مصباح الفقیه

wikinoor: علامه محقق آقا رضا بن محمد هادی همدانی نجفی (م ۱۳۲۲ ق)، مؤلف کتاب مصباح الفقیه می باشد.
مصباح الفقیه تالیف علامه بزرگوار حاج آقا رضا همدانی (قده) از بهترین شروح شرایع الاسلام محقق حلی (م ۶۷۶ ق) در عصر حاضر می باشد. مؤلف کتاب هم چون استادش شیخ اعظم انصاری (قده) (م ۱۲۸۰ ق) در کتاب مکاسب محرمه و بیع به گونه ای مباحث فقهی را با مبانی و روایات آن بیان نموده است که فضلا و محققین و حتی طلاب مبتدی نیز روش ارجاع فروع به اصول و همین طور روش اجتهاد و فقاهت را به بهترین نحو فرا می گیرند. تالیف کتاب مصباح الفقیه در حدود سی سال از عمر شریف مؤلف (۱۳۲۲- ۱۲۹۱ ق) را به خود اختصاص داده است و خلاصه و چکیده افکار بلند و نظریات فقهی این فقیه وارسته است. این کتاب شرح مزجی و ترکیبی است به این معنا که عبارت های مؤلف با متن شرایع الاسلام در کنار هم آمده و مؤلف با احاطه ای که به نظریات صاحب جواهر، محمد بن حسن نجفی (م ۱۲۶۶ ق) و شیخ اعظم انصاری (قده) داشته ترکیبی از افکار این بزرگان را در کتاب مطرح و بررسی نموده است.
تالیف و انتشار
قسمت های مختلف کتاب در زمان های متفاوتی نوشته شده است و بر خلاف نظم شرایع الاسلام گاهی بعضی از مباحث جلوتر از مباحث بعد از آن مطرح شده است. کتاب رهن اولین کتابی است که مؤلف آن را در سال ۱۲۹۱ ق به پایان رسانیده است، پس از آن، کتاب طهارت را در شوال سال ۱۳۰۱ ق و سپس احکام قبله از کتاب صلاة را در ذی القعدة سال ۱۳۰۳ به اتمام رسانیده است. کتاب خمس در ربیع الثانی سال ۱۳۱۰ ق پایان یافته است و از تاریخ اتمام کتاب زکات اطلاعی در دست نیست. بحث نماز قضاء در شوال سال ۱۳۱۴ ق پایان یافته است و از تاریخ اتمام کتاب صوم نیز اطلاعی وجود ندارد. در جمادی الثانی سال ۱۳۱۸ نیز مبحث صلاة مسافر به پایان رسیده است. اولین بار کتاب طهارت در تهران توسط حاج محمد حسین تویسرکانی و کتاب صلاة بوسیله حاج محمد نراقی در سال ۱۳۴۷ ق چاپ شده است. کتاب زکات، خمس، صوم و رهن نیز به دستور آیة الله عظمی آقا حسین بروجردی (م ۱۳۸۱ ق) در سال ۱۳۶۴ ق انتشار یافته است. جلد اول کتاب موجود در ربیع الاول سال ۱۴۱۷ ق در چاپخانه ستاره در قم تجدید چاپ شده است. و جلد دوم آن در ربیع الاول سال ۱۴۱۸ ق و جلد سوم در جمادی الثانی سال ۱۴۱۹ ق در چاپخانه مکتب الاعلام الاسلامی چاپ شده است. جلد اول و سوم توسط مؤسسه جعفریه لاحیاء التراث و جلد دوم بوسیله مؤسسه مهدی موعود عجّل الله فرجه الشریف منتشر شده است.
نسخه ها
از آنجا که کتاب مصباح الفقیه کتاب پر حجمی است، نسخه خطی که از ابتدا تا انتهای آن را در برداشته باشد پیدا نشده و متاسفانه نسخه خطی که بوسیله مؤلف نوشته شده باشد نیز پیدا نشده است بنابراین ناشر کتاب برای تهیه هر کدام از ابواب کتاب از نسخه خطی خاصی استفاده کرده و با اعتماد به چند نسخه خطی و مقابله و مقایسه آنها این مجموعه را منتشر کرده است. تمامی نسخه هایی که در نگارش کتاب موجود از آن استفاده شده متعلق به مخزن کتابخانه آستان قدس رضوی در شهر مقدس مشهد می باشد و از نسخه های کتابخانه فیضیه، مسجد اعظم، مجلس شورای اسلامی و نظائر آن استفاده نشده است. از مقابله و مقایسه ده نسخه خطی، کتاب طهارت نوشته شده که به بعضی از آنان اشاره می شود: ۱- نسخه خطی با شماره ۷۹۵۵ که با رمز «ض ۱» مشخص شده است. ۲- نسخه خطی با شماره ۷۹۶۱، به خط حسن بن زین العابدین خراسانی که در سال ۱۳۳۹ نوشته شده و با رمز «ض ۲» مشخص شده است. ۳- نسخه خطی شماره ۷۹۵۹ که در ملکیت شیخ حسن فرزند صاحب جواهر در سال ۱۳۱۹ بوده است و با رمز «ض ۳» مشخص شده است. ۴- نسخه شماره ۷۹۵۷ که نسخه برداری آن بوسیله شیخ عبد الجواد بن حسن، نوه صاحب جواهر انجام شده و با رمز «ض ۸» مشخص شده است. و اما کتاب صلات که بعدا چاپ خواهد شد از مقابله ۷ نسخه خطی نوشته شده است. کتاب های زکات، خمس، صوم و رهن از روی یک نسخه نگاشته شده است و تمام این نسخه ها نیز متعلق به کتابخانه آستان قدس رضوی می باشد.
ویژگی ها
...