کلمه جو
صفحه اصلی

چشم زخم


مترادف چشم زخم : تعویذ، نظر بد

فارسی به انگلیسی

affection by an evil eye or by witchcraft, hurt, voodoo, injury caused by an evil eye, whammy

injury caused by an evil eye


hurt, voodoo


مترادف و متضاد

تعویذ، نظر بد


فرهنگ فارسی

( اسم ) آسیبی که از چشم بد بکسی رسد .
آزارو نقصانیست که بسبب دیدن بعضی از مردم و تعریف کردن ایشان کسیرا و چیزی را بهم رسد و عرب (( العین اللامه ) ) خوانند ٠
صدمه و آسیب که ازچشم بدیاشوربکسی برسد

فرهنگ معین

( ~. زَ ) (اِمر. ) آسیبی که از چشم بد به کسی رسد.

لغت نامه دهخدا

چشم زخم. [ چ َ / چ ِ زَ ] ( اِمرکب ) آزار و نقصانی است که بسبب دیدن بعضی از مردم و تعریف کردن ایشان کسی را و چیزی را بهم رسد، و عرب «العین اللامه » خوانند. ( برهان ). چشم زخ و چشزخ و چشم شور و دیده شور و نظر شور. ( آنندراج ). عبارت از آن است که شخصی چیز حَسین ومرغوب را نگاه کند و بطریق حسد در وی نظر اندازد و بعضی گویند در چشم زخم حسد ضرور نیست ، گاهی نظر دوست هم کار میکند. ( آنندراج ). آزار و نقصانی که از اثر نظر بد به کسی و یا چیزی رسد. ( ناظم الاطباء ). اثر بد که از نگاه یا کلام کسی بر کسی یا چیزی برسد. ( فرهنگ نظام ). نَظْرَة. نَفس. ( منتهی الارب ). چشم بد. عین الکمال. آسیب و زیانی که از نگاه پرمحبت و تحسین یا از نظر آمیخته به حسد و حیرت شورچشمان به افراد یا اشیاءرسد. اثر چشم شور. آسیب نگاه شورچشمان :
مرا چه نقصان گر جفت من بزاد کنون
بچشم زخم هزاران پسر یکی دختر.
خاقانی.
مبادا بی تو هفت اقلیم را نور
غبار چشم زخم از دولتت دور.
نظامی.
شد از گوشه چشم زخمی نژند
تب آمد شد آن نازنین دردمند.
نظامی.
ای دوست دست حافظ تعویذ چشم زخم است
یارب که بینم آن را در گردنت حمایل.
حافظ.
خوش دولتی است خرم و خوش خسروی کریم
یارب ز چشم زخم زمانش نگاه دار.
حافظ.
طایری بودم من و غوغای بال افشانیی
چشم زخمی آمد و بشکست در هم بال من.
ملاوحشی ( از آنندراج ).
|| کنایه از آسیبی اندک و شکستی کوچک ، چنانکه در تداول عامه گویند: فلان کس را چشم زخمی رسیده یا چشم زخمی به نیروی ما رسید. و مراد آن است که فلانی مختصر بیماریی دارد یا نیروی ما شکست کوچکی خورده است. || تعویذ و حرز چشم زخم. دافع چشم بد :
آدمی با گنه شکسته تر است
پای طاوس چشم زخم سر است.
سنائی.
تیز خاری که در گلستان بود
از پی چشم زخم بستان بود.
نظامی.
رجوع به چشزخ و چشمزخ شود.

فرهنگ عمید

صدمه و آسیبی که از چشم بد یا چشم شور به کسی برسد، آسیب و زیانی که از نگاه یا کلام کسی که چشم شور دارد به کسی یا چیزی برسد: مبادا بی تو هفت اقلیم را نور / غبار چشم زخم از دولتت دور (نظامی۲: ۲۷۲ ).

