کلمه جو
صفحه اصلی

مقام عصمت

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] عصمت معلول شناخت جمال و عظمت خداوند است، انسان معصوم بر اثر بالابودن مراتب شناخت خود آنچنان دلباخته جمال و کمال خداوند می گردد که به خود اجازه نمی دهد یک ذرّه بر خلاف رضای او قدم بردارد.
پس از روشن شدن معنای عصمت و حقیقت آن به هر نحوی که تفسیر شود این سؤال مطرح می شود که آیا عصمت پیامبر ذاتی است یا اکتسابی؟و یا آنگونه که دانشمندان مطرح کرده اند بگوئیم: آیا عصمت انبیاء به طور کلّی امری موهبتی و تفضّلی است که اساساً قابل تحصیل و اکتساب نیست، بلکه خداوند به جهت شایستگی هایی که در فرد معصوم وجود دارد به او نیرویی عنایت می کند که او را از ارتکاب گناه نگه می دارد؟ یا امریست اکتسابی که قابل تحصیل و به دست آوردن است، هر انسانی می تواند با تلاش و پشتکار به مقام والای عصمت برسد؟بدون شک مراتب پایین علم و تقوا که در تفسیر حقیقت عصمت گفته شد از امور اکتسابی است که انسان های آزاده می توانند با پیراستگی از بند شهوات به آن مراتب برسند ولی سخن در این است که آیا مرتبه والایی از تقوا یا مرتبه والایی از علم و شناخت شکست ناپذیر، اعم از علم به عواقب گناه یا درک عظمت و کمال خالق، در پرتو عبادت و ریاضت قابل اکتساب است یا نه؟
پاسخ دانشمندان علم کلام
دانشمندان علم کلام که پاسخگوی اصلی در اینگونه مسائل هستند معتقدند که عصمت موهبت و تفضلی است الهی که خداوند پس از وجود زمینه و شایستگی به شخص معصوم می دهد و هرگز قابل تحصیل نیست. به بیان دیگر عصمت لطف الهی است که تحت شرایطی به افراد معصوم داده می شود.پرچمدار علم کلام شیخ مفید در این باره می گوید: «العصمة تفضّل من الله تعالی علی من علم انه یتمسک بعصمته» یعنی عصمت بخششی است از جانب خداوند درباره کسی که به عصمت او تمسک جوید.همچنین مرحوم سید مرتضی و علامه حلی و فاضل مقداد، عصمت را موهبتی دانسته اند نه اکتسابی.
عصمت موهوبی در قرآن
برای موهبتی و بخششی بودن عصمت به آیاتی از قرآن مجید نیز تمسک شده است. از جمله آیاتی که مورد استشهاد قرار گرفته است آیه شریفه تطهیر است که در آن خداوند فرموده است: خداوند می خواهد پلیدی ها را از شما اهل بیت ببرد و شما را پاک گرداند».از آنجایی که اراده تکوینی خداوند بر ازاله رجس از اهل بیت (علیهم السّلام) تعلق گرفته است فهمیده می شود که عصمت امر تفضّلی است. به عبارت دیگر خواستن تشریعی اختصاص به اهل بیت ندارد یعنی خداوند از همه انسان ها خواسته است که در پرتو اطاعت از او خودشان را پاک کنند ولی اینکه اساساً عده ای را پاک آفریده است مخصوص اهل بیت (علیهم السّلام) است که خداوند به آنها این حقیقت را تفضل و عنایت نموده است نه اینکه از راه اکتساب و تحصیل به این مقام رسیده باشند.
رابطه عصمت موهوبی و ذاتی
...


کلمات دیگر: