قمه زنی

محمدمهدی شمس الدین مرکزی به نام بانک خون را در نجف تأسیس کرد تا شیعیان در روز عاