی از شیعه به همین عقیده اند. برخی گفته اند: روح انسانی آسمانی و از عالم امر است یعنی تحت مساحت و مقدار درنمی آید و روح حیوانی بشری و از عالم خلق است و تحت مساحت و مقدار درمی آید و آن محل روح علوی است که لطیف و دارای نیروی حس و جنبش و در قلب است . «ابن منده » بنقل از یکی از متکلمان گوید: هر نبی پنج روح و هر مؤمن سه روح دارد. و در «مشکوةالانوار» تصنیف امام غزالی مراتب ارواح نورانی بشری پنج نوع ذکر شده است :
اول ، روح حساس که محسوسات را بوسیله ٔ حواس پنجگانه تلقی میکند و گویی این اصل و اول روح حیوانی است زیرا نیت حیوان بدان است وبچه ٔ شیرخواره نیز آن را دارد.
دوم ، روح خیالی که محسوسات را اخذ میکند و آنها را نگاه میدارد تا به روح عقلی که بالای آن است عرضه بدارد آنگاه که حاجت افتد. این روح در بچه ٔشیرخواره در آغاز نشو وجود ندارد، و این بچه به گرفتن چیزی حریص است اما هنگامی که از وی نهان گردید فراموش میکند و در نفس او درباره ٔ آن چیز نزاعی روی نمیدهد تا چون کمی بزرگ شد آنگاه اگر از وی نهان بدارند گریه میکند و آن را میخواهد، زیرا صورت آن چیز در خیالش باقی میماند، و این روح در بعضی از حیوانات نیز دیده میشود، اما در پروانه وجود ندارد زیرا وی بسبب عشق به شعله ٔ آتش آنرا قصد میکند و گمان میبرد که چراغ روزنه ای است که بسوی شعله باز میشود و خود را در آن می اندازد و رنج می بیند لیکن چون از آن بگذرد و به تاریکی برسد دوباره برمیگردد و در صورتی که روح حافظ گیرنده داشت پس از احساس درد و رنج دیدن بدان برنمیگشت ، اما سگ پس از آنکه یک بار با چوب زده شد بمحض دیدن همان چوب فرار میکند.
سوم ، روح (قوه ٔ) عقلی که بدان معانی مستخرج از حس و خیال درک میشود و آن جوهر خاص انسانی است و در چارپا و بچه وجود ندارد و مدرکات آن معارف ضروری کلی است .
چهارم ، روح ذکری فکری است که مصارف عقلی را می گیرد و میان آنها تألیفات و ازدواجاتی بوجود می آورد و از آنها معانی شریفی را نتیجه میگیرد، آنگاه اگر مثلاً دو نتیجه بدست آید میان آن دو نتیجه را تألیف میکند و همچنین تا بینهایت رو به تزاید میرود.
پنجم ، روح قدسی نبوی که خاص پیغمبران و بعضی از اولیاست و لوایح غیبی و احکام آخرت و قسمتی از معارف ملکوت آسمانها و زمین و بلکه معارف ربانی که روح عقلی و فکری از رسیدن بدانها قاصرند در آن تجلی میکنند. بایددانست که هر چیز به حس درآید آن را روحی است . در تهذیب الاحکام آمده : حکما گمان دارند که فرشتگان عقول مجرد و نفوس فلکی هستند و اجنه ارواح مجردند که در عنصریات تصرف دارند، و شیطان همان قوه ٔ متخیله است ، هر فلکی را روحی کلی است که از آن ارواح بسیاری منشعب میشود، و مدبر امر عرش را نفس کلی نامند و هر نوع کائنی را روحی است که مدبر امر آنهاست و طبایع تامه نامیده میشود - انتهی .
صاحب «الانسان الکامل » گوید: بدان که هر چیز محسوس را روحی الهی است که بدان قائم است و روح نسبت به آن صورت مانند معنی برای لفظ است و همچنین روح الهی را روحی مخلوق است که صورت وی بدان قائم است و روح نسبت به آن صورت مانند معنی برای لفظ است و همچنین روح مخلوق را روحی الهی است که بدان قائم است . این روح الهی همان روح القدس مسمی به روح الارواح است و آن از دخول در زیر کلمه ٔ «کن » منزه و بعبارت دیگر غیرمخلوق است زیرا وی وجه خاصی از وجوه حق است که وجود به آن قائم میباشد و همان روح بود که در آدم نفخ شد، بنابراین روح آدم مخلوق ، و روح خدا غیرمخلوق است و این وجه در همه ٔ چیزها همانا روح اﷲ است ، وآن روح القدس یعنی مقدس از نقایص کونیه است . و روح چیزی ، نفس آن است و وجود قائم به نفس خداست و نفس او ذات اوست . پس کسی که به روح القدس در انسان بنگرد او را مخلوق می بیند بسبب امتناع تعدد قدماء، بنابراین جز خدای یگانه قدیمی وجود ندارد و همه ٔ اسماء و صفات وی به ذاتش ملحق است بسبب محال بودن انفکاک ، و ماسوی مخلوق است ، مثلاً انسان جسدی دارد که صورت او، و روحی دارد که معنای او، و سری دارد که روح اوست و نیز وجهی دارد که از آن به روح القدس و سر الهی و وجود ساری تعبیر میکنند. پس هر گاه اموری بر انسان غالبتر باشند که صورت وی آنها را اقتضا میکند و از آن به بشریت و شهوانیت تعبیر میشود، روح او رسوب معدنی را کسب میکند که اصل صورت و منشاء محل آن است تا آنجا که باعالم اصلی آن بسبب تمکن مقتضیات بشری که در آن است مخالفت میکند پس با صورت مقید شده و اطلاق روحی را ازدست داد و گرفتار زندان طبیعت و عادت گردید و آن دردنیا مانند زندانی در آخرت ، بلکه عین زندانی است که در روح استقرار دارد لیکن زندانی در آخرت زندان محسوس آتشین است و آن در دنیا همین معنی مذکور است زیراآخرت جایی است که معانی بشکل صور محسوسه درمی آیند، ولی انسان بعکس آن است در صورتی که امور روحانی از قبیل مداومت در فکر صحیح و کم کردن طعام و خواب و سخن ، و ترک اموری که بشریت آنها را اقتضا میکند بر وی چیره شوند، زیرا هیکل او لطف روحانی را کسب میکند، چنانکه روح آب راه میرود و در هوا میپرد و دیوارها و دوری شهرها مانع او نمیشوند و در بالاترین مراتب مخلوقات قرار میگیرد، و این همان عالم ارواح رهاشده از قیود است بصله ای بسبب مجاورت اجسام ، و مراد از آیه ٔ «ان الابرار لفی نعیم » (قرآن 13/82) همین مطلب است .
در کلیات ابی البقاء چنین آمده : روح حیوانی جسمی لطیف است که منبع آن تجویف قلب جسمانی است و بوسیله ٔ شرایین به سایراجزای بدن منتشر میشود، و روح انسانی ، کنه آن را جزخدا کسی نمیداند، و مذهب اهل سنت و جماعت بر خلاف معتزلیان و دیگران این است که روح و عقل از اعیانند نه از اعراض ، و آن دو از صفتهای خوب و بد زیادت میپذیرند چنانکه به چشم نگرنده پرده عارض میشود یا درد روی میدهد و خورشید نیز انکشاف میپذیرد، و از این رو است که روح گاهی به صفت «امّاره » و گاهی به صفت «مطمئنه » موصوف شده است .
و بدان که روح جوهری علوی است ، چنانکه در قرآن کریم آمده است : «قل الروح من امر ربی » (قرآن 85/17)؛ یعنی روح موجود است به «امر» و امر در چیز غیرمادی استعمال میشود بنابراین وجود آن زمانی است و موجود بالخلق نیست و خلق در مادیات بکار میرود از این رو وجود آن «آنی » میشود، پس با «امر» ارواح و با خلق مادیات بوجود می آیند چنانکه درقرآن کریم آمده : «و من آیاته ان تقوم السماء و الارض بأمره » (قرآن 25/30)، و همچنین آمده : «و الشمس و القمر و النجوم مسخرات بأمره ». (قرآن 54/7). ارواح بعقیده ٔ ما [ ابی البقاء صاحب کلیات ] اجسام لطیف غیرمادی هستند بر خلاف قول فلاسفه ، و چون روح غیرمادی باشدلطیف و نورانی و غیرقابل انحلال بسبب لطافت ساری در اعضاء، و نیز حی بالذات خواهد بود زیرا وی دانا و توانا به تحریک بدن است ، خدای متعال میان روح و نفس حیوانی تألیف داد، روح بمنزله ٔ زوج ، نفس بمنزله ٔ زوجه است و میان آن دو تعاشقی برقرار کرد، مادام که روح در بدن باشد بدن زنده و بیدار است ، و اگر جدا شود نه بطور کلی بلکه تعلق آن با بقاء نفس حیوانی باقی باشدبدن خفته است و هرگاه بکلی جدا شود چنانکه نفس حیوانی در آن نماند بدن مرده است . باید دانست که ارواح را اقسامی چند است ، بعضی در غایت صفا و بعضی در غایت کدورتند و میان آنها مراتبی بیشمار است . و روح حادث است منتها حدوث آن قبل از حدوث اجسام است و علت حادث بودن این است که ممکن است و هر ممکن حادث می باشد و رسول خدا (ص ) گوید: «خلق اﷲ الارواح قبل الاجسام بألفی عام ». و بعقیده ٔ ارسطو روح حادث است و حدوث آن با بدن میباشد، و گروهی آن را قدیم میدانند زیرا هر حادثی مسبوق به ماده ای است ، روح را ماده ای نیست ، و این قول ضعیف است ، و سخن درست این است که جوهر فائض از خداوند متعال است ، چنانکه به وی اختصاص یافته است ، بدلیل آیه ٔ «و نفخت فیه من روحی ». (قرآن 29/15). و اخباری که به بقای روح پس از مرگ و برگرداندن آن به بدن و جاودانی بودن آن دلالت دارند بقاء و ابدیت آن را ثابت میکنند. و عقلا متفقند در اینکه ارواح پس از جدایی از بدنها به جسم دیگری منتقل میشوند بنا به حدیث «ان ارواح المؤمنین فی اجواف طیر خضر الخ » و بروایتی «ان ارواح الشهداء...» است . و نیز لزوم تناسخ را منع کرده اند زیرا لزوم تناسخ ایجاب میکند که جسم به نفسی که در آن بوده است برنگردد و این غیرلازم است ، بلکه روح در اجزای اصلی برگردانده میشود، و تغیر، در هیئت و شکل و رنگ و اعراض و عوارض دیگر است .
ولفظ روح در قرآن به معانی متعدد آمده است : اول آنچه زندگی حیوان بدان است مانند «یسئلونک عن الروح »، دوم بمعنی امر مانند «و روح منه »، سوم بمعنی وحی مانند«تنزل الملائکة و الروح »، چهارم بمعنی قرآن مانند «واوحینا الیک روحاً من امرنا»، پنجم بمعنی رحمت مانند «و ایدهم بروح منه » و ششم جبرئیل مانند «فأرسلنا الیها روحنا»، پایان سخن ابی البقاء. (از کشاف اصطلاحات الفنون ذیل روح به اختصار).
روح از نظر روانشناسان : روح حیوانی بنابر قول دکارت و مالبرانش روحی است در جانداران با طبیعت مخصوص . این روح جزئی از خون و قسمت بسیار ظریف و متحرک آن است که این ظرافت و تحرک خود را بوسیله ٔ تخمیر و جنبش عضلات قلب بدست آورده است .
روح از نظر فیلسوفان : اصل حیات و تفکر،عنصری بنام روح ، و بر حسب نظر فیلسوفان غیرمادی است . اجسام جاندار بوسیله ٔ این اصل جان یافته اند. چون مرگ درآید روح به حیات ابدی و غیرمادی خود در مفارقت از جسم ادامه میدهد. غیر از این اصطلاح ، در فلسفه به موجودات غیرمادی و مجرد چون مردگان ، فرشتگان و شیاطین روح اطلاق میشود، و افلاطونیان نو چون : فلوطن ، فرفیریوس ، ژامبلیک و پرکلوس می پنداشتند که جهان از این قسم روح آکنده است .
بموجب نظر پیروان مکتب دکارت روح حیوانی از طریق شاهرگها سوار بر مرکب خون به مغز می رود واز آنجا بوسیله ٔ وسایطی نامرئی به سایر قسمتهای بدن پخش می گردد. نظریه ٔ روح حیوانی گرچه از نظریات ابتدایی در روابط بین وظایف روانشناسی و ساختمان عصبی است ، ولی امروز هیچگونه ارزش علمی ندارد و فقط بصورت عقیده ٔ خاصی در تاریخ روانشناسی باقی مانده است . (از لاروس بزرگ ).
فلیسین شاله در «متافیزیک » گوید: روانشناسی تعقلی مسأله ٔ روح یا عقل را مطالعه میکند. روح مبداء حیات باطنی ، و جوهری متفکر میباشد. دو فلسفه ٔ جزمی درباره ٔ این مسأله با یکدیگر معارضه دارند که عبارتند از فلسفه ٔ روحی و فلسفه ٔ مادی . مذاهب دیگری نیز مانند مذهب نمودی ،نقادی ، تحققی و شهودی جوابهای عمده ٔ دیگر به این مسأله میدهند.
مذهب روحی : مذهب روحی نظریه ای است که اعتقاد دارد در انسان روحی مجزی و مستقل از بدن موجود است . این فکر بصورتهای مختلف عقیده ٔ کسانی مانند سقراط، ارسطو و حکمای مسیحی بخصوص اگوستن و سپس دکارت ، مالبرانش ، لایب نیتز و سرانجام راوسن و امیل بوترو میباشد. دلیل عمده ٔ طرفداران مذهب روحی ، تحقیق اختلافهای عمیقی است که نمودهای مادی را در مقابل نمودهای نفسانی قرار می دهند. نمودهای مادی دارای بعد هستند و بوسیله ٔ حواس شناخته می شوند، اما نمودهای نفسانی بعد ندارند و بطور مستقیم جز بوسیله ٔ وجدان شناخته نمی شوند. حرکت که یکی از نمودهای مادی است نمیتواندتبدیل به یک نمود نفسانی یعنی فکر گردد.
بعقیده ٔ دکارت ، روح را آسان تر از بدن میتوان به علم یقینی شناخت . دلیلی را که این فیلسوف بزرگ در بخش چهارم «گفتار» برای اثبات این معنی آورده غالباً ذکر کرده اند: من میتوانم درباره ٔ بدنم و درباره ٔ جهان شک کنم ، میتوانم ازخود بپرسم که شاید حواس من که بدن خود و جهان را بوسیله ٔ آنها می شناسم ، مرا گول می زنند و شاید ادراک من نوعی رؤیا باشد، اما در اینکه شک می کنم نمی توانم شک داشته باشم . پس درباره ٔ فکر خود شک نمی توانم کرد وبه این اعتبار که موجود متفکری هستم درباره ٔ وجود خود نمی توانم شک کرد: «شک می کنم پس هستم ».
وقتی روح به خود می اندیشد به وحدت و هویت خود شعور دارد، بنابراین مغز و بدن از اجزاء مختلف ترکیب می گردند که علم آنها را تغییرپذیر نشان می دهد. بدون تردید حیات نفسانی بطور عمیقی با حیات بدنی مربوطاست و هر کدام از دیگری متأثر است و در آن نیز تأثیر می کند. این تأثیر دوگانه را چگونه می توان تبیین کرد؟ تمام طرفداران مذهب روحی نظریه ٔ واحدی را قبول ندارند. بعضی طرفدار ثنویتی هستند که به واقعیت روح و بدن ، یعنی جوهر متفکر و جوهر ذی بعد معتقد می باشد.برای تبیین اتحاد روح و بدن ، دکارت فرضیه ٔ «نفس حیوانی » را که ماده ای است که از فرط لطافت شبیه به روح است پیش میکشد. مالبرانش شاگرد وی ، این نکته را که بدن در روح و روح در بدن تأثیر داشته باشد، متناقض و بنابراین نامقبول می یابد. فقط خداست که می تواند مقارن با آنچه در بدن می گذرداحساساتی در روح برانگیزد و مقارن امری که در روح اتفاق می افتد حرکاتی در بدن پدید آورد. علل انسانی علل اتفاقی هستند، و فقط خداوند علت مؤثر است . در مقابل این ثنویت ، لایب نیتز یک مذهب وحدت روحی قرار می دهد، جسم عبارت از مجموعه ای از منادهایی است که بدون بعد و غیرمادی است . بین این منادها و مناد روح ، خدا از ازل توافقی برقرار کرده است و این خود همان هماهنگی یا همسازی پیشین است . جوابی که به مسأله ٔ روح داده اند هرچه باشد طرفداران مذهب روحی به ابدیت روح عقیده دارند و این عقیده ٔ آنان بر دلایل مختلف متکی است ، اینک یک دلیل فلسفی : روح ، واحد و بسیط است پس بعد از تجزیه ٔ بدن که از اجزاء مختلف و گوناگون تشکیل شده است باقی خواهد ماند، چنانکه سقراط بنقل افلاطون گفته است که موسیقی نواز بعد از شکستن ارغنون نیز باقی می ماند.
اما دلیل روانشناسی این است که انسان قوایی دارد که در حال حاضر مصرف کافی ندارند، قلب به سعادت نامحدود و عشق نامحدودی احتیاج دارد که این یک دوره وجود محدود آن را ارضاء نمی کند. اراده درجه ای از استقلال و کمال را می جوید که در این جهان بدان نمی تواند رسید. عقل در صدد وصول به حقیقت کلی است که در این عالم آن را درک نتواند کرد. آیا در خود احساس نمی کنیم که مردگان محبوب ما زندگی خود را در کنار ما ادامه می دهند؟ و اما دلیل اخلاقی : لازم است که خیر پاداش ببیند و شر به کیفر برسد. هیچیک از پاداشهای زمینی کاملاً رضایت بخش نیست . باید به یک حیات آینده معتقد بود که در آن فضیلت با سعادت مقرون باشد.
فلسفه ٔ مادی ، مذهب روحی را انتقاد میکند و نشان میدهد که روح وابسته به بدن است و با فنای بدن باید از میان برود. فلسفه ٔ مادی نظریه ای است مبتنی بر اینکه نفس و روحی مجزی از بدن موجود نیست . فکر تابعی از دستگاه بدنی است . حیات نفسانی جز جلوه ای از تجلیات ماده چیزی نیست ، و این نظریه ٔ طرفداران جزء لایتجزی یعنی ذیمقراطیس و ابیقور است و سپس در قرن هجدهم کسانی مانند لامتری ، هلوسیوس ، هولباخ و در قرن نوزدهم کارل فوگت ، بوخنر ، مولشوت و بسیاری ازدانشمندان وظایف الاعضاء مانند لودانتک طرفدار این نظریه بوده اند. مذهب مادی معمولاً با فلسفه ٔ حسی مربوط است . معرفت انسان همه از حواس او برمی آید، در صورتی که حواس خود نمی توانند روح را به ما بشناسانند. بروسه عالم وظایف الاعضاء اظهارمی کند که به وجود روح معتقد نخواهد بود مگر آنکه آن را در زیر چاقوی تشریح خود کشف نماید. مذهب مادی مخصوصاً از تمام حقایق روانشناسی و وظایف الاعضائی از «روانشناسی علم الامراض » و «روانشناسی تطبیقی » یاری می جوید تا تأثیر بدن بخصوص مغز را در حیات نفسانی نشان دهد. بنا به تعبیر کابانیس امر روحانی جز وارونه و عکس امر جسمانی چیزی نیست .مغز از خود، فکر ترشح میکند چنانکه کبد صفرا ترشح می کند. کلمه ٔ روح یک امر انتزاعی تحقق یافته و یک توهم فلسفی و متافیزیکی را نشان میدهد. وجدان جز یک «اپی فنومن » چیز دیگری نیست . طرفداران فلسفه ٔ روحی بر مادیون اعتراض کرده اند که مذهب حسی درباره ٔ معرفت ، نظری کافی نیست . آنگاه اگر حیات بدنی تأثیر بزرگی در حیات نفسانی دارد، حیات نفسانی نیز تأثیری که در حیات بدنی دارد همان اندازه قابل ملاحظه است . اینها نظریه ٔ ادراک ناپذیری را نیز که بموجب آن وجدان «اپی فنومن » میباشد بطور قطع طرد میکنند و بعضی حتی موازنه و موازات روح و بدن را مورد تردید قرار میدهند. مخصوصاًماده که فلسفه ٔ مادی همه چیز و خاصه روح را نیز بوسیله ٔ آن تبیین میکند خود درست بیان نشده است . اگر ازکلمه ٔ ماده تمام مفهوم ذهنی آن را حذف کنند کلمه ای فارغ از معنی میماند که خود جز انتزاعی تحقق یافته و جز توهمی فلسفی نخواهد بود.
فلسفه ٔ نمودی -گذشته از فلسفه ٔ روحی و مادی نظریه های دیگری نیز مسأله ٔ روح را مطرح کرده و در صدد حل آن برآمده اند. هیوم و استوارت میل وجود روحی را که جوهر می باشد انکار میکنند، بعقیده ٔ آنان آنچه وجود دارد نمودهای نفسانی است . این دریافت مکرر مطرح شده و مورد انتقاد قرار گرفته است .
فلسفه ٔ نقادی - مذهب نقادی کانت معتقد است که مسأله ٔ نفس و روح را نمیتوان با روحی یا مادی دانستن آنها جواب داد، اما کانت حیات بعد از موت را بمثابه ٔ فرضی که وجدان اخلاقی آن را ایجاب می کند تلقی مینماید و آن را چون یک اصل موضوع عقل عملی قبول دارد.
فلسفه ٔ تحققی - فلسفه ٔ تحققی کنت ، مذهب روحی و مذهب مادی هر دو را که مبتنی بر تبیین امر عالی بوسیله ٔ امر سافل است بطور متساوی متافیزیکی میداند و هر دو را رد میکند. او تصور یک روح فناناپذیر را نمی پذیرد، اما نظریه ٔ طرفداران مذهب روحی را با تغییر و اصلاحی قبول میکند و ابدیت ذهنی راعبارت از بقای بعد از موت در قلب کسانی میداند که ما را دوست میدارند و برای بزرگان بقای بعد از موت آنها را در خاطره ٔ جامعه ٔ انسانی بعنوان مکافات برای آنها میپذیرد.
فلسفه ٔ شهودی - مذهب شهودی برگسون بطور کلی با مذهب مادی معارضه میکند. برگسون حتی نظریه ٔ موازات روح و بدن را که بسیاری از طرفداران مذهب روحی پذیرفته اند انتقاد میکند. دریافتی که وی از حافظه دارد در این باب برهان عمده ٔاو را فراهم میکند. چون اثر حیات نفسانی از دستگاه جسم تجاوز میکند، چون مغز اکتفا میکند به آنکه قسمت کوچکی را از آنچه در وجدان جریان دارد بوسیله ٔ حرکات بیان و ترجمه کند، بقای روح بعد از موت ممکن و بلکه محتمل است . «الزام بر عهده ٔ کسی است که انکار دارد نه آنکه اقرار میکند، زیرا یگانه دلیل اعتقاد به انطفاء روح و وجدان بعد از موت آن است که می بینند بدن پس از مرگ از هم فرومیریزد و متلاشی میشود و در صورتی که استقلال کامل روح از بدن نیز امری محقق باشد، این دلیل نیز دیگر ارزشی ندارد». (از کتاب «متافیزیک » فلیسین شاله ترجمه ٔ عبدالحسین زرین کوب صص 44 - 51).
|| پیغام خدای . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از اقرب الموارد). جرجانی در تعریفات گوید: روح به چیزی از علم غیب اطلاق شود که در دل به وجه مخصوص القاء گردد - انتهی . || نفخ . || امر و کار نبوت . || حکم خدای و فرمان او. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از اقرب الموارد). نزد فقها امر الهی است . (غیاث ). || محبت . (منتهی الارب ) (آنندراج ). || رحمت . (غیاث ) (دهار). || فرشته ای است به صورت انسان و به تن ملائکه . (منتهی الارب ) (آنندراج ). فرشته ای که تنها در یک صف باشد و فرشتگان دیگر در یک صف . (ترجمان علامه ٔ جرجانی تهذیب عادل ). || در اصطلاح کیمیاگران ، سیماب . جیوه . رجوع به سیماب شود. || نام پرده ای باشد از پرده های موسیقی . (برهان قاطع) (از لغت محلی شوشتر خطی ). || (اِخ ) قرآن ، و منه قوله تعالی : «کذلک اوحینا الیک روحاً من امرنا». (قرآن 52/42). (منتهی الارب ) (از غیاث ). از جمله ٔ سی ودو نام قرآن یکی روح است آنجا که فرمود: «و کذلک اوحینا...». (نفائس الفنون ). || جبرئیل ، و منه « : نزل به الروح الامین ». (قرآن 193/26). (منتهی الارب ) (اقرب الموارد). نام جبرئیل علیه السلام . (غیاث اللغات ) (دهار) : تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم . (قرآن 4/97)؛ یعنی فرومی آیند فریشتگان و جبرئیل در آن شب به فرمان خداوند خویش . (کشف الاسرار ج 10 ص 557).
عقل کآنجا رسید سر بنهد
روح کآنجا رسید پر بنهد.

سنایی .

مناقب اب و جد تو خوانده روح از لوح
چو کودکان دبستان ز درج خط ابجد.

سوزنی .

هست فراش جد تو در خلد
شهپر روح و زلف و گیسوی حور.

سوزنی .

روح از سما به حرب علی گفت لا فتی
الا علی چو شد ز علی کشته ذوالخمار
اکنون همان منادی روح است بر تو چست
کز تست زنده نام حسین بن ذوالفقار.

سوزنی .

چه بود آن نفخ روح و غسل و روزه
که مریم عور بود و روح تنها.

خاقانی .

|| روح یا روح القدس . سومین از اقانیم ثلاثه ٔ ترسایان . رجوع به روح القدس شود. || عیسی پیغامبر. (دهار). لقب حضرت عیسی . (از منتهی الارب ) (غیاث )(از ترجمان علامه تهذیب عادل ) (شرفنامه ٔ منیری ) (از اقرب الموارد). روح اﷲ :
روح چون دم ز بحر روحانی
زود پذرفت لطف ربانی .

سنایی .

روح را چون ببرد روح امین
چرخ چارم فزود از او تزیین .

سنایی .

لاف از آن روح توان زد که به چارم فلک است
نی ز یبروح که در تبت و یغما بینند.

خاقانی .

روح و ریح و ریحان و ریاحین همگی از ریشه روح به معنای باد یا نسیم یا بوی خوش که همگی در نامرئی بودن اشتراک دارند و در قرآن برای خلق آدم و دمیدن در او از روح و برای جبرئیل هم تعبیر روح القدوس آمده.

روح نه جسم است و نه جان. روح انگیزه است. میل و حس است. روح دانستن چیستی هاست. روح بن حیات است. روح را نمی شود از تن و یا از جان شناخت. روح همان است که عاشق آن سیب معروفِ درخت چیستی شد. چون سیب بوی اوی را می دادستی. لیکن روح هرگز توان تناول سیب را نداشت. پس از حضرت هو درخواست کرد تا طعمش را بچشد. ازین رو از خاک، تن خلق گشت و از برای وقت، جان در تن دمیده شد. حال این عالم لبالب از روح است. آنکه در هر تنی چند روح است مهم نیست. مهم آنست که آدمی در کلیت روح را در یکی از آمالش رها کردستی. و روح که نباشد جان سوار بر کار می شود. آنگاه از اسلام، داعش ظهور می کند. از مسیحیت استبداد و از دیگر مکاتب پلیدیهایی کهن. اما از خواص روح یکی کشف استعداد است. و درویش صوفی با اوی در استعدادی غرق می شود. خروجی این هیچ شدگی و بینندگی بی احساس، امثال ابوسعیدها می شوند. روح لطیف است و رنجور. روح مرگ را نمی چشد. همانگونه که تن و جان نیز مرگ را نمی چشند. امروزه دانشمندان به این مهم رسیده اند که پس از پایان وقت زیستن متحدانه یا همان مرگِ تن، زیستنی معکوس در میت شکل می گیرد. و تن در خاک در چرخه ای معکوس دخول می کند. و در نهایت در چرخه خویش محو می گردد.
اما حال روح، او که ازینهمه شکست سیاه مست شده است به دنبال اوی، عاشق تنی دیگر می شود. و مست در مست، جان را نیز با خویش همراه می سازد. لاکن اینجا مشکل از روح نیست، چون اوی در همه چیز موجودیت دارد. و روح از پی اوی، در هر چیز و چیزکی دخول می کند. و پس از هر فتوحی در پوچی اسیر می گردد. چون اوی در پشت هر میلی پنهان شده است. و با هر فتوحی اوی ما را رها می سازد. و روح ازین همه شکست به ستوه می آید و در گوشه با سرشکستگی آرام می گیرد. و کارِ آدمی زار می شود. چون ازآن پس دیگر امیالِ آن موجودیت، آسمانی نیستند. و در دام اوی بازنده ای تمام عیار می شوند. حال تا چه زمان می خواهیم این بازی را ادامه دهیم با خودمان است. اما باید بدانیم طوفان نوح و زلزله قوم لوط از برای داخل کتابها نبوده و نیستند. ما در سرابی استیم که با دامهای اوی جهانی را فاسد و ویران می سازم پس باید جایی کار را رها سازیم. قوم لوط در نزدیکی بحر المیت مدفون گشته اند. و دیگر نسیان کاران در جایی دیگر. و در نهایت روح، محدودی از نامحدودی مقدس است. اگر با او نباشیم تنها در پوچی اسیر خواهیم گشت. هرچند که با روح نیز می شود در پوچی اسیر ی وامانده گردیم. چون اینجا عالم اسرار است. مکن و مزن تا مزنند و مبرندت. یا حقّ

روان

روح در حقیقت خود یک انرژی واحد در بالاترین سطح از مجموع سطوح سه گانه ( هفت گانه ) جهان خلقت ( منبع - هستی - کائنات ) است. به عبارت دیگر روح خالص ترین شکل از مجموع کل انرژی بی شکل منبع است.

امام صادق ( ع ) نیز در توصیف روح فرموده اند: "روح را نتوان به سنگینی و سبکی توصیف نمود. روح موجودی رقیق است که قالبی تیره بر آن پوشانیده شده است". همچنین از آن حضرت سؤال شد: آیا روح پس از آنکه از بدن جدا گشت، متلاشی ( ونابود ) می شود یا باقی می ماند؟ فرمودند: "باقی است تا گاهی که در صور دمیده شود. "

این حدیث علاوه بر اشاره به ماهیت روح، اشاره به وحدت آن نیز دارد. روح از دیدگاه امام در این دو حدیث یک موجود واحد است که هرگز از بین نمی رود و با این که وجود دارد اما امکان دیدن و حس کردن آن برای انسان میسر نیست ( مانند هوا که فضا را اشغال میکند اما محسوس نیست ) .
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
برای اطلاعات بیشتر به بخش دوم از کتاب " قانون"، فصل اول، ذیل عنوان جسم و روح مراجعه کنید. برای دانلود فایل پی. دی . اف کتاب میتوانید به آدرس t. me/lawbook11311 مراجعه کنید.

روح در لغت به معنی نسیم است و باد.

می توان گفت روح به معنای نسیم ملایم و وجه اشتراکش با ریح هم اینه که هردو نامرئی و این رو هم بگم که ما زیاد در مورد روح اطلاعی نداریم زیرا یکی از سوالاتی که یهودیان از پیامبر پرسیدند مبنی بر صدق او بر پیامبری پیامبر در جواب گفت نمی دانم مگر چیز خیلی کمی از آن و فقط خداوند از آن اطلاع دارد که درواقع یهودیان او را تایید کردند و این به این معناست که پیامبران قبلی هم به این صورت عمل کرده اند و توضیح های بی سند و بی منبع هم جز ظن و گمان ما را به دست آویزی وصل نمی کند. روح وقتی که وارد بدن بشه خواسته های جسم از جمله هوای نفس شهوت و . . . را برآورده میکند و این کالبد مثل زندان است برای روح در قرآن تعبیر روح القدس برای جبرئیل و نفخت فیه من روحی را برای آدم آورده.

‏روهبان = رُهبان
روهبانی = رُهبانیت

{واژه �روه� در دهخدا به چم �سیرت نیک� آمده است. ولی با نگر به �روهبان� ( =نگهبان روه ) که به چم پارسا است، درمی یابیم که �روه� در آمَنگ ( =حقیقت ) سرچشمهٔ سیرت نیک است. در قرآن نیز اگر دیده باشید �روح� به چم یک ‏فرشتهٔ والاگهر آمده است. بنابراین به نگر می آید روح از همین واژه روه پارسی گرفته شده است و از پارسی به عربی رفته است}

( البته در پارسی واژه �هولس� را نیز برای روح داریم )

