[ویکی نور] رساله صلاتیه (بیش از پنج هزار فرع فقهی). رساله ی صلاتیه، یکی از آثار فقهی آیت الله شیخ محمّد تقی نجفی اصفهانی است که به منزله ی رساله ی عملیه آن بزرگوار می باشد و به همین جهت به زبان فارسی و برای استفاده عموم مقلدین نوشته شده است.
فرزند آن مرحوم؛ یعنی آیت الله شیخ محمّد باقر نجفی اصفهانی نیز تعلیقاتی بر کتاب نوشته است که در کنار مطالب پدر بزرگوارش آمده است. رساله ی مذکور از دو بخش مهم طهارت و صلات تشکیل یافته است.
کتاب، دارای پانزده فصل است که پنج فصل آن؛ یعنی احکام آب ها، احکام وضو، احکام غسل، احکام تیمم و نجاسات و مطهرات در بخش نخست آن؛ یعنی طهارت ذکر شده و ده فصل دیگر که عبارتند از: مقدمات نماز، افعال نماز، تعقیبات نماز، مبطلات و منافیات نماز، مقارنات نماز، احکام سهو و شک در نماز، دیگر نمازهای واجب، نمازهای مستحبی، نماز جماعت و نماز سفر.
مطالبی درباره ی کتاب توسط بزرگان به عنوان مقدمه نوشته شده که ما قبل از ورود به محتوای کتاب به خاطر اهمیت آن به گزیده ای از آن ها اشاره می نماییم: یکی از محققین می فرماید: این کتاب یکی از معدود رسائل و کتبی است که با صغر حجمش شاید به جرأت بتوان گفت تمام احکام و مسائل شرعی درباره ی نماز را که در روایت زکریا بن آدم قمی به نقل از امام همام علی بن موسی الرضا (ع) چهار هزار باب دانسته شده، دارا می باشد.
البته فروع فقهیه ی این کتاب از آن جا که مقدمات نماز مانند برخی از احکام طهارت را نیز دارا می باشد، می توان بیش از پنج هزار فرع فقهی تخمین زد و این ویژگی، کتاب را در نوع خود بی نظیر کرده است که با این حجم کم متجاوز از پنج هزار مسئله شرعی مورد ابتلای مؤمنین را در بر دارد.
فرزند آن مرحوم؛ یعنی آیت الله شیخ محمّد باقر نجفی اصفهانی نیز تعلیقاتی بر کتاب نوشته است که در کنار مطالب پدر بزرگوارش آمده است. رساله ی مذکور از دو بخش مهم طهارت و صلات تشکیل یافته است.
کتاب، دارای پانزده فصل است که پنج فصل آن؛ یعنی احکام آب ها، احکام وضو، احکام غسل، احکام تیمم و نجاسات و مطهرات در بخش نخست آن؛ یعنی طهارت ذکر شده و ده فصل دیگر که عبارتند از: مقدمات نماز، افعال نماز، تعقیبات نماز، مبطلات و منافیات نماز، مقارنات نماز، احکام سهو و شک در نماز، دیگر نمازهای واجب، نمازهای مستحبی، نماز جماعت و نماز سفر.
مطالبی درباره ی کتاب توسط بزرگان به عنوان مقدمه نوشته شده که ما قبل از ورود به محتوای کتاب به خاطر اهمیت آن به گزیده ای از آن ها اشاره می نماییم: یکی از محققین می فرماید: این کتاب یکی از معدود رسائل و کتبی است که با صغر حجمش شاید به جرأت بتوان گفت تمام احکام و مسائل شرعی درباره ی نماز را که در روایت زکریا بن آدم قمی به نقل از امام همام علی بن موسی الرضا (ع) چهار هزار باب دانسته شده، دارا می باشد.
البته فروع فقهیه ی این کتاب از آن جا که مقدمات نماز مانند برخی از احکام طهارت را نیز دارا می باشد، می توان بیش از پنج هزار فرع فقهی تخمین زد و این ویژگی، کتاب را در نوع خود بی نظیر کرده است که با این حجم کم متجاوز از پنج هزار مسئله شرعی مورد ابتلای مؤمنین را در بر دارد.
wikinoor: شیخ محمد تقی نجفی اصفهانی است که به منزله ی رساله عملیه آن بزرگوار می باشد و به همین جهت به زبان فارسی و برای استفاده عموم مقلدین نوشته شده است.
فرزند آن مرحوم؛ یعنی آیت الله شیخ محمد باقر نجفی اصفهانی نیز تعلیقاتی بر کتاب نوشته است که در کنار مطالب پدر بزرگوارش آمده است. رساله ی مذکور از دو بخش مهم طهارت و صلات تشکیل یافته است. کتاب، دارای پانزده فصل است که پنج فصل آن؛ یعنی احکام آب ها، احکام وضو ، احکام غسل ، احکام تیمم و نجاسات و مطهرات در بخش نخست آن؛ یعنی طهارت ذکر شده و ده فصل دیگر که عبارتند از: مقدمات نماز ، افعال نماز، تعقیبات نماز ، مبطلات و منافیات نماز، مقارنات نماز، احکام سهو و شک در نماز، دیگر نمازهای واجب ، نمازهای مستحبی ، نماز جماعت و نماز سفر .
گزارش محتوا
۱. مطالبی در باره ی کتاب توسط بزرگان به عنوان مقدمه نوشته شده که ما قبل از ورود به محتوای کتاب به خاطر اهمیت آن به گزیده ای از آن ها اشاره می نماییم: یکی از محققین می فرماید: این کتاب یکی از معدود رسائل و کتبی است که با صغر حجمش شاید به جرات بتوان گفت تمام احکام و مسائل شرعی در باره ی نماز را که در روایت زکریا بن آدم قمی به نقل از اامام علی بن موسی الرضا علیه السلام چهار هزار باب دانسته شده، دارا می باشد.۲. البته فروع فقهیه ی این کتاب از آن جا که مقدمات نماز مانند برخی از احکام طهارت را نیز دارا می باشد، می توان بیش از پنج هزار فرع فقهی تخمین زد و این ویژگی، کتاب را در نوع خود بی نظیر کرده است که با این حجم کم متجاوز از پنج هزار مسئله شرعی مورد ابتلای مؤمنین را در بر دارد.۳. نکته دیگر آنکه کتاب چون برای استفاده ی عموم مؤمنین فارسی زبان تالیف شده، بدین زبان نگارش یافته است و نکته مهم در این مورد آن است که با توجه به این که نزدیک به دو قرن پیش نوشته شده است نثر آن سلیس و روان می باشد؛ از این رو برای فارسی زبانان امروز به راحتی قابل استفاده است. اما با اینکه کتاب برای عموم مؤمنین و به عنوان کتاب عمل و فتوا تدوین گردیده، و لکن مؤلف فقیه آن غالبا به اختلاف آرا در مسائل خلافیه نیز اشاره نموده است و چه بسا اشاره ای اجمالی نیز به دلیل قول مختارش می نماید که این عامل، کتاب را برای فضلا و علما و محققین نیز قابل استفاده و بهره برداری قرار داده است.۴. یکی دیگر از محققین که تحقیق کتاب را نیز به عهده داشته در مورد آن به چند نکته مهم دیگر اشاره کرده که ما برخی از آنها را نیز یادآور می شویم؛ یکی از آنها اشاره به ادله است که در بالا اشاره ای مختصر بدان نمودیم، نکته دیگر اهتمام خاص مؤلف به روایات است که در جای جای کتاب به روایات ائمه معصومین علیهم السّلام تمسک شده است ولی نحوه ی آن متفاوت است. در برخی از موارد می فرماید: در روایات صحاح یا معتبر چنین آمده است. در برخی از موارد دیگر می فرماید: مستفاد از روایات چنین است.۵. از نکات قابل ذکر که محقق آن را یادآوری کرده این است که مؤلف با احاطه ی وسیعی که بر آرای فقهای شیعه دارد، در بسیاری از موارد ضمن برشمردن اقوال وارده در یک فرع فقهی، قول نادر شاذ در آن فرع را نیز متذکر می شود؛ اقوال نادره ای که جز در گوشه و کنار کتب استدلالی و منبع، در جای دیگر نمی توان آنها را یافت و این خود بیان گر داشتن پشتوانه ی علمی مؤلف از سویی و ذهن وقاد و جستجوگر وی از دیگر سوی می باشد.۶. مؤلف، در برخی از موارد به سراغ اهل لغت رفته و گفتار آنان را بیان می دارد ولی در پایان خود را تسلیم روایات می داند و می فرماید: این معنا از احادیث استفاده نمی شود.۷. آخرین نکته این است که مؤلف، توجه ویژه ای به خودسازی، مباحث اخلاق و رعایت ظرافت ها نموده است؛ به عنوان نمونه در مبحث قرائت ، پیرامون فردی که می تواند قرائت را یاد بگیرد ولی این کار را نمی کند، می فرماید: و هر گاه مقصر در تعلم باشد، نماز او در وسعت وقت باطل است و اگر در ضیق وقت باشد به جهت انتفای صفت عدالت ، اقتدای به او جایز نیست. مؤلف در چنین مواردی با اشاره به مسئله ای، فطرت غبار گرفته خواننده و وجدان خفته ی وی را به غبارروبی و هشیاری فرا می خواند، درشتی گناه و اثرات و تبعات سوء آن را به وی گوش زد می نماید که مبادا به سوی گناه روی و حقیقت الهی و زیبای خود را به زشتی اطاعت شیطان و سرپیچی از فرامین حضرت رحمان آلوده سازی که اگر از سویی مضطر شده ای و عملت مجزی، لاجرم از دیگر سوی زشتی این عصیان ، پیوسته همراه تو خواهد بود.
مبحث طهارت
۱. مؤلف، بعد از مقدمه ای مفصل، وارد مباحث طهارت شده، می فرماید: نماز یا واجب است یا مستحب که نمازهای واجب عبارتند از هفت نماز یومیه ، نماز جمعه ، نماز عیدین ، نماز آیات ، نماز طواف ، نمازی که به واسطه نذر و امثال ذلک واجب می شود و نماز اموات . اما نمازهای مستحبی بسیارند. ایشان در ادامه می افزاید شارع هفت مورد را به عنوان مقدمات نماز برشمرده که عبارتند از: طهارت از حدث ، طهارت از خبث ، وقت، لباس، مکان، قبله و نیت . طهارت از حدث را با وضو یا غسل یا تیمم حاصل می داند کما اینکه طهارت از خبث نیز به ازاله نجاست است و از آن جایی که طهارت از حدث و خبث غالبا به آب حاصل می شود، پس اول به بیان احکام آب ها می پردازیم. مؤلف در احکام آب ها اول به اصل آب اشاه کرده، می فرماید: آب در اصل خلقت پاک و پاک کننده است از حدث و خبث. نجس شدن آب هم به واسطه ی تغییر در یکی از اوصاف سه گانه که عبارتند از: رنگ، بو و مزه حاصل می شود که علتش ملاقات یا امتزاج با عین نجس است، بعد هر یک از آب های کر، باران، جاری و... را تعریف می نماید.۲. احکام وضو، دومین مطلبی است که مؤلف در بخش طهارت بدان پرداخته و ابتدا به بیان حکم وضو می پردازد؛ بدین صورت که می گوید: وضو فی نفسه وجوبی ندارد و قول کسانی که وضو را واجب فی نفسه می دانند ضعیف است؛ وضو مستحب بوده و برای واجب های دیگری چون نماز، وجوب غیری می یابد. برای نمازهای مستحبی هم وضو گرفتن مستحب است هر چندی نماز مستحبی بدون وضو حرام می باشد.ایشان در ادامه به بقیه مطالب مورد نیاز وضو اشاره کرده و احکام تخلی را نیز در این قسمت آورده است.۳. غسل، سومین مطلب مورد اشاره مؤلف در بخش طهارت است که در دو بخش موجبات غسل و کیفیت آن بررسی شده است.۴. تیمم دیگر مؤلفه ی مورد اشاره در باب طهارت است که با بخشی به نام شرایط مشروعیت تیمم آغاز می شود؛ بدین معنا که تیمم در صورتی صحیح است که انسان امکان استفاده از آب را نداشته باشد مگر در دو صورت که در کتاب بیان شده است. کیفیت تیمم، شرایط صحت تیمم، آنچه که تیمم بر آن صحیح است، تیمم اضطراری و لواحق تیمم دیگر بخش هایی است که مؤلف یکی پس از دیگری به بیان آنها پرداخته است.۵. آخرین قسمت بخش طهارت نیز در مورد نجاسات و مطهرات است که دوازده چیز به عنوان نجاسات شمرده شده و هر کدام با توضیحاتی همراه است. پانزده چیز به عنوان مطهرات شمرده شده و در ضمن این بخش کیفیت تطهیر با آب و کیفیت تطهیر ظروف نیز بیان گردیده است.
مبحث نماز
...
فرزند آن مرحوم؛ یعنی آیت الله شیخ محمد باقر نجفی اصفهانی نیز تعلیقاتی بر کتاب نوشته است که در کنار مطالب پدر بزرگوارش آمده است. رساله ی مذکور از دو بخش مهم طهارت و صلات تشکیل یافته است. کتاب، دارای پانزده فصل است که پنج فصل آن؛ یعنی احکام آب ها، احکام وضو ، احکام غسل ، احکام تیمم و نجاسات و مطهرات در بخش نخست آن؛ یعنی طهارت ذکر شده و ده فصل دیگر که عبارتند از: مقدمات نماز ، افعال نماز، تعقیبات نماز ، مبطلات و منافیات نماز، مقارنات نماز، احکام سهو و شک در نماز، دیگر نمازهای واجب ، نمازهای مستحبی ، نماز جماعت و نماز سفر .
گزارش محتوا
۱. مطالبی در باره ی کتاب توسط بزرگان به عنوان مقدمه نوشته شده که ما قبل از ورود به محتوای کتاب به خاطر اهمیت آن به گزیده ای از آن ها اشاره می نماییم: یکی از محققین می فرماید: این کتاب یکی از معدود رسائل و کتبی است که با صغر حجمش شاید به جرات بتوان گفت تمام احکام و مسائل شرعی در باره ی نماز را که در روایت زکریا بن آدم قمی به نقل از اامام علی بن موسی الرضا علیه السلام چهار هزار باب دانسته شده، دارا می باشد.۲. البته فروع فقهیه ی این کتاب از آن جا که مقدمات نماز مانند برخی از احکام طهارت را نیز دارا می باشد، می توان بیش از پنج هزار فرع فقهی تخمین زد و این ویژگی، کتاب را در نوع خود بی نظیر کرده است که با این حجم کم متجاوز از پنج هزار مسئله شرعی مورد ابتلای مؤمنین را در بر دارد.۳. نکته دیگر آنکه کتاب چون برای استفاده ی عموم مؤمنین فارسی زبان تالیف شده، بدین زبان نگارش یافته است و نکته مهم در این مورد آن است که با توجه به این که نزدیک به دو قرن پیش نوشته شده است نثر آن سلیس و روان می باشد؛ از این رو برای فارسی زبانان امروز به راحتی قابل استفاده است. اما با اینکه کتاب برای عموم مؤمنین و به عنوان کتاب عمل و فتوا تدوین گردیده، و لکن مؤلف فقیه آن غالبا به اختلاف آرا در مسائل خلافیه نیز اشاره نموده است و چه بسا اشاره ای اجمالی نیز به دلیل قول مختارش می نماید که این عامل، کتاب را برای فضلا و علما و محققین نیز قابل استفاده و بهره برداری قرار داده است.۴. یکی دیگر از محققین که تحقیق کتاب را نیز به عهده داشته در مورد آن به چند نکته مهم دیگر اشاره کرده که ما برخی از آنها را نیز یادآور می شویم؛ یکی از آنها اشاره به ادله است که در بالا اشاره ای مختصر بدان نمودیم، نکته دیگر اهتمام خاص مؤلف به روایات است که در جای جای کتاب به روایات ائمه معصومین علیهم السّلام تمسک شده است ولی نحوه ی آن متفاوت است. در برخی از موارد می فرماید: در روایات صحاح یا معتبر چنین آمده است. در برخی از موارد دیگر می فرماید: مستفاد از روایات چنین است.۵. از نکات قابل ذکر که محقق آن را یادآوری کرده این است که مؤلف با احاطه ی وسیعی که بر آرای فقهای شیعه دارد، در بسیاری از موارد ضمن برشمردن اقوال وارده در یک فرع فقهی، قول نادر شاذ در آن فرع را نیز متذکر می شود؛ اقوال نادره ای که جز در گوشه و کنار کتب استدلالی و منبع، در جای دیگر نمی توان آنها را یافت و این خود بیان گر داشتن پشتوانه ی علمی مؤلف از سویی و ذهن وقاد و جستجوگر وی از دیگر سوی می باشد.۶. مؤلف، در برخی از موارد به سراغ اهل لغت رفته و گفتار آنان را بیان می دارد ولی در پایان خود را تسلیم روایات می داند و می فرماید: این معنا از احادیث استفاده نمی شود.۷. آخرین نکته این است که مؤلف، توجه ویژه ای به خودسازی، مباحث اخلاق و رعایت ظرافت ها نموده است؛ به عنوان نمونه در مبحث قرائت ، پیرامون فردی که می تواند قرائت را یاد بگیرد ولی این کار را نمی کند، می فرماید: و هر گاه مقصر در تعلم باشد، نماز او در وسعت وقت باطل است و اگر در ضیق وقت باشد به جهت انتفای صفت عدالت ، اقتدای به او جایز نیست. مؤلف در چنین مواردی با اشاره به مسئله ای، فطرت غبار گرفته خواننده و وجدان خفته ی وی را به غبارروبی و هشیاری فرا می خواند، درشتی گناه و اثرات و تبعات سوء آن را به وی گوش زد می نماید که مبادا به سوی گناه روی و حقیقت الهی و زیبای خود را به زشتی اطاعت شیطان و سرپیچی از فرامین حضرت رحمان آلوده سازی که اگر از سویی مضطر شده ای و عملت مجزی، لاجرم از دیگر سوی زشتی این عصیان ، پیوسته همراه تو خواهد بود.
مبحث طهارت
۱. مؤلف، بعد از مقدمه ای مفصل، وارد مباحث طهارت شده، می فرماید: نماز یا واجب است یا مستحب که نمازهای واجب عبارتند از هفت نماز یومیه ، نماز جمعه ، نماز عیدین ، نماز آیات ، نماز طواف ، نمازی که به واسطه نذر و امثال ذلک واجب می شود و نماز اموات . اما نمازهای مستحبی بسیارند. ایشان در ادامه می افزاید شارع هفت مورد را به عنوان مقدمات نماز برشمرده که عبارتند از: طهارت از حدث ، طهارت از خبث ، وقت، لباس، مکان، قبله و نیت . طهارت از حدث را با وضو یا غسل یا تیمم حاصل می داند کما اینکه طهارت از خبث نیز به ازاله نجاست است و از آن جایی که طهارت از حدث و خبث غالبا به آب حاصل می شود، پس اول به بیان احکام آب ها می پردازیم. مؤلف در احکام آب ها اول به اصل آب اشاه کرده، می فرماید: آب در اصل خلقت پاک و پاک کننده است از حدث و خبث. نجس شدن آب هم به واسطه ی تغییر در یکی از اوصاف سه گانه که عبارتند از: رنگ، بو و مزه حاصل می شود که علتش ملاقات یا امتزاج با عین نجس است، بعد هر یک از آب های کر، باران، جاری و... را تعریف می نماید.۲. احکام وضو، دومین مطلبی است که مؤلف در بخش طهارت بدان پرداخته و ابتدا به بیان حکم وضو می پردازد؛ بدین صورت که می گوید: وضو فی نفسه وجوبی ندارد و قول کسانی که وضو را واجب فی نفسه می دانند ضعیف است؛ وضو مستحب بوده و برای واجب های دیگری چون نماز، وجوب غیری می یابد. برای نمازهای مستحبی هم وضو گرفتن مستحب است هر چندی نماز مستحبی بدون وضو حرام می باشد.ایشان در ادامه به بقیه مطالب مورد نیاز وضو اشاره کرده و احکام تخلی را نیز در این قسمت آورده است.۳. غسل، سومین مطلب مورد اشاره مؤلف در بخش طهارت است که در دو بخش موجبات غسل و کیفیت آن بررسی شده است.۴. تیمم دیگر مؤلفه ی مورد اشاره در باب طهارت است که با بخشی به نام شرایط مشروعیت تیمم آغاز می شود؛ بدین معنا که تیمم در صورتی صحیح است که انسان امکان استفاده از آب را نداشته باشد مگر در دو صورت که در کتاب بیان شده است. کیفیت تیمم، شرایط صحت تیمم، آنچه که تیمم بر آن صحیح است، تیمم اضطراری و لواحق تیمم دیگر بخش هایی است که مؤلف یکی پس از دیگری به بیان آنها پرداخته است.۵. آخرین قسمت بخش طهارت نیز در مورد نجاسات و مطهرات است که دوازده چیز به عنوان نجاسات شمرده شده و هر کدام با توضیحاتی همراه است. پانزده چیز به عنوان مطهرات شمرده شده و در ضمن این بخش کیفیت تطهیر با آب و کیفیت تطهیر ظروف نیز بیان گردیده است.
مبحث نماز
...
wikifeqh: رساله_صلاتیه_(کتاب)