مالک اشتر

مالِک اَشتَر (نام کامل: مالک بن حارث نخعی) از جنگاوران و از حامیان علی بن ابی طالب بود و ملقب به الاشتر بود. وی بر اثر ضربهٔ شمشیری در جنگ یرموک در سال ۱۵ هجری/۶۳۶ میلادی از ناحیه چشم آسیب دید و از این رو وی را «اشتر» می گفتند.
عهدنامه مالک اشتر
سال تولد او به درستی مشخص نیست ولی بیشتر مورخان مالک را حدود ده سال بزرگ تر از علی بن ابی طالب و ۲۰ سال کوچکتر از محمد می دانند. مالک از طایفه بنی نخع بود که شاخه ای از قبیله مذحج در یمن محسوب می شوند و در یمن نیز به دنیا آمد.
نام او پس از جنگ با بیزانس (روم شرقی) بر سر زبان ها افتاد. وی در آن جنگ نقشی برجسته داشت و با شهامت، فراتر از منطقه درب در سرزمین دشمن پیش روی نمود.
او یکی از سرسخت ترین مخالفان عثمان خلیفه سوم و شیوه های حکم رانی او بود که اعتقاد داشت جنگجویان باید از اموال فیء بهره مند شوند. بعد از یک درگیری در حضور حاکم کوفه سعید بن عاص در سال ۳۳ هجری/۴-۶۵۳ میلادی، مالک به همراه ده تن دیگر به شام تبعید شدند. معاویه آنان را پس از مدتی دوباره به عراق فرستاد اما سعید بن عاص آنان را سوی حاکم حمص در جزیره (منطقه ای در مرز سوریه و ترکیه کنونی) فرستاد. با بالا گرفتن درگیریها در کوفه، وی بلافاصله به کوفه بازگشته و در تحریک توده های مردم کوفه نقش مؤثری داشت. او در راس مبارزانی بود که مانع از بازگشت سعید بن عاصّّ به کوفه شدند و ابوموسی اشعری را امیر خود می دانستند.

مالِک اَشتَر ( ـ۳۷ /۳۸ق)
از تابعین و از اصحاب امام علی (ع). سرداری دلاور و سخنوری توانا بود. عصر پیامبر (ص) را درک کرد، ولی چون با آن حضرت ملاقاتی نداشته از صحابه به شمار نیامده است. در فتوحات شام و برخی از جنگ های دیگر شرکت کرد. گفته اند در جنگ یرموک چشم او آسیب دید، لذا به اشتر (مردی که پلک چشم او برگشته) لقب یافت. در جنگ های جمل و صفّین با امام علی (ع) همراهی کرد و حتی در صفّین نزدیک بود معاویه را بکشد، اما وقتی یاران معاویه با نیرنگ عمروعاص قرآن ها را بر سر نیزه زدند مالک ناچار شد که دست از جنگ بردارد. پس از واقعۀ صفّین امام علی (ع) او را به ولایت مصر فرستاد و عهدنامۀ مشهور را به نام او نوشت. در بین راه به تحریک معاویه او را مسموم کردند، پیکر او را به مدینه بردند. چند تن از نوادگان مالک مانند ورّام بن ابی فراس و شیخ جعفر نجفی، صاحب کشف الغطاء، عالمانی برجسته بوده اند.

[ویکی فقه] مالک بن حارث، معروف به اشتر متوفای ۳۹ق. از یاران ویژه امیر مؤمنان (ع) و از رؤسای نیرومند عراق و امیران لشکر امیر مؤمنان (ع) که در سیاست مردی دوراندیش و در جنگ فرماندهی توانمند بود. او در جنگهایی از جمله جمل و صفین شرکت داشت و سرانجام از طرف امام علی (ع) به استانداری مصر منصوب شد ولی قبل از رسیدن به مصر به شهادت رسید. عهدنامه معروف مالک اشتر، پیمان نامه ای است که امام علی (ع) خطاب بدو هنگام فرستادنش به مصر نگاشت.
نسب مالک اشتر طبق گفته ابن ابی الحدید چنین است: مالک بن حارث بن عبد یغوث بن مسلمة بن ربیعة بن خزیمة بن سعد بن مالک ابن نخع بن عمرو بن علة بن خالد بن مالک بن أدد. ابراهیم فرزند مالک از یاران مختار ثقفی در انتقام از کشندگان امام حسین(ع) بود.
از یمن تا کوفه
تاریخ و مکان ولادت مالک اشتر، نامشخص است اما شکی نیست که وی در سرزمین یمن بزرگ شده است و سپس در سال ۱۱ یا ۱۲ق. (۶۳۲ یا ۶۳۳م.) از آنجا مهاجرت کرده است. وی از امیران و از دلیران بزرگ و رئیس قومش بود و جاهلیت را درک کرد. در کوفه ساکن شد و از پشت او نسلی در کوفه زیستند. او در جنگ یرموک شرکت کرد، و در این جنگ بود که چشم خود را از دست داد. در همه جا با علی (ع) بود. و در جنگ جمل، محمد بن طلحه را کشت. همه تذکره نویسان او را ستوده اند. او را اشعاری است که در منابع ثبت شده است.
تدفین ابوذر
ابن ابی الحدید، سنی معتزلی، حدیثی را از ابوذر غفاری از پیامبر (ص) نقل می کند و این حدیث را شهادت قطعی از پیامبر (ص) بر مؤمن بودن مالک اشتر می داند. مقصود وی حدیثی است که بیانگر این است که گروهی ازمؤمنین بر جنازه ابوذر حاضر می شوند و از آنجا که مالک اشتر در میان گروهی بود که بر جنازه ابوذر در تبعیدگاه ربذه حاضر شدند و به غسل و کفن و دفن ابوذر پرداختند، پس ابن ابی الحدید نتیجه می گیرد که مالک اشتر، طبق آنچه پیامبر (ص) فرموده است مؤمن است.
تبعید به شام و حمص
...

---