بن مایه: لغت نامه دهخدا

‎#پارسی دوست

استاد هاشم رضی در باره پنج نیروی آدمی بسیار مفصل نوشته: این پنج نیرو عبارتند از ۱ - جان, ۲ - روح, ۳ - روان, ۴ - وجدان, ۵ - فروهر طبق پژوهشهای این دانشمند بزرگ دین زرتشت شگفتیهایی به جهان حکمت فلسفه به وام داده است. از فلسفه عالی افلاتون به زبان آلمانی Platon که از سال ۴۶۹ تا ۳۹۹ پیش از میلاد مسیح می زیست و شاگردSokrates یا سقراط بود و دربار مثل و صورت الاهی ارواح در آیین یهود و ملک یا فرشته نگهبان در عیسویت و اشکالی دیگر از عالی ترین شکل فلسفی تا صور پیش پا افتاده خرافی که در باره شکل الاهی روح آدمی در جهان معمول است, به شکل عجیبی نشان می دهد که از مساله روح یا روان زرتشتی متاثر شده است. در این آیین آدمی دارای پنج نیروی نهادی و باطنی است که این پنج اجزای متشکله بدن و هستی آدمی است و در زندگی وی نقش های متفاوت و مهمی را ایفا می کنند. در بخش هایی چند از اوستا از این پنج نیروی باطنی با هم یاد شده. در فروردین یشت, بند ۱۴۹ - ۱۵۵ آمده: [اینک ما جان و وجدان ( دئنا, دین ) و نیروی دراکه و روان و فروهر نخستین آموزگاران کیش را . . . , می ستاییم] همچنین در بند ۱۵۵ از فروردین یشت در باره این پنج نیرو با هم یاد شده است. شاید عده ایی روح و روان را با هم قاطی کنند. روان نیروی درک یا خرد است که برخی از نیروها را سر پرستی می کند. در آلمانی این پنج نیرو چنین است :
جان=Wesen
روح=Geist
روان=Seele
وجدان=Gewissen
Farvahar هم که همان است. پس از مرگ جان با تن از بین می رود ولی چهار نیروی دیگر جاودانی است و برای همیشه می ماند. فروهر پیش از تولد وجود داشته و پس مرگ هم وجود خواهد داشت. اینکه نوروز آتش روشن می کردنند این بوده که ایرانیان کهن ماه را ۳۰ روز می گرفتند و هر روز یک نامی داشت و در آخر سال ۵ روز باقی می ماند که آنرا جشن می گرفتند و به آن پنجو می گفتند. در این روزها در بامها آتش روشن می کردنند تا فروهر رفتگان از آسمانها به خانه هایشان بر گردنند و جشن بگیرند.

روح= جان و روان ک اگز ب ارامش برسه حسه باکلاسیه

روح
به پارسی کهن : urvan
urvan: ur - van = اوروَن
اوروَن < رووَن < رُوَن < رُوان
گویش درست این واژه " رُوان" است نه " رَوان"
رَوان : بُن کنون رَفتن به اِزافه ی - آن ، مانند : خندان ، گریان ، دَوان ، پُرسان، باران ، تابان ، . . .

روح: فروهر


این دیکشنری آبادیس خیلی چیز خوبیه ها.

همانطور که مایعات حالتی رقیق تر از جامدات و گازها حالتی رقیق تر از مایعات اند و همانطور که انرژی حالتی رقیق تر از جرم و مکان حالتی رقیق تر از انرژی می باشد، درست همین طور روان حالتی رقیق تر از ماده و روح حالتی رقیق تر از روان است. کالبد های موجودات زنده و غیر زنده از یک خمیر مایه واحد و یگانه و منحصر بفرد، اما تثلیثی یا سه جنبه ای ماده - روح - روان آفریده شده اند. کالبد های موجودات زنده بخصوص انسانی در حین بسته شدن نطفه در رحم مادر، حیات خودرا از بستر امن و آرام و پیوسته جان دریافت می کنند و در لحظه مرگ حیات خودرا در بستر جان از دست می دهند و جان پیوسته ترین و امن ترین و ساکن ترین بخش هستی و وجود بیکران خداوند می باشد. لذا برخلاف متفکرین و اندیشمندان دینی، نه روح و نه روان هیچکدام عامل حیات بخش و منبع و مبداء حیات نیستند بلکه بهمراه ماده مسالح ساختاری نرم افزاری و برنامه ای می باشند. کالبدهای انسانی ( گیاهی و حیوانی ) تنها نقش سرا یا منزل و یا اقامتگاه من ها یا خودها و یا نفوس مجرد را بازی می کنند. حواس پنجگانه کالبدها بهمراه نیروی های ادراکی فهم و عقل با ابزار های احساسات و افکار و عواطف و انگیزه ها و خیالات و اوهامات جملگی در اختیار مشاهدات نفوس می باشند و هرچقدر فهم و عقل انسان پخته تر و آزموده تر و بلوغ یافته تر باشد، مشاهدات نفسانی روشن تر و منطقی تر خواهند بود. من ها یا خودها و یا نفوس هیچگونه عمل و عکس العملی با کالبد ندارند و کار آنها فقط مشاهده طبیعت است و شاهد گذر زمان و پیری و فرسودگی کالبد. ماده و روح ( روان لایه درونی روح ) بهمراه همدیگر یک نوسانگر دوقطبی عظیم اند و در برگیرنده محتوای کل جهان. قطبین این نوسانگر قابلیت تفکیک و جدایی از همدیگر را ندارند بلکه از استعداد تبدیل شدن بهم دیگر برخوردار ند. این تبدیل به دو طریق صورت می گیرد؛ یکی مستقیم و دیگری غیر مستقیم. افزایش و کاهش جمعیت موجودات زنده از نوع تبدیل غیر مستقیم می باشد و تبدیل مستقیم فقط در اولین لحظات وقوع مه بانگ های متوالی صورت می گیرد.
ما انسان ها از پنج سرنوشت جنسی مختلف و ده تا من یا خود و یا نفس مجرد و ده تا کالبد برخورداریم. پنج نفس و کالبد مردانه و پنج نفس و کالبد زنانه و متعاقب آن از هفت نوع حیات برخورداریم . این هفت نوع حیات بطور بیشماری با درجات مختلف تکاملی بین دو سرحد ؛ یکی نهایت نقصان و دیگری نهایت کمال ایده آل بهشتی یا آسمانی پشت سرهم به ظهور می رسند و تجربه می گردند و محو می شوند. کالبد های دهگانه همیشه دارای دو ظهور مادی با بذر و یا نطفه روحی - روانی و پنج ظهور روحی - روانی با بذر مادی می باشند و طبیعت و کیهان هم دارای هفت ظهور اند و هفت نظم یا سامان کلی ؛ دوتا همیشه مادی با بذر یا نطفه قابل رشد روحی - روانی و پنج تا روحی - روانی با بذر یا نطفه قابل رشد مادی. این نظم های کلی و بهمراه آنها حیات های هفتگانه از طریق وقوع سلسله قیامت ها یا مه بانگ های متوالی بر اثر نوسانات متواتر یا پی در پی انبساط و انقباض محتوای کیهان، پشت سر هم و هرکدام به ترتیب و نوبت خاص و ویژه خویش در چهارچوب طرح مطلق آفرینش و بر اساس مفاد ثابت و تغییر ناپذیر آن به ظهور می رسند و یا پدیدار میگردند و توسط نفوس دهگانه تجربه و مورد مشاهده قرار می گیرند. در پایان سفر و سلسله طویل حیات های دنیوی، همگی نفوس هرکدام با کالبد خاص و ویژه خویش بطور همزمان و هم سن و سال و در یک سن معتدل ملکوتی در معاد به ظهور می رسند و از آن حیات نیمه جاودانه اولیه موجود در مبداء در سطح کمال ایده آل بهشتی هستی و وجود دوباره برخوردار میگردند و آن حیات تا زمانی طول خواهد کشید که خداوند تصمیم به سفری دیگر و با حالات و کیفیات و کمیاتی دیگر بگیرد و خداوند آن تصمیم را از قبل گرفته است.
اشاره ای کوتاه: اصل هم ارزی جرم و انرژی توسط انشتین به زبان ریاضی در قالب یک فرمول ساده ترسیم و بیان گشته است، اما اصل هم ارزی انرژی و مکان هنوز به زبان ریاضی و در قالب یک فرمول ساده ترسیم و بیان نگردیده است و لذا در انتظار چنین فرمولبندی بسر می برد. ضمننن کوچکترین واحدهای ساختاری محتوای فیزیکی جهان یا علم و یا کیهان نه ذرات و امواج نور اند و نه ذرات زیر اتمی و نه تار ها یا ریسمان های باز و بسته انرژی به شکل ( 1 و 0 ) بلکه نوسانگر های بنیادی هشت بُعدی زمانمکان و بیزمانی بیمکانی در ابعاد پلانک. ابعاد یا سد و دیوار عظیم پلانک را به سمت صفر ( 0 ) میتوان به حرکت درآورد و آنهم از طریق جای گزینی ثابت جاذبه نیوتن یعنی G در محاسبات با ثابت جاذبه انشتین یعنی حاصلضرب عدد 8 در عدد پی تقسیم بر c بتوان 4 در G .
پایان :
پس از مرگِ کالبد این حقیر چه اتفاقی می افتد؟
نه جان و نه روح و نه روان از تنم جدا نمی شوند. من یا خود و نفس ام به خواب ژرف مرگ فرو می رود و هیچ انفجار و زلزله خشکی و دریایی و طوفان مهیبی قادر نخواهند بود که مزاحمتی برای خواب من ایجاد کنند. حتا صدای های اول و دوم گوشخراش صور یا شیپور اسرافیل فرشته خیالی - اوهامی - دینی و حتا غرش عظیم مه بانگ بعدی هم آرامش خواب را از من نخواهند گرفت. تا اینکه در یک عالم دیگری در لحظه بسته شدن نطفه در رحم مادر دوباره از خواب مرگ بیدار شوم و نُه ماه بعد از آن پا به عرصه آن عالم واقعی و عینی و شهودی بگذارم و دیده به پهنه آن بگشایم. علاوه بر این خواب ژرف و بطور همزمان و موازی با آن پس از فرا رسیدن لحظه اجل مرگ در این عالم مادی - روحی - روانی در عالم غیب از خواب بیدار می شوم و از حیات روئیایی در سطح کمال ایده آل بهشتی برخوردار می گردم و به نیم زوج خاص و ویژه خویش ملحق میگردم و در بین کلیه گذشتگان و آیندگان خویش آن حیات را با صلح و صفا و سلامتی و شادی و خّرمی ادامه خواهم داد تا لحظه فرو رفتن به خواب ژرف مرگ در آن حالت کمال و همزمان لحظه بیداری بهنگام بسته شدن نطفه در عالم واقعی و شهودی خاص و ویژه. نکته جالب و علمی این جاست که خواب طویل المدت و ژرف مرگ برای هرکدام از مردگان بیشتر از یک ثانیه طول نمی کشد. زیرا پس از مرگ درک گذر زمان برای مردگان بطور کامل مختل میگردد.

