فناوری

فناوری یا تکنولوژی (به فرانسوی: Technologie، تکنولوژی)(به انگلیسی: Technology، تکنالِجی) دانش-مهارتی است برای ساختن افزار (نرم یا سخت). این دانش-مهارت ممکن است پیچیده یا ساده، شخصی یا شایع، جدید یا قدیمی و… باشد. فناوری یا تکنولوژی بخشی از فرهنگ است. اطلاق فناوری به پدیدهٔ بیرونی مجازی است. (مثل اینکه به یک دستگاه رایانه، تکنولوژی اطلاق کنیم) در واقع شگردها و به کاربردن ابزارها، دستگاه ها، ماده ها و فرایندهای گره گشای دشواری های انسان است. فناوری فعالیتی انسانی است و از همین رو، از دانش و از مهندسی دیرینه تر می باشد.
در مورد جوامعی که هم اکنون صنعتی اند یا جوامعی که در حال صنعتی شدن هستند این اصطلاح دلالت دارد بر همه یا بخش منظمی از آن مجموعه «دانش» که مربوط است به:
به نوع ساده تر فناوری تبدیل علم به عمل است.
تکنولوژی ریشه یونانی دارد و از دو واژه Techne و Logic تشکیل شده است. Techne به معنای هنر، مهارت و آن چیزی است که آفریدهٔ دست انسان است و در مقابل Arche به معنای آفریدهٔ خدا است. Logie یا Logic در یونان قدیم به معنی دانش و خِرد به کار رفته است. به این ترتیب می توان گفت کهتکنولوژی به معنای آمیزهٔ هنر و مهارت با دانش است. می توان گفت که انسان خردمند در تعامل با طبیعت به قوانین عام آن دست می یابد و با بازآفرینی این قوانین توسط علم و دانش در محیط و شرایط دلخواه کاربردهای مورد نظر خود را ایجاد می نماید.
فناوری استفادهٔ عملی از دانش و مهارت برای ساختن ابزار ماشین ساختمان وسیلهٔ نقلیه و سایر وسایل مورد نیاز دیگر است در طول تاریخ تعاریف متعددی توسط صاحب نظران در مورد مفهوم تکنولوژی ارائه شده است. برخی همچون نژی آن را در معنای ابزاری برای حفظ بقای انسان های نخستین تعبیر کرده اند و برخی دیگر مانند کلاکستون آن را ابزاری در دست بشر برای تسلط بر محیط دانسته اند. فناوری، دانش-مهارت تولید افزار (سخت و نرم) است.فناوری (تکنولوژی) شیوه و شگرد ساخت و کاربرد ابزار، دستگاه ها، ماده ها و فرایندهایی است که گره گشای دشواری های انسان است. فناوری یک فعالیت انسانی است و از همین رو، هم از دانش و هم از مهندسی دیرینه تر است.