دانشنامه عمومی

چشم زخم یا چشم حسد یا چشم شیطان (به انگلیسی Evil Eye) و آن عبارت است از نگاه حسودانه به یک شیء یا به انسان که بسیاری به آن اعتقاد دارند و در فرهنگ بسیاری از کشورها به چشم می خورد. بر اساس این باورها چشم زخم باعث بدشانسی یا رخداد بد می شود و نمادش به شکل تک چشم است. در زبان فارسی به آن چشم زخم و در زبان عربی نظر و در زبان یونانی το μάτι و به اسپانیاییmal de ojo، و در زبان ایتالیایی malocchio و در آخر هاوایی به آن stink eye گفته می شود.
در فرهنگ های مختلف برای گریز از چشم حسد راهکارهای مختلفی ارائه می شود. درکتب باستانی نیز از آن سخن به میان آمده است مخصوصاً در ایران بزرگ و خاورمیانه و قاره آسیا و در اقوام مختلف طلسم های برای دوری از چشم حسد درست می کنند و از نماد آن که به صورت یک تکته شیشه ای که در وسط آن شبیه چشم است در منازل و در محل کار استفاده شده و به دیگران هدیه داده می شود.
چشم زخم گونه ای از بدخواهی است به گونه ای که در بسیاری از فرهنگ ها این عقیده وجود دارد که فرد شور چشم می تواند عامل بدشانسی یا صدمه به دیگرانی که با مورد نفرت یا دشمن ی اویند گردد. این عمل چشم زدن یا نظر زدن نامیده می شود و در مقابله با آن طلسم هایی ابداع شده است که نظرقربانی خوانده می شوند. این اصطلاح اشاره بر این دارد که صدمات و بداقبالی های وارده از طریق نگاه دشمنانه یا بدخواهانه به دیگران وارد می گردد.
چنین عقیده ای بسیاری از فرهنگ ها را بر آن داشته تا به دنبال اقدامات پیشگیرانه در برابر آن باشند. گرچه این عقیده به گونه های مختلف در سراسر جهان (اروپا، آسیا، آفریقا و آمریکا) پراکنده است اما اصل این موضوع و شدت اهمیت آن در فرهنگ های مختلف، تفاوت بسیار با هم دارند و بیشترین تأثیرپذیری از آن در خاور میانه وجود دارد به گونه ای که گردن آویزها و لوازم زینتی منزل که در جلوگیری از چشم زخم کاربرد دارد یکی از سوغات و یادگاری هایی است که گردشگران از کشورهای ایران و افغانستان با خود همراه می کنند.

دانشنامه آزاد فارسی

(در تداول عامه: چِش زخم؛ چِش زَخ) آزار و صدمه رسیدن از نظرِ بدِ کسی بر جان و مال دیگری. در این باور، چشم زخم بیشتر کار دشمنان و حسودان است، اما نگاهی تحسینگر نیز ممکن است به شخص تحسین شده صدمه ای برساند. اگر نگاه حسود و دشمن به کار باشد، اصطلاحاتی چون «چشمِ شور» و «چشمِ بد» به کار می برند و با گفتن «بر چشمِ بد لعنت»»، یا «چشمِ بد دور»»، یا «چِشمِت کَفِ پام»» آن نگاه را از خود می گردانند، اما اگر نگاه تحسینگری به کار باشد، از آن به «چشم زدن»، یا «چشم رساندن» تعبیر می کنند. گزندِ چشم زخم بیشتر بر کودکان آسیب می رساند. در فرهنگ عامه، برای دفع چشم زخم از کودکان، از بستن آیاتی از قرآن، چون چِل بسم الله و «و اِن یکاد» و جز این ها استفاده می کنند. برای دفع چشم زخم، جز بر زبان راندن جملات اورادگونه، آداب و اعمالی، همچون اسفند دودکردن، زاج سوزاندن، نظرقربانی، و توسل به طلسم و عزائم متداول است. آدابی چون پشتِ سر مسافر آب ریختن، و تخم مرغ شکستن نیز برای دفع چشم زخم به کار می رود. در نزد اعراب جاهلی، طایفۀ بنی اسد به «چشمِ بد» آوازه داشتند. چنین پیداست که پیامبر اسلام (ص) این باور را نفی نمی کرده است؛ برخی مفسران، آیۀ ۵۱ سورۀ قلم را اشارتی به چشم زخم آورده اند. احادیث و روایات فراوانی در تأثیر و دفع چشم زخم نقل شده است. مهم ترین بحث ها را در نفی باور به چشم زخم متکلمان معتزلی، چون ابوعلی جبایی و ابوالقاسم بلخی مطرح کرده اند. دفع چشم زخم در آداب و رسوم دیگر ملت ها نیز شیوه هایی دارد، مثلاً در فرهنگ های مدیترانه ای، دست مشت شده با دو انگشتِ بازِ اشاره را دافع چشم زخم می دانند.

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] چشم زخم، آسیبی است که گمان می رود بر اثر نگریستن برخی افراد یا جانوران به انسان ها و جانوران دیگر و نیز اشیا وارد می شود.
چشم زخم از قدیم ترین باورهای بشر و احتمالا فراگیرترین و رایج ترین باور فراعلمی در سراسر جهان و از جمله در جهان اسلام است، هرچند در دوران جدید، در فرایند روزافزونِ عرفی شدن، این باور از بسیاری از حوزه های زیست جهان بشری عقب نشسته است و اکنون بیش تر به مثابه باوری عامیانه حضور دارد.
باور توجیه کننده
باور به چشم زخم در گونه شناسی پدیدارشناختی، در گروه باورهای توجیه کننده جای می گیرد که در فقدان تبیین های علمی تجربی، برخی رویدادهای ناگوار و آسیب های پدید آمده را، فارغ از روابطِ علّی و معلولیِ اثبات پذیر و آزمون پذیر، توجیه و بنابر منطق ویژه خود، معقول سازی می کند و مدلّل می دارد؛ بنابراین، با وجود برخی تلاش ها برای یافتن سرچشمه این باور و نشان دادن مسیر اشاعه آن به نقاط دیگر، چشم زخم را باید باوری نوعی دانست که در همه حوزه های تمدنی به طور اصیل پدید آمده و در جریان فربه شدن های مکرر، از اخذ و اقتباس های میانْ فرهنگی تأثیر پذیرفته است.همچنین، باور به چشم زخم در واقع یک مادرْباور (باورِ مُولّد یا گروهْ باور) است و شبکه ای وسیع از باورهای دیگر را دربردارد که یا اصولا بر اثر باور به چشم زخم پدید آمده اند یا در ذیل مجموعه فرهنگی چشم زخم مندرج می شوند و معنا می یابند.
چیستی
برای راه بردن به چیستی چشم زخم، تلاش هایی صورت گرفته است.به گمان برخی، چنان که از مفهوم لغوی «چشم زدن» یا «اصابتِ عین» نیز برمی آید، چیزی، مثلا حرارت یا سَم، از چشمان شور خارج یا ساطع می شود و به هدف چشم زخم برخورد می کند، در حالی که به زعم برخی دیگر، در ساز و کارِ اثر چشم زخم ــ بویژه از آن رو که بر فرد یا شیء غایب از نظر نیز کارساز است ــ نیازی به تماس یا حضور واسطه یا صدور و ارسال جزئی از علت به سوی معلول نیست بلکه مبدأ چشم زخم، تأثیرِ مفروضی است که قوای نفسانی می توانند بگونه ای فعلا ناشناخته در انفاس یا ابدانِ دیگر داشته باشند.
← نظر ابن سینا
...

واژه نامه بختیاریکا

باد نظر

پیشنهاد کاربران

به نمونه ای از این گونه احادیث توجه کنید:

در هنگامی که خصوصیت و ویژگی برادر مومنت ترا به اعجاب وا داشت، تکبیر ( الله اکبر ) بگو و ذکر خدای را بجا آو، الحمدلله و قل هو الله احد و معوذتین و آیه الکرسی را بخوان. در این مواقع از عباراتی همانند �ماشاء الله� و �تبارک الله� یا �اللَّهُ اللَّهُ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ� استفاد کنید.

مکا، [مکارم الأخلاق‏] لِلْعَیْنِ مَعْمَرُ بْنُ خَلَّادٍ قَالَ کُنْتُ مَعَ الرِّضَا ع بِخُرَاسَانَ عَلَى نَفَقَاتِهِ فَأَمَرَنِی أَنْ أَتَّخِذَ لَهُ غَالِیَةً فَلَمَّا اتَّخَذْتُهَا فَأَعْجَبَ بِهَا فَنَظَرَ إِلَیْهَا فَقَالَ لِی یَا مَعْمَرُ إِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ فَاکْتُبْ فِی رُقْعَةٍ الْحَمْدَ لِلَّهِ وَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ الْمُعَوِّذَتَیْنِ وَ آیَةَ الْکُرْسِیِّ وَ اجْعَلْهَا فِی غِلَافِ الْقَارُورَةِ وَ مِثْلُهُ وَ رُوِیَ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ قَالَ الْعَیْنُ حَقٌّ وَ لَیْسَ تَأْمَنُهَا مِنْکَ عَلَى نَفْسِکَ وَ لَا مِنْکَ عَلَى غَیْرِکَ فَإِذَا خِفْتَ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ فَقُلْ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ ثَلَاثاً وَ قَالَ إِذَا تَهَیَّأَ أَحَدُکُمْ تَهْیِئَةً تُعْجِبُهُ فَلْیَقْرَأْ حِینَ یَخْرُجُ مِنْ مَنْزِلِهِ الْمُعَوِّذَتَیْنِ فَإِنَّهُ لَا یَضُرُّهُ بِإِذْنِ اللَّهِ وَ عَنْهُ ع قَالَ مَنْ أَعْجَبَهُ مِنْ أَخِیهِ شَیْ‏ءٌ فَلْیُبَارِکْ عَلَیْهِ فَإِنَّ الْعَیْنَ حَقٌّ . بحارالأنوار ج : 92 ص : 128. الْجَوَامِعُ لِلطَّبْرِسِیِّ، عَنِ النَّبِیِّ ص مَنْ رَأَى شَیْئاً یُعْجِبُهُ فَقَالَ اللَّهُ اللَّهُ ما شاءَ اللَّهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ لَمْ یَضُرَّهُ شَیْ‏ءٌ بحارالأنوار ج : 92 ص : 133

