جلال الدین همایی

wiki: جلال الدین همایی

wikiquote: جلال الدین_همایی

wikifeqh: اثر آفرینان است
جلال الدین همایی متخلص به «سنا» و «هما» فرزند ابوالقاسم محمدنصیر متخلص به «طرب» فرزند همای شیرازی اصفهانی (از دانشمندان و سخنوران و سخن شناسان و استادان معاصر)؛ تحصیلات را ابتدا نزد پدر و سپس ابوالقاسم عراقی آغاز کرد و به فراگیری علوم ابتدایی و مقدمات صرف و نحو عربی و منطق و معانی بیان پرداخت. سپس در مدرسه ی حقایق و سپس در مدرسه ی قدسیه و مدت بیست سال در مدرسه ی نیماورد اصفهان حجره نشینی نمود.
سیوطی و مغنی و الفیه و شرح لمعه و مطول را نزد استادانی چون آقا سید محمدباقر درچه ای، آیت الله شیخ علی یزدی، آقا شیخ محمد کاشانی و ادبیات عرب را نزد سید محمدکاظم کروندی و اساتیدی دیگری چون عبدالکریم گزی و فقه و اصول را نزد سید محمدصادق خاتون آبادی و آقا سید مهدی درچه ای آموخت، وی سرانجام اجازه ی اجتهاد دریافت کرد.
در علوم عقلی، استاد وی محمد خراسانی معروف به حکیم بود که شرح شمسیه و اسفار ملاصدرای شیرازی و شفای ابن سینا و دو دوره فلسفه و اشراق را نزد وی و اسدالله حکیم خواند. استادان دیگر او در معقول و نجوم و هیئت و ریاضی جدید و اسطرلاب و استخراج تقویم سید علی جناب و در طب محمد حکیم و میرزا علی آقا و ابوالقاسم ناصر و حکمت احمدآبادی بودند. هیئت مسطحه استدلالی و نجوم را نزد آیت الله رحیم ارباب تلمذ نمود.
وی سپس به تدریس در مدارس اصفهان مشغول شد. از سال 1302 به خدمت وزارت فرهنگ درآمد. چندی در دبیرستان های تبریز به تدریس اشتغال داشت، آنگاه به تهران آمد. ابتدا در دبیرستان دارالفنون به تدریس مشغول شد، هفته ای چند ساعت هم در دبیرستان شرف تدریس می کرد و همچنین در دبیرستان نظام و دانشکده ی افسری نیز تدریس داشت. سپس در دانشگاه ادبیات و دانشکده ی حقوق تهران به عنوان استاد در دوره ی فوق لیسانس و دکتری به تدریس پرداخت. تا سال 1345 بنا به درخواست خود بازنشسته شد و تا آخر عمر در تهران زیست و با وجود بیماری همواره به کار مطالعه و تحقیق و تألیف مشغول بود.
استاد همایی عضو فرهنگستان ایران و نیز انجمن تحقیق در ادبیات و زبان های خارجی بود و با مؤسسه لغت نامه دهخدا همکاری داشت. از جمله همایش ها و مراسم هایی که استاد در آنها شرکت نموده، می توان به این موارد اشاره نمود: شرکت در انجمن های ادبی؛ شرکت در کنگره ی فردوسی (1313)؛ شرکت در نخستین کنگره ی نویسندگان (تیر 1325)؛ شرکت در کنگره ی ابن سینا (اردیبهشت 1333)؛ سفر به بیروت (1334)؛ جهت افتتاح کرسی زبان فارسی در دانشگاه بیروت؛ شرکت در مجلس یادبود احمد بهمنیار (12 آبان 1334)؛ شرکت در کنگره ی هفتصدمین سال درگذشت مولوی (آبان 1336)؛ سخنرانی در برنامه ی مرزهای ارتش در رادیو ایران؛ شرکت در مجلس بزرگداشت استاد ابوالحسن فروغی (بهمن 1338)؛ شرکت در مجلس بزرگداشت استاد بدیع الزمان فروزانفر (29 اردیبهشت 1349)؛ شرکت در مجلس بزرگداشت دکتر محمد معین (13 تیر 1350)؛ شرکت در کنگره ی ابوریحان بیرونی (1352).
استاد همایی به دو زبان فارسی و عربی شعر می گفت. قصاید عربی او در برخی از مجلات و جراید ادبی دیده شده است. وی شعر فارسی را به سبک قدیم می سرود و در ساختن ماده تاریخ مهارت داشت.
علاوه بر مقاله های وی در مجلات و رونامه های «ارمغان»، «اطلاعات»، «ایران شناسی»، «تعلیم و تربیت»، «تماشا»، «جاویدان خرد»، «جوانان رستاخیز»، «رادیو ایران»، «سالنامه ی آریان»، «سالنامه ی شرق»، «سخن»، «مرزهای دانش»، «معارف اسلامی»، «مهر»، «وحید» و «یغما» از آثار تألیف وی می توان به عنوان های زیر اشاره نمود: خیامی نامه (در تجزیه و تحلیل آثار علمی و ادبی حکیم عمر خیام، جلد اول، 1346)؛ تاریخ ادبیات ایران (تبریز، 1309-1308، در سال 1308، برای تألیف این کتاب جلال الدین همایی به نشان علمی درجه ی دوم نایل آمد)؛ غزالی نامه (شرح حال و آثار و عقاید و افکار ادبی و مذهبی و فلسفی و عرفانی امام ابوحامد غزالی، 1317)؛ اسرار و آثار واقعه کربلا (چاپ دوم، 1357)؛ فنون بلاغت و صناعات ادبی (1354)؛ رساله درباره ی شرح احوال شعرای اصفهان قرن سیزده و چهارده و پانزده، صناعات ادبی (یک کتاب برای سطح دانشگاه ها و یک کتاب برای سطح دبیرستان ها)، تاریخ اصفهان تحقیق در احوال آخوند میر مؤلف حبیب السیر و میرخواند صاحب روضة الصفا، مولانا چه می گوید (دو جلد، جلد اول 1354، جلد دوم 1355)؛ طلبه ی عطار و نسیم گلستان؛ سیر مثنوی مولوی (داستان قلعه ی ذات الصور)؛ مقام حافظ؛ طب خانه (1342)؛ شرح حال احوال سروش اصفهانی (این رساله در مقدمه ی دیوان شاعر که به وسیله محمدجعفر محجوب تصحیح شده، منتشر کرده است. از صفحه 1 الی صفحه 90)؛ صرف و نحو و قرائت عربی (سه جلد)؛ رساله ی تحقیقی در احوالات مولانا، منتخب اشعار؛ دوره ی کتاب درسی فارسی - دستور و تاریخ ادبیات؛ دستور کلاس های پنجم و ششم ابتدایی؛ دستور زبان (با مشارکت چهار استاد دیگر، دو جزء 1329-1328)؛ رساله ی تحقیقی درباره ی دستور زبان فارسی؛ سه جلد کتاب فارسی دبیرستانی؛ دستور زبان فارسی دوره ی ابتدایی؛ تاریخ علوم اسلامی (تقریرات همایی در دوره ی دکترای ادبیات فارسی دانشگاه تهران، 1348)؛ تصوف در اسلام (نگاهی به عرفان شیخ ابوسعید ابوالخیر، 1362)؛ دیوان سنا (دیوان اشعار همایی به اهتمام دکتر ماهدخت بانو همایی، جلد اول، خرداد 1364).