فَناوَری (technology)
فَناوَری
فَناوَری
استفاده از ابزار، توان، و مواد، معمولاً با هدف تولید. تقریباً هر فرآیندی که انسان برای تهیۀ غذا و سرپناه صورت می دهد، به سیستم های فناوری پیچیده ای وابسته است که طی دوره ای ۳میلیون ساله تکمیل شده اند. نقاط عطف مهم در این سیر تکاملی عبارت اند از پیدایش ماشین بخار در ۱۷۱۲، به کارگیری الکتریسیته و موتور احتراق داخلی در اواسط دهۀ ۱۸۷۰، و پیشرفت های اخیر در ارتباطات، الکترونیک، و صنایع هسته ای و فضایی. فناوری پیشرفتۀ بسیار خودکار و تخصصی را، که جامعۀ صنعتی مدرن به آن متکی است، غالباً با فناوری عقب مانده یا سطح پایین مقایسه می کنند که نیازمند به نیروی کار فراوان و غیرتخصصی و وجه مشخصۀ بعضی از کشورهای در حال توسعه است. فناوری متوسط کوششی برای وفق دادن اختراعات علمی پیشرفته با شرایط نواحی توسعه نیافته، با استفاده از مصالح و روش های تولید محلی است. منظور از فناوری مناسب ابزار و ماشین آلات ساده و کوچکی است که در کشورهای در حال توسعه به کار می رود. پیش از تاریخ یگانه توان در دسترس انسان، توان ماهیچه ای بود که آن را با ابزارهای ابتدایی، مانند گوه یا اهرم، به کار می گرفت. با اهلی کردن حیوانات در حدود ۸۵۰۰پ م، و اختراع چرخ در حدود ۲۰۰۰پ م، راه برای ساخت آسیای آبی در قرن ۱پ م، و بعدها آسیای بادی در حدود ۴۰۰م، در قارۀ آسیا، هموار شد. در ۱۷۱۲، منبع توان دیگری، به شکل نخستین ماشین بخار قابل استفاده پدیدار شد. این ماشین را مخترعی انگلیسی با نام توماس نیوکامن ساخت و اصلاحات بعدی طرح این ماشین را بهبود بخشید. در ۱۸۱۳، شیمی دان و فیزیک دان انگلیسی، مایکل فارادی، با به نمایش گذاشتن دینام توانایی های بالقوۀ القای الکترومغناطیسی و تولید الکتریسیته را آشکار کرد. در ۱۸۷۶، نیکلاوس اوتو، دانشمند آلمانی، چرخۀ چهارزمانۀ مورد استفاده در موتورهای احتراق داخلی مدرن را عرضه کرد. در دهۀ ۱۹۴۰، نخستین انفجار بمب اتمی صورت گرفت و درپی آن صنعت تولید برق با استفاده از انرژی هسته ای آغاز شد. نگرانی های اخیر در زمینۀ مصرف منابع انرژی تجدیدناپذیر و آلودگی ناشی از سوزاندن سوخت های فسیلی سبب توجه روزافزون فناوران به کشف منابع انرژی تجدیدپذیر، به ویژه انرژی خورشیدی، انرژی باد، و انرژی امواج شده است.مواد. چوب، استخوان، شاخ، و سنگ نخستین موادی بودند که انسان به کار می برد. فلزات کمیاب بودند و به دشواری به دست می آمدند. با این همه، بعضی از انواع آهن از ۱۰۰۰پ م به کار می رفت. با تکمیل کورۀ بلند در قرن ۱۵م، تولید چدن امکان پذیر شد، اما هزینۀ این فرآیند گزاف بود. بعدها آبراهام داربی انگلیسی در ۱۷۰۹ کک را جایگزین زغال چوب کرد و در آغاز انقلاب صنعتی، تولید چدن فراوان و ارزان میسر شد. موادی مانند لاستیک، شیشه، چرم، کاغذ، آجر، و چینی نیز، پیش از آن که به آسانی در دسترس همه قرار گیرند، با فرآیندهای آزمون و خطای مشابه تولید می شدند. از اواسط قرن ۱۸، موادی کاملاً نو و مصنوعی پدیدار شدند. ابتدا رنگیزه ها به بازار آمدند و پس از آن نوبت پلاستیک و سلولوئید رسید. بعدها، داروهای ترکیبی مصنوعی نیز ساخته شدند و این روند تا دهۀ ۱۹۸۰ ادامه یافت. در این دهه، مهندسی ژنتیک پا به میدان گذاشت و تولید مصنوعی انسولین و هورمون های رشد را امکان پذیر کرد.
تولید. به کارگیری منابع انرژی و مواد اولیه به منظور تولید همواره نسبت به زمان کشف این مواد و منابع تاخیر داشته است. ماشین تراش یا خراطی در عهد باستان به صورت تیرکی که با رکاب پایی به چرخش در می آمد شناخته شده بود. این ماشین در قرن ۱۸ تکمیل و برای تولید قطعات دقیق، اسباب های اخترشناسی، و تولید انبوه پیچ ها به کار گرفته شد. با دریافت این نکته که چرخ دنده ها، لنگ ها، بادامک ها، و چرخ ها هماهنگ با هم به کار می افتند و حرکتی پیچیده را صورت می دهند، ماشینی شدن کارها امکان پذیر شد. در ۱۷۶۹، مهندس اسکاتلندی، جیمز وات، با نصب گاورنر روی ماشین بخار نخستین کوشش برای اتوماسیون (خودکارسازی) را صورت داد. کار گاورنر تنظیم خودکار میزان بخار ماشین بود. همچنین، در ۱۸۰۴، پارچه باف فرانسوی، ژوزف ماری ژاکار، ماشین بافندگی خودکاری را که با کارت های منگنه شده کنترل می شد، به نمایش گذاشت. در ۱۸۷۰، نخستین خط مونتاژ متحرک در کارخانه های بسته بندی گوشت شیکاگو در امریکا به کار گرفته شد. در ۱۹۱۳، در صنایع ساخت خودرو نیز از این خط مونتاژ استفاده کردند. با تکمیل رایانه الکترونیکی برنامه پذیر در دهۀ ۱۹۶۰، راه احداث واحدهای صنعتی کاملاً خودکار باز شد. توسعۀ دامنه دار صنایع الکترونیک و میکروالکترونیک، و نیز توسعۀ صنایع ارتباطات ابتدا در جهان غرب و بعدها در ژاپن و کشورهای حوزۀ اقیانوس آرام صورت گرفته است.

فنّاوری/تکنولوژی مجموعه ای از تکنیک ها، مهارت ها، روش ها و فرایندهای مورد استفاده در تولید کالا - خدمات یا در تحقق اهداف، مانند تحقیقات علمی است.
• «تکنیک و تکنولوژی حاصل رویکردی است از انسان در جایی از هستی و نحوهٔ تلّقی او از هستی. پیدایش این پدیده شگفت انگیز در زندگی او و فراهم آوردن زمینه ای برای زندگی بهتر و مهار نیروها و انرژی هایی که در هستی هستند و می توانند در خدمت زندگی بهتر انسان قرار بگیرند، حاصل نگاه او به زندگی این جهان است و سعادت را در رفع نیازهای انسان دیدن -و آن نیازها را نیازهای این جهانی و مادی تعریف کردن- است.»• «انسان تکنیک زده که پیشرفته هم هست در فکر تصرف در همه چیزی است که جز اوست و غیر اوست و دیگری است.»• «آیندهٔ بشر در گرو این نیست که تکنیک را کنار بگذارد؛ تکنیک روح زندگی امروز است و روز به روز گسترش می یابد.»• «بشر به این مسئله رسیده است که «نمی توان تکنیک را کنار گذاشت» و «نمی توان همچنان اسیر تکنیک ماند» اما هنوز راه درست و مشخصی نیافته است که تکنیک در اختیار انسان قرار گیرد نه انسان در اختیار تکنیک.»۱۱ ژوئن ۲۰۱۴/ ۲۱ خرداد ۱۳۹۳؛ «در رونمایی از خشت اول کتاب ثبت احوال بافت یزد» -> محمد خاتمی
• «در بخشی طولانی از عصرِ تکنولوژیک، یعنی تقریباً از نیمه قرن نوزدهم تا نیمه قرن بیستم، تکنولوژی بسیار نافع بود و گرسنگی، بیماری و محدودیت های دیگر را رفع کرد. از آن پس، تکنولوژی به شکلی نامحسوس، کانون زندگی را تسخیر کرد. فکر می کنم یک دلیل عدم واکنش، همین حرکت نامحسوس باشد. افراد نمی دانند چه زمانی باید بگویند ایست؛ یعنی بگویند: تا اینجا، نه بیشتر! دلیل دیگر آن است که تمام فرایند تکنولوژی، عمیقاً در اقتصاد ریشه دارد. گمان می کنیم اگر تولید و مصرفی نباشد، اقتصاد وجود نخواهد داشت. سومین دلیلِ استقبال از تکنولوژی شاید گرایشِ نسبتاً موجه به پذیرش ویژگی شاخص فرهنگ ما باشد. قبول این مسئله که مهم ترین ویژگی های زندگی مان نباید ویژگی های اصلی آن باشند، دشوار است. یک عامل قدرتمند دیگر هم موجب شده تکنولوژی از ارزیابی نقادانه در امان بماند و آن فردگرایی لیبرال دموکراسی است، یعنی این مسئله که خود فرد باید دربارهٔ معنای زندگی خوب قضاوت کند. شاید این اصل به لحاظ نظری موجه باشد و خیلی واقعیت ها هم آن را تأیید کند، اما در این صورت، سنجش هدفمند فرهنگ مان که بی شک مسئله ای جمعی و عام است، دشوار خواهد بود.» گفتگو -> آلبرت بورگمان
• «تکنولوژی فقط پیچیده شدن ابزار موجود در دست انسان نیست چرا که انسان وقتی با دست خود چیزی خلق می کند و هنری می آفریند در واقع دست به خلاقیت زده اما یک دستگاه عظیم در یک کارخانه از لحاظ کیفی با کار دست فرق می کند و هیچ خلاقیتی از خود ندارد و در واقع در این حالت انسان تبدیل به یک قطعه کوچک از آن ماشین بزرگ می شود.»• «تکنولوژی جدید منشأ یک فرهنگ تکنولوژیکی است و بزرگترین اشتباه مالک شرقی که تقلید کورکورانه از تکنولوژی غربی دارند این است که فکر می کنند تکنولوژی خنثی است در حالی که تکنولوژی با خود فرهنگ می آورد؛ لذا ما نباید فکر کنیم تکنولوژی مانند یک قلم است که هرطور بخواهیم می نویسد بلکه تکنولوژی جدید فرهنگساز است.» -> حسین نصر
• «من برخلاف خیلی ها که از سرعت چشمگیر پیشرفت تکنولوژی خیلی خیلی ذوق می کنند، به اندازه آنها ذوق نمی کنم و حتی خیلی جاها نگران هستم. ضدتکنولوژی نیستم و در عین حال که قبول دارم ابزارهایی نظیر اینترنت زندگی امروز را تسهیل کرده و این اهمیت بسزایی هم دارد، اما یک سری عادات، رسوم و آداب مهم را از بین برده است. مثلاً تکنولوژی، زمان لازم برای رساندن یک پیغام یا نوشته را به حداقل رسانده اما باعث شده افراد مثلاً برای هم نامه ننویسند و همین موضوع سبب شده بخشی از توانایی های خوب انسان ها نفی شود و بلااستفاده بماند.» -> عبدالله کوثری
• «انسان مدرن بیش از دو قرن پیش شیوه رفتار جدیدی با طبیعت در پیش گرفته و برای افزایش قدرت خود، با تکیه بر علم و تکنولوژی جان و شیره طبیعت را گرفته است. امروز مهم ترین شعار اغلب کشورهای توسعه یافته در بزرگ ترین مجامع بین المللی حفظ کره زمین است، کره ای که نظام آن به هم ریخته شده و دچار بحران است. ما ایرانیان نیز در پیدایش این بحران سهم داشته ایم.» -> علی اصغر مصلح
• «آینده با کشورهایی است که سریعتر به کاربرد تکنولوژی سبز مجهز می شوند.» -> کومی نایدو
• «تکنولوژی یک امر ضروری برای جوامع امروزی است اما به نظر من این ابزار ضررهای زیادی را هم در کنار فوایدشان دارند که یکی از آنها همین دور شدن از دنیای کتاب است.» -> آناهیتا افشار
• «من هم مانند همه از فناوری به عنوان ابزاری برای راحت کردن زندگی استفاده می کنم؛ ولی می خواهم به تأثیر منفی آن اشاره کنم. گاهی تکنولوژی ما را به برده خودش تبدیل می کند. به عنوان مثال امرزه همه باید با تلفن همراه، ایمیل یا اس ام اس در دسترس باشیم. من می گویم تلاش کنیم همه فضای زندگیمان را به این چیزها اختصاص ندهیم زیرا این نوآوریها اعتیادآور هستند.» -> فابیولا جیانوتی