روح
پِیوَست به روشَنگَریِ پیشین :
مینِشِ رُوان یا اوروَن
اور/ رُ = هور ، هیر ، ایر ، نور ، آ زَره/ آذَره ( ذَره ) ، اَفتو، آفتاب , اَفتاو ، تاب ، تاو ، فَتاو ، فَتاب ، photon
وَن = هَمریشه با venere لاتینی به مینِشِ جُنبیدَن ، رَویدَن ، رَفتَن ، هَرتیدَن/ هَرکیدَن ( حَرکَت کَردَن )
رُوان یا اوروَن = آذَر / آ زَرِ جُنبان
به پارسی اِمروز : نورِ ( ذَره یِ بُنیادینِ ) تا اَبَد دَر حال حَرکَت وُ جُنبِش ، شینِ ( = نور ) نا آرام وُ رَمان
رَمیدَن ، رامیدُن = حَرکَت کَردَن
آرَمیدَن ، آرامیدَن = ساکِن بودَن ، حَرکَت نَکَردَن

روح همان رایحه و ریح نفس است و ریح در عربی به معنی نسیم و باد ملایم هوا است که در انگلیسی هم به آن اسپری گفته اند و در حدیث هم وقتی از امام صادق سیوال کردند آیا در. هنگام خواب روح از بدن خارج میشود فرمود نه اگر خارج شود دیگر بر نمگردد لذا چون زندگانی و حیات به. آن وابسته است نام های متفاوت مانند دم جان عمر نفس وووو گرفته است و لذا حاج شیخ پلی الله اسراری با تتبع از فلسفه جدش حاج ملا هادی سبزواری می فرمود که انسان دارای چهار روح است در اول خلقت در رحم مادر روح نباتی و گیاهی دارد بعد چندماه که جنین شود دارای روح گیااهی یا همان نباتی و ترکیبی از روح حیوانی میگیرد سوم در ماه های آخر تولد ترکیبی از روح انسانی و حیوانی و گیاهی دارد وقتی قدم به هستی میگذارد روح گیاهی او قطع و مستقیم روح حیوانی میگیرد یعنی دیگر مانند گیاه اکسی�ن و غذا با ریشه که همان بند ناف است نمیگیرد و از دهن و شش خود مواد لازم را دریافت و دارای روح انسانی است و از همان ساعت اول سی پی یوی مغز مشغول فرا گیری میشود این چند مراحل شامل همه افراد بنی آدم است حال دو روح متضاد دیگر هم روی زمین مانده و بستگی به جنسیت و عوامل طبیعت و تربیت دارد که به طرف کدام یکی جذب شود. یکی روح عرفانی و دیگری روح شیطانی که بحث آن در این سطور نمیگنجد

روح: راحت. همی نومید مباشید از راحت خدای که نومید نشود از راحت خدای مگر گروه کافران. ( سوره12 آیه 87 ) . مویدالدین شیرازی، بنیاد تاویل.

روح اصطلاحی در علوم دینی و فلسفی است راجع به همه موجودات ( نه فقط انسان و موجودات زنده از دیدگاه زیست شناسی ) . بسیاری از ادیان معتقدند که روح در مقابل جسم، یعنی قسمت غیرمادی یک موجود است. و این که هر موجود یک روح دارد.
محتویات [نمایش]
دیدگاه زبان شناسی [ویرایش]
بعضی واژه ها با وجود این که چند معنی دارند در یکی از معانی شان ( معمولاً کلّی ترین معنی ) مترادف روح اند[۱]:
عقل: در لغت یعنی قدرت تفکر. در روایات اسلامی هم به معنی روح و هم به معنی فطرت آمده
نفس: در لغت یعنی خود. در اصطلاح گاه یعنی روح و گاه یعنی غریزه
جان: در لغت یعنی حیات یا زندگی. در بعضی ادیان و فلسفه ها همان روح است. در زیست شناسی ( علم شناخت حیات[۲] ) موجود زنده یعنی موجودی با 6 عملِ تنفس، تناول ( خوردن ) ، رشد، تناسل، حرکت و ….
دل، قلب، فواد: در لغت عضوی از بدن است. در اصطلاح عربی یعنی روح
سرّ در لغت یعنی راز و در اصطلاح عربی یعنی روح یا روح انسان
در زبان عبری هم واژه روح ( רוח ) و هم واژه نفیش ( נפשׁ ) وجود دارد. که واژه نفیش به واژه های نَفس ( به معنی خود ) و نَفَس ( به معنی دم و بازدم ) بسیار نزدیک است. روح در زبان عربی به واژهٔ ریح ( باد ) نزدیک است. از همین رو بعضی معتقدند منشاء به وجود آمدن لغت روح و معنی آن چنین است: «ذَات لَطِیفَة کَالْهَوَاءِ سَارِیَة فِی الْجَسَد کَسَرَیَانِ الْمَاء فِی عُرُوق الشَّجَر[۳]»[۴]
دیدگاه مشترک ادیان و فلسفه ها [ویرایش]
تعریف و ماهیت آن از نظر هر دین و فلسفه ای متفاوت است. [۵]
همهٔ ادیان و فلسفه ها معتقدند:
روح ماهیت معنایی و غیر مادی و مجرّد دارد. بر خلاف جسم یا بدن.
هر موجود، حدّاکثر یک روح دارد.
روح قائم به خود است[نیازمند منبع].
اغلب ادیان و فلسفه ها معتقدند:
روح و بدن کاملاً از هم مستقل ( قابل جدایی ) اند.
روح حالت مادی و حس پذیر ندارد. مثلاً نمی تواند دیده یا لمس شود. [نیازمند منبع]
نمی توان حرکت روح را دید. مثلاً نمی توان خروج روح از بدن را دید. [نیازمند منبع]
بعضی ادیان و فلسفه ها معتقدند:
روح مخلوقی بی مانند در عالم موجودات است. یعنی هیچ موجود دیگری از جنس روح در جهان وجود ندارد.
روح اساس حیات یا زندگی، احساس، هشیاری و ادراک است.
نفس ( خود ) مجموعهٔ جسم و روح است.
جسم ممکن است بعد از مرگ پایدار باشد و ممکن است نباشد. امّا روح پایدار و جاودان است[نیازمند منبع].
ادیان و فلسفه ها در موارد زیر اختلاف دارند:
تعریف روح چیست؟
روح ابتدا از کجا و کی موجود شده و منشاء ( پدید آورنده ) آن چیست؟
کار و وظیفهٔ روح در حین مرگ و بعد از مرگ چیست؟
مرگ چیست؟
بعضی می گویند: مرگ بیرون رفتن روح از بدن است
بعضی می گویند: مرگ بیرون رفتن روح و حیات از بدن برای همیشه و خواب بیرون رفتن روح و ماندن حیات است.
بعضی می گویند انسان سه نوع روح دارد: روح نباتی، روح حیوانی، و روح انسانی. فقط سومی هنگام خواب از بدن می رود.
جدیدترین تعریف از مرگ بر اساس علم روحی امروزی بیان شده است. به این صورت که روح و تنپوش انسان با 14 ریسمان انرژی ( ریسمان های نقره ای ) به جسم متصل است و با جداشدن تک تک این ریسمان ها مرگ فرامیرسد. در حقیقت مرگ به دلیل تغییر فرکانس روحی و به پایان رسیدن یک دوره تکامل روح رخ می دهد ( [۶] ) .
آیا روح قبل از این عالم وجود داشته؟ ( از پر اختلاف ترین مسائل[۷] )
وجود روح [ویرایش]
وجود روح
پیش از تولّد
فطرت · غریزه · عالم ذر
در حین زندگی
بازگشت روح · حیات
پس از مرگ
معاد · تناسخ · نابودی
این جعبه: نمایش • بحث • ویرایش
مسالهٔ روح و حیات پس از مرک در حوزهٔ اعتقاد به وجود مشترک اند. هر اعتقادی در مورد یکی، تاثیر مستقیم در دیگری دارد[۸]
قبل از تولّد [ویرایش]
این مساله پر اختلاف ترین مساله در مورد وجود روح است[۹]. گروهی از مسلمانان به عالم ارواح قبل از خلقت آدم و عالم ذر قبل از تولد اعتقاد دارند.
در حین زندگی [ویرایش]
زیست شناسان حیات را با علایم 6 گانهٔ حیاتی می شناسند. اما در مورد رابطهٔ روح با حیات حرفی نمی زنند. این گروه ممکن است معتقد به بازگشت روح باشند. یعنی فردی مدّتی حدود چند ساعت علایم حیاتی نشان نمی دهد. سپس دوباره علایم حیاتی نشان می دهد
عدّه ای حیات را با تکیه بر تعریف زیست شناسان ماشینی معرفی می کنند و به وجود روح ( بعد غیر مادی ) اعتقاد ندارند، و معتقدند انسان پس از مرگ نابود می شود.
عده ای معتقدند روح عامل حیات در این عالم است.
بعد از مرگ [ویرایش]
عدّه ای حیات را با تکیه بر تعریف زیست شناسان ماشینی معرفی می کنند و به وجود روح ( بعد غیر مادی ) اعتقاد ندارند، و معتقدند انسان پس از مرگ نابود می شود.
معاد: یعنی جسم پس از مرگ نابود می شود. اما روح به نوعی زندگی ( مانند برزخ ) ادامه می دهد تا در روز قیامت اعمالش مورد قضاوت و پاداش و مجازات قرار گیرد. این عقیده در بسیاری ادیان بزرگ مثل ادیان ابراهیمی شایع است.
تناسخ یعنی روح پس از مرگ به جسم فرد دیگری منتقل می گردد.
این سه عقیده با یکدیگر در تضاد اند
دین اسلام [ویرایش]
این واژه در قرآن مجید ۲۱ بار تکرار شده است، و معانی متعددی دارد. از جمله:
۱ - فرشته وحی ( جبرئیل ) ؛ که به صورت «روح القدس» ( نحل، 102 ) و «روح الامین» ( شعراء، ۱۹۳ ) به کار رفته است. ۲ - فرشته ای که بالاتر از همه ملایک است، یا موجودی برتر از ملایک. ( قدر، ۴ ) ( نبأ، ۳۸ ) ( معارج، ۴ و ۵ ) . ۳ - روح مستقل از جسم در انسان ( نفس انسانی ) :
قرآن در آیات ۲۹ حجر، ۷۲ «ص» و ۹ سجده می فرماید: خدا پس از تکمیل خلقت انسان و نظام بخشیدن به آن، از روح خویش در آن دمید، و سپس به فرشتگان دستور داد بر او سجده کنند.
در جهان بینی اسلامی، انسان از دو چیز مختلف آفریده شده است، که یکی در حد اعلای عظمت، و دی . . .

روح و روان:
روح و روان دو نوع نرم افزار یا برنامه اند که در ساختمان ژنها توسط طبیعت نوشته و حکاکی شده اند. تعدادی از ژنها نقش مغز را ایفا میکنند که می توان آنها را مغز ژنتیکی نامید. وظیفه آنها نظارت بر اجرای بقیه برنامه ژنها ست. بر نامه مغز ژنتیکی وظیفه نظارت؛ کنترل و هدایت زندگی درونی را به عهده دارد که شامل فعل و انفعالات شیمیائی و بیوفیزیوشیمیایی؛ کار کرد سلولها ؛ بافتها و ارگان ها و روابط آنها با هم دیگر. اجرای برنامه های روان غیر ارادی صورت می گیرند و توسط خواست و اراده و اختیار انسان بدون دست کاری ساختمان ژنها غیر قابل کنترل می باشند. بنابراین روان به طور کلی بخش یا ضمیر نا آگاه نامیده می شود. بر نامه روانی توسط خود طبیعت از طریق تماس تن یا بدن با محیط زیست قابل پرورش میباشد و آنهم تدریجی و به مرور زمان با انطباق ژنتیکی صورت می گیرد. در طی آن بغضی ژنها که وظائف خودرا انجام داده اند ، به خواب می روند و یا خاموش می شوند . بعضی ژن های دیگر برای انجام وظایف جدید تری از خواب بیدار شده و یا روشن می گردند. برای انجام وظایفی که تا کنون وجود نداشته اما هم اکنون به وجود آمده اند، تعدادی ژن از پیکره و یا خمیره ژنهای کُد گذاری نشده ، جهت انجام آن وظائف کُد گذاری می شوند.
مغز ژنتیکی ژنهای سلولهای مغز و اعصاب انسجام برنامه ای دیگری دارند که خاصیت آگاهی و خود آگاهی را ایجاد می کنند که آنرا می توان روح نامید. وظیفه روح عبارت است از نظارت و کنترل و هدایت حرکت بدن در حیطه زندگی بیرونی، شامل زندگی فردی ؛ خانوادگی ؛ محیطی و اجتماعی. افکار ؛ اندیشه ها ؛ و خیالات همه در حیطه فعالیت بر نامه روحی صورت میگیرند. در عوض خواب دیدن در حیطه فعالیت برنامه روانی صورت میگیرد. بنا بر این بر خلاف دیدگاه اندیشمندان دینی ، پدیده رویا ربطی به قبض روح در حین خوابیدن و احیانا ارتباط آن با عالم برزخ ندارد. پس از مرگ بدن و انحلال نظم و انسجام ساختمان ژن ها ، نظم و انسجام بر نامه ای روح و روان هم مختل می گردد. لذا جدایی روح و روان از تن پس از مرگ حقیقت ندارد. برای شناختن روح و روان و داشتن تصویر روشنی از آنها به نظر من بهتر است از متون قدیمی تا حدودی فاصله بگیریم و نگاهی به علم اینفورماتیک در بخش ساختار و بر نامه ریزی میکروپروسسورها بی اندازیم و به طرز کار ژنها هم توجه داشته باشیم.
اینکه خداوند به رسول خود فرموده است:
اگر از تو پرسیدند که روح را برای آنان تعریف نمائی، پاسخ بده که روح امر پروردگار من است و دانش انسان در مورد آن اندک می باشد.
در این آیه منظور از دانش انسان ، دانش انسان در عصر پیامبر اسلام بوده است و نه در اعصار آتی.
در جایی دیگر خداوند به رسول خود چنین آیه ای را نازل فرموده است:
این آیات و ادله روشن که هم اکنون به تو نازل می شود، بعدا به اهل معرفت و حکمت و علم روشن تر بیان خواهد شد.
منظور خداوند از استفاده از صفت تفضیلی روشن تر چه بوده است؟ مگر نه اینکه دانش بشر در طی اعصار قابل تکامل است!
برای افلاطون تن و یا بدن زندان روان بود. از دیدگاه قوم یهود و اقوام مسیحی ، بدن تِمپِل روح می باشد و از دیدگاه اقوام مسلمان روح امر خداوند . مولانا خود را مرغ باغ ملکوت می پندارد که از عالم خاک جداست و در این جا قفسی دو سه روزه از تن ساخته اند. حافظ از خود و مخاطب می پرسد: چگونه طواف کنم در فضای عالم قدس؟ که در سراچه ترکیب تخته بند تنم.
طبق باور من عالم ملکوت و عالم خاک عارفان و روان و تن فیلسوف باستان و کالبد و روح فیلسوف فرانسوی به نام دکارت و عنصر و صفات اسپیینوزا و روح و ماده ایده آلیست ها و ماتریالیست ها و جهان فانی و جهان باقی خودمان هر دو یک عالم می باشد. اما این عالم دائم حالات خود را تغییر می دهد و از این حالت فعلی خود در آمده و به همان عالم ملکوت تبدیل خواهد شد. بنا بر این بدن و حالات کیفی و برنامه ای آن یعنی روح و روان بطور جاودانه به همراه همدیگر خواهند بود چه در طول زندگی و چه پس از مرگ. می توان تصور کرد: که خداوند همانطور که روح و روان انسان را دوست دارد ، جسم انسان را هم دوست دارد و الی در کلام خود آن چنان سفت و سخت وعده معاد جسمانی را به بشریت نمی داد.
اگر از تو پرسیدند که جای روح و روان کجاست :
بگو خداوند بخشی از امر خود را در ساختمان ژن ها و بخشی را در ساختمان اتم ها حکاکی نموده است.