پیامبر اسلام ( ص ) می گوید: �چشم زخم واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می دهد. � ( بحارالانوار، ج ۶۳، ص ۲۶ )

چشم زخم : چشم برهم زدن ، اندک زمان
( ( بلای تمام اندوه باطن است که یک چشم زخم پای از جای برنگیرد . ) )
( برگزیده ای ازکشف الاسراروعدَّة الابرارمیبدی، محمد مهدی رکنی ، چاپ ششم 1372 ، ص 234 )


در زبان عربی . . . خدا حفظشان کند و از چشم بد دور کند. که فقط خداست که برهمه چیز داناست و بزرگ . . . . معنیش کنید

چشم زخم یا چشم حسد یا چشم شیطان ( به انگلیسی Evil Eye ) و آن عبارت است از نگاه حسودانه به یک شیء یا به انسان که بسیاری به آن اعتقاد دارند و در فرهنگ بسیاری از کشورها به چشم می خورد. بر اساس این باورها چشم زخم باعث بدشانسی یا رخداد بد می شود و نمادش به شکل تک چشم است. در زبان فارسی به آن چشم زخم و در زبان عربی نظر و در زبان یونانی το μάτι و به اسپانیاییmal de ojo، و در زبان ایتالیایی malocchio و در آخر هاوایی به آن stink eye گفته می شود.
چشم زخم گونه ای از بدخواهی است به گونه ای که در بسیاری از فرهنگ ها این عقیده وجود دارد که فرد شور چشم می تواند عامل بدشانسی یا صدمه به دیگرانی که با مورد نفرت یا دشمن ی اویند گردد. این عمل چشم زدن یا نظر زدن نامیده می شود.


عوامل ایجاد کننده چشم زخم عبارتند از:

الف– حسادت در انسان ایجاد انرژی منفی می کنند که مخرب ذهن و روان است و آسیب ( شر ) می رساند.

ب – محبت بیش از حد نسبت به چیزی یا کسی، باعث چشم زخم و آسیب می شود. چنانچه علاقه به نعمت های خداوند از علاقه به خالق آنها بیشتر باشد، شر رخ می دهد. زیرا انسان محدود به خود می شود و آن نعمت را متعلق به خود می داند و شر وجودش را می گیرد. خداوند در قرآن می فرماید: اگر پدران، فرزندان و ثروت خود را بیش از خدا دوست بدارید، آنگاه منتظر عذاب الهی باشید.

ج - حیرت و تعجب انسان تنگ نظر وقتی به چیزی یا کسی نگاه کند، از چشم او انرژی منفی خارج می شود و آسیب می رساند.

قرآن اشاره مستقیمی به چشم زخم وجود نداشته اما برخی آیات از جمله آیه �وَ إِنْ یَکادُ الَّذینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ � ( قلم/51 ) را بعضی از مفسران به این قضیه مربوط می دانند و در احادیث این موضوع به صراحت بیان گردیده و از جمله پیامبر اسلام می فرماید: چشم زخم حقیقت دارد و اگر چیزی بر قدر ( تقدیر ) پیشی می گرفت چشم بود. چشم زخم واقعیت دارد و مرد را در قبر و شتر را در دیگ قرار می دهد.


همچنین در تفسیر سوره حجر آیات 14 - 15 بیان شده است کافران مکه نیز در برابر معجزات پیامبر ( ص ) مدعی بوده که چشمانش در برابر مشاهده گشایش درهای آسمان مسحور گردیدند و در حقیقت پیامبر در چشمان ایشان تصرف نموده تا نتوانند حقیقت و واقعیت را از خیال جدا کنند. چنانچه کافران در تلاش بودند چشم زخمی به پیامبر ( ص ) برسانند که آنان از هر راهی تلاش نموده و تا آن حضرت را بکشند و یا دعوتش را به تعطیلی بکشانند از ساحران و جادوگران بهره گرفتند تا این کار را انجام بدهند.


در آیه67 سوره یوسف به امکان و حقانیت چشم زخم اشاره نموده و در این آیه حضرت یعقوب ( ع ) به فرزندان خویش فرمان داده که در هنگام ورود به مصر از یک دروازه شهر وارد آن نشوند و از آن جایی که فرزندان ده گانه ایشان افرادی زیبا و تنومند و جوان بودند از ایشان می خواهد برای در امان ماندن از چشم زخم مردم مصر از دروازه های متعدد وارد بشوند تا به چشم نیایند.
در حقیقت حضرت یعقوب ( ع ) از چشم زخم مصریان نسبت به فرزندانش دل نگران بوده که هر چند که آن حضرت بر این نکته تأکید ورزیده که قدرت انسان های دارای چشم زخم به گونه ای بوده که او نمی تواند جلوی آن ها را گرفته، مگر آن که اراده الهی به این تعلق داشته که چشم زخم مردم در ایشان اثر نگذاشته باشد.


در روایات ساده ترین دستور برای رفع چشم زخم خواندن سوره ناس و فلق می باشد و پیامبر اسلام ( ص ) این سوره ها را برای امام حسن و امام حسین علیهماالسلام به عنوان تعویذ قرائت می فرمود.


از پیامبراکرم ( ص ) نقل شده است که فرمودند: هرگاه یکی از شما انسانی یا حیوانی را ببیند که از آن خوشش آید بگوید: آَمَنتُ بِاللهِ وَ صَلَّی الله ُعَلَی مُحَمَّدٍ وَ اَلِه تا چشم او به آن زیان نرساند.


از امام صادق ( ع ) روایت شده است: اگر کسی از شما چیزی از برادرش او را متعجب ساخت سه بار بگویید: ماشاء الله لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم. در برخی روایات گفته می شود که تکبیر بگویید تا تأثیر چشم زخم از بین برود و در امان باشید. همچنین برای دفع چشم زخم سوره یس را نوشته و همراه داشته باشید.


امام رضا علیه السلام در پاسخ سوال راوی که پرسید آیا چشم زخم واقعیت دارد؟ حضرت فرمود: آری، هرگاه تو را چشم زنند، کف دستت را مقابل صورتت قرار ده و سوره حمد و قل هو الله احد و معوذتین را قرائت کن و هر دو کف را به صورتت بکش. خداوند تو را از گزند آن حفظ می کند.
در مفاتیح الجنان آمده است: برای در امان ماندن از چشم زخم این دعا خوانده شود: �اَللّهُمَّ رَبَّ مَطَرٍ حابِسٍ وَ حَجَرٍ یابِسٍ وَ لَیْلٍ دامِسٍ وَ رَطْبٍ وَ یابِسٍ رُدَّ عَیْنَ الْعایِنِ عَلَیْهِ فی کَبِدِهِ وَ نَحْرِهِ وَ مالِهِ فَارْجِعِ الْبَصَرَ هَلْ تَری مِنْ فُطُورٍ ثُمَّ ارْجِعِ الْبَصَرَ کَرَّتَیْنِ یَنْقَلِبْ اِلَیْکَ الْبَصَرُ خاسِئاً وَ هُوَ حَسیرٌ.

دیدنِ چشمِ بد کسی را : کنایه فعلی ایماست از آسیب رسانیدن به او .
بدو گفت شاه:ار به مردی رسد
نباید که بیند ورا چشم بد
دکتر کزا زی در خصوص چشم بد می نویسد:《 . . . پایگاه این کاربرد هنری باوری است که ایرانیان به چشم زخم داشته اند و دارند؛ بر پایه ی این باور، چشم پاره ای از کسان " شور" و گزند رسان است و از نیرویی نهانی و راز آلود برخوردار. اینان اگر از سر شگفتی و رشک چیزی یا کسی را بنگرند، بدو آسیب خواهند رساند. به آهنگ دور ماندن از چشم زخم، از چَشمارو ( تعویذ ) بهره می جویند ، یا دانه های سپند بر آتش می افشانند. 》
نامه ی باستان ، ج ۳ ، داستان سیاوش ، دکتر کزازی ۱۳۸۴، ص ۲۲۰.




کلمات دیگر: