اِمام مهدی (عج) (سامرا ۲۵۵ق)
(یا: امام قائم؛ امام زمان؛ امام غایب؛ امام عصر؛ مهدی منتظر؛ مهدی موعود؛ و ملقّب به مهدی، بقیةالله، حجت، قائم آل محمد، ولی عصر، و صاحب الزّمان) شهرت ابوالقاسم محمد بن حسن عسکری (ع)، دوازدهمین و آخرین امام از امامان دوازده گانه نزد شیعۀ امامیه، و معصوم چهاردهم از چهارده معصوم شیعیان. همۀ شیعه اثنی عشری بر امامت آن حضرت متفق اند و او را زنده و از دیدگان غایب، و وی را منجی عالم بشریت می دانند و در رخدادهای ناگوار زندگی به او پناه می برند و همواره منتظر فرج او هستند. امام مهدی (عج) تنها فرزند امام حسن عسکری (ع) و نرجس بود. مادرش دختر یشوعا، فرزند قیصر روم، و نام اصلی اش ملیکه بود که پس از ازدواج با امام حسن عسکری (ع) به نام های دیگری مشهور شد که معروف ترین آن ها نرجس است. دورۀ بارداری نرجس خاتون مخفی بود و کسی از آن آگاهی نداشت. آن حضرت از روز ولادت نیز از دیده ها پنهان نگاه داشته شد و جز بعضی از اعضای خانواده و خواص اصحاب، کسی او را ندید. تا ۵سالگی امام، فقط اشخاص خاصی از شیعیان اجازه می یافتند تا در فرصت های مناسب و گوناگون به دیدار آن حضرت نائل شوند تا از تولد و وجود وی یقین حاصل کنند و در صورت نیاز به شیعیان دیگر اطلاع دهند. آخرین بار که برخی از اصحاب امام را دیدند، در ۲۶۰ق و هنگامی بود که بر پیکر مطهر پدرش نمازگزارد و دوران غیبت وی آغاز شد. مطابق با اخبار و روایات شیعه، غیبت حضرت حجت دو بار بوده است. غیبت نخست تا ۳۲۹ق ادامه داشت و به غیبت صغری یا دورۀ نیابت خاصه شهرت دارد. غیبت صغری ۶۹ سال طول کشید و در این سال ها امام توسط چهار تن از نمایندگان خاص خود با شیعیان ارتباط داشت و آن ها نامه ها و توقیعات امام را به مردم می رسانده اند. این چهار تن که نوّاب اربعه (نایبان چهارگانه) خوانده می شوند، به ترتیب عبارت اند از عثمان بن سعید؛ محمد بن عثمان بن سعید؛ حسین بن روح نوبختی؛ و علی بن محمد سَمُری. پس از درگذشت سمری (۳۲۹ق)، دورۀ غیبت صغری پایان یافت و دوران غیبت کبری یا دورۀ نیابت عامه آغاز شد. آخرین نامه ای که سَمُری از امام زمان دریافت کرد، بدین مضمون است: «بسم الله الرحمن الرحیم. ای علی بن محمد سَمُری، خدا اجر برادران تو را در مصیبت تو بزرگ گرداند. تو بعد از شش روز از دنیا خواهی رفت، پس خود را آماده کن و به احدی برای جانشینی خود وصیت نکن، زیرا غیبت تامه آغاز می شود و دیگر ظهوری نخواهد بود مگر به اذن خدای تعالی و آن بعد از طول زمان و قساوت قلب ها و پرشدن زمین از جور خواهد بود. دیری نمی پاید که در بین شیعیان کسانی می آیند و ادعای مشاهده می کنند. هر کس مدعی مشاهدۀ من قبل از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی بشود دروغ گو و مفتری است. و لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم». نیابت عامه بدین معناست که در این دوره، شخص خاصی نیابت امام را به عهده ندارد و این نیابت طبق روایت، به عهدۀ جمهور علماست. از نشانه های ظهور حضرت حجت (عج) مواردی را برشمرده اند که از آن جمله است؛ خروج سفیانی در شام، قیام یمانی، خروج دجال، قیام سید حسنی به نام محمد بن حسن و کشته شدن او در مکه بین رکن و مقام. موعودباوری و انتظار ظهور و نیابت فقها، پی آمدهای سیاسی و دینی و معنوی مهمی در تاریخ تشیع داشته است. این اعتقاد و انتظار به مثابۀ تکیه گاه شیعیان، سبب پررونق شدن کسب علوم دینی و نائل آمدن به مقام اجتهاد، همبستگی جامعه، و زنده ماندن روح انقلاب و ایستادگی در منتظران بوده است. از صدر اسلام تاکنون اشخاص بسیاری از مسئلۀ مهدویت استفادۀ نادرست کرده و مدعی مهدویّت یا بابیّت شده اند، که ازجمله آن ها می توان به غلام احمد قادیانی ( ـ۱۲۳۵ق)، مؤسس فرقۀ قادیانی در هند، و سید علی محمد باب ( ـ ۱۲۶۶ق)، مؤسس فرقه بابیه در ایران، و محمد احمد معروف به مهدی سودانی ( ـ۱۳۰۲ق) در افریقا اشاره کرد.
(یا: امام قائم؛ امام زمان؛ امام غایب؛ امام عصر؛ مهدی منتظر؛ مهدی موعود؛ و ملقّب به مهدی، بقیةالله، حجت، قائم آل محمد، ولی عصر، و صاحب الزّمان) شهرت ابوالقاسم محمد بن حسن عسکری (ع)، دوازدهمین و آخرین امام از امامان دوازده گانه نزد شیعۀ امامیه، و معصوم چهاردهم از چهارده معصوم شیعیان. همۀ شیعه اثنی عشری بر امامت آن حضرت متفق اند و او را زنده و از دیدگان غایب، و وی را منجی عالم بشریت می دانند و در رخدادهای ناگوار زندگی به او پناه می برند و همواره منتظر فرج او هستند. امام مهدی (عج) تنها فرزند امام حسن عسکری (ع) و نرجس بود. مادرش دختر یشوعا، فرزند قیصر روم، و نام اصلی اش ملیکه بود که پس از ازدواج با امام حسن عسکری (ع) به نام های دیگری مشهور شد که معروف ترین آن ها نرجس است. دورۀ بارداری نرجس خاتون مخفی بود و کسی از آن آگاهی نداشت. آن حضرت از روز ولادت نیز از دیده ها پنهان نگاه داشته شد و جز بعضی از اعضای خانواده و خواص اصحاب، کسی او را ندید. تا ۵سالگی امام، فقط اشخاص خاصی از شیعیان اجازه می یافتند تا در فرصت های مناسب و گوناگون به دیدار آن حضرت نائل شوند تا از تولد و وجود وی یقین حاصل کنند و در صورت نیاز به شیعیان دیگر اطلاع دهند. آخرین بار که برخی از اصحاب امام را دیدند، در ۲۶۰ق و هنگامی بود که بر پیکر مطهر پدرش نمازگزارد و دوران غیبت وی آغاز شد. مطابق با اخبار و روایات شیعه، غیبت حضرت حجت دو بار بوده است. غیبت نخست تا ۳۲۹ق ادامه داشت و به غیبت صغری یا دورۀ نیابت خاصه شهرت دارد. غیبت صغری ۶۹ سال طول کشید و در این سال ها امام توسط چهار تن از نمایندگان خاص خود با شیعیان ارتباط داشت و آن ها نامه ها و توقیعات امام را به مردم می رسانده اند. این چهار تن که نوّاب اربعه (نایبان چهارگانه) خوانده می شوند، به ترتیب عبارت اند از عثمان بن سعید؛ محمد بن عثمان بن سعید؛ حسین بن روح نوبختی؛ و علی بن محمد سَمُری. پس از درگذشت سمری (۳۲۹ق)، دورۀ غیبت صغری پایان یافت و دوران غیبت کبری یا دورۀ نیابت عامه آغاز شد. آخرین نامه ای که سَمُری از امام زمان دریافت کرد، بدین مضمون است: «بسم الله الرحمن الرحیم. ای علی بن محمد سَمُری، خدا اجر برادران تو را در مصیبت تو بزرگ گرداند. تو بعد از شش روز از دنیا خواهی رفت، پس خود را آماده کن و به احدی برای جانشینی خود وصیت نکن، زیرا غیبت تامه آغاز می شود و دیگر ظهوری نخواهد بود مگر به اذن خدای تعالی و آن بعد از طول زمان و قساوت قلب ها و پرشدن زمین از جور خواهد بود. دیری نمی پاید که در بین شیعیان کسانی می آیند و ادعای مشاهده می کنند. هر کس مدعی مشاهدۀ من قبل از خروج سفیانی و صیحۀ آسمانی بشود دروغ گو و مفتری است. و لا حول و لا قوة إلا بالله العلی العظیم». نیابت عامه بدین معناست که در این دوره، شخص خاصی نیابت امام را به عهده ندارد و این نیابت طبق روایت، به عهدۀ جمهور علماست. از نشانه های ظهور حضرت حجت (عج) مواردی را برشمرده اند که از آن جمله است؛ خروج سفیانی در شام، قیام یمانی، خروج دجال، قیام سید حسنی به نام محمد بن حسن و کشته شدن او در مکه بین رکن و مقام. موعودباوری و انتظار ظهور و نیابت فقها، پی آمدهای سیاسی و دینی و معنوی مهمی در تاریخ تشیع داشته است. این اعتقاد و انتظار به مثابۀ تکیه گاه شیعیان، سبب پررونق شدن کسب علوم دینی و نائل آمدن به مقام اجتهاد، همبستگی جامعه، و زنده ماندن روح انقلاب و ایستادگی در منتظران بوده است. از صدر اسلام تاکنون اشخاص بسیاری از مسئلۀ مهدویت استفادۀ نادرست کرده و مدعی مهدویّت یا بابیّت شده اند، که ازجمله آن ها می توان به غلام احمد قادیانی ( ـ۱۲۳۵ق)، مؤسس فرقۀ قادیانی در هند، و سید علی محمد باب ( ـ ۱۲۶۶ق)، مؤسس فرقه بابیه در ایران، و محمد احمد معروف به مهدی سودانی ( ـ۱۳۰۲ق) در افریقا اشاره کرد.
wikijoo: امام_مهدی