کلمه ایست که شایدانسانی باشنیدن، خواندن، دیدن، حس کردن و. . . یادشبح یاارواح ( جمع روح ) بیفتدوبترسد، هرچندسالی ازاوگذشته باشد؛وشایدانسانی بیادآرامش درونی وروانی بیفتد وحتی خودش هم ارامش پیداکند.
همانطور که در قسمت توضیحات این فرهنگ نامه پارسی نوشته شد، معنای روان درآن رایج تراست وسپس جان و. . . . مثال:آرامش یافتن روحم=آرامش یافتن روانم
نباید آرامش گرفتن روان رابا آرامش جسمانی، اشتباه گرفت، چونکه درزمان آرمیدن همیشگی، مرگ ( عمرتان دراز ) ، جسم میماند ومیپوسد درحالیکه روح همیشه میماند ونمیپوسد. خوب پس چراهنگامی که روان مان آرام است، جسم ماهم آرام است؟زیراروح سرچشمه ارامش بدنی ست.
ارام کردن روح رامیتوان بایادخدا، براحتی انجام داد.
کتابی بنام رازsecretنوشته خانم روندا بایرن، توضیحاتی دراین مورد دارد یاکتاب قدرت فکر بنوشته جوزف مورفی.
من خواندن چنین کتاب هایی رابشمافرهنگ دوستان ایرانی، تقدیم میفرمایم!

روح نمی تواند مبداء حیات باشد. چرا؟ زیرا حیات خود خداوند مبداء و منشاء و علت هر گونه حیات می باشد. حیات خداوند نظری؛ محض؛ مطلق و بیکران است و آغاز و پایان ندارد. خداوند به این دلیل کلیه موجودات نباتی و حیوانی و انسانی را آفریده است که در قالب جزئی و محدود آنها در عمل حیات نظری و محض و نامتناهی خویش را تجربه نماید، گرچه پیشاپیش به کلیه این تجارب آگاهی و علم کامل داشته است. هر دین و مذهب و هر گونه نظام فکری و جهان بینی که به دوگانگی روح و ماده باور داشته باشد و خداوند را در خارج و بیرون از محیط محدود عالم مادی - روحی به پندارد و مخالف صفات نامتناهی ؛ بیکرانی و بینهایت بودن هستی و وجود و دانش و قدرت خداوند باشد، نمی تواند الاهی و حقیقی باشد. اعمال و تکالیف سنگین و دست و پاگیر و باز دارنده رشد و نمّو و بلوغ قوای ادراکی فهم و عقل انسان از قبیل ستایش و پرستش ؛ نیایش و مناجات؛ دعا و عبادات ؛ طاعات و بندگی ها ؛ احداث عبادتگاه و قربانی حیوانات ؛ زیارت امکان به اصطلاح مقدسه زمینی و تسبیح و ذکر صفات و اسماء، جملگی و بدون استثناء میراث دوران بت پرستی اند و نه اینکه از طرف خداوند و از عالم غیب و آسمان بر زمین و انسان نازل شده باشند. به عنوان مثال قبل از میلاد پیامبر اسلام و پیدایش دین اسلام، خانه مکعب شکل کعبه در مکه محل نگه داری بت ها بوده است و طوایف و ایلات و قبایل عرب سالی یک بار آن بتکده را زیارت میکردند و دسته جمعی هفت بار دور آن می چرخیدند و بز و گوسفند قربانی بت های درون آن خانه مکعب شکل می کردند. امروز حاجیان از سراسر کشور های اسلامی هم سالی یک بار به آنجا سفر می کنند و عمل قربانی را مرتکب می شوند و هفت بار دور و بر آن بتکده سابق و خانه جدید خدای احد و واحد می چرخند و به عظمت عمل خویش هم افتخار می ورزند و عظمت دین و یوغ شریعت اسلام را به رُخ پیروان ادیان یهودیت و زرتشتیت و مسیحیت و کل مردم دنیا می کشانند. اعمال و تکالیف ستایش و پرستش و طاعت و بندگی منفی و مضر می باشند، خواه موضوع آنها بت های سنگی و گلی و چوبی و فرمانروایان عدیده زمینی باشند و خواه بت غیبی و فرمانروای واحد و احد آسمانی باشد. این حقیر بین مقولات و مفاهیم خدا و دین و علم، علم و خدا را انتخاب نموده و دین را کنار گذاشته ام . زیرا طبق باور این حقیر کلیه ادیان و مذاهب از تاریخ پیدایش شان تاکنون نقش بزرگترین موانع و سدهای عبور ناپذیر بر سر راه انسان بسوی شناخت خود ؛ طبیعت و کیهان یا جهان و خداوند بازی کرده اند و در آینده هم همین نقش بازدارندگی و عقب ماندگی را ایفاء خواهند نمود. علم با باور و ایمان انسان به خداوند هیچگونه مخالفتی نداشته و ندارد. اما دین همیشه در طول تاریخ تا کنون از باور و ایمان انسان به خداوند و نام و کلام خداوند نهایت سوء استفاده را کرده و می کند و خواهد کرد. علم دوستدار حقیقی و باطنی انسان و خداوند است، اما دین همیشه دوستدار ظاهری و دشمن باطنی و حقیقی انسان و خداوند بوده و می باشد و خواهد بود. خداوند متعال در طول تاریخ بشریت تاکنون هیچ انسانی را برای هدایت بشر انتخاب و اعزام یا ارسال ننموده و در گوش سر هیچ انسانی یک جمله یا جملاتی را نجّوا و زمزمه نکرده است، خواه بطور مستقیم و بدون واسطه و خواه بطور غیر مستقیم و با واسطه. اعمال و تکالیف سنگین و دست و پا گیر که در بالا به آنها اشاره شد، توسط بنیانگذاران آئین ها و ادیان و مخترعین یوغ های سنگین و سبک شرایع دینی بر روی گردن و دوش و گرده انسان نهاده شده اند و آنهم با تبعیت از جذبه یا گرانش تابش و گرمای نور ظلمانی آتش سوزان غریزه طبیعی و عقلانی نام آوری و شهرت طلبی در سطح زندگی های ابتدایی ایلی و طایفه ای و قبیله ای و قومی و آنهم با انگیزه و هدف و قصد و نیت زنده نگاه داشتن و حفظ نام خود و نام کتاب و نام دین و شریعت خود در ذهن و خط و زبان انسان و آنهم چه موافق و پیرو و چه مخالف و غیر پیرو. در پایان اشاره ای کوتاه به معنای یک عبارت معروف و مشهور دینی : من عرف نفسه فقد عرف ربّه: شناخت خداوند فقط از طریق شناخت نفس یا خود امکانپذیر و یا میّسر می باشد. به نظر این حقیر این جمله ناقص و مخالف حقیقت می باشد و صورت صحیح و حقیقی آن به شکل زیر می باشد : من عرف طبیعه فقد عرف نفسه و ربّه . یعنی شناخت نفس یا خود و خداوند بدون شناخت طبیعت ( و بخصوص طبع انسانی ) محال و غیر ممکن می باشند. طوریکه مطلع هستیم شناخت طبیعت چند قرنی است که از حوزه دین و فلسفه و حکمت و عرفان و الهیات دینی خارج گردیده و به عهده علوم طبیعی و تجربی و ریاضیات و فلسفه علمی واگذار گردیده است. اگر یک فرد انسانی در طول عمرش به خدا باور و ایمان و اعتماد و اطمینان و امید نداشته باشد و حتا یک بار نام خدا را بر زبان جاری ننموده باشد و یک بار در طول عمرش وضو نگرفته و دورکعت نماز نخوانده باشد و پیشانی خودرا روی سجاده بر مُهر گلی یا سنگی ننهاده باشد و در طول عمرش حتا یکبار در ماه رمضان روزه نگرفته باشد و یکبار در طول عمرش در مراسم سینه زنی ماه محرم شرکت نکرده و سینه و زنجیر و قمه نزده باشد و در طول عمرش حتا یکبار به سفر و زیارت حج نرفته باشد، مطمئنن و یقینن چنین فردی در معاد هرگز و هیچگاه از طرف خداوند متعال مورد استنطاق و بازجویی و بازپرسی و مواخذه و ملامت و سرزنش قرار نخواهد گرفت و به عذاب و جزای جهنمی هم محکوم و مبتلا و دچار نخواهد گردید و در عوض یک فرد انسانی دیگری که بر عکس این فرد عمل کرده باشد، در معاد از طرف خداوند متعال هرگز و هیچگاه از امتیاز برتری نسبت به آن فرد اولی برخوردار نخواهد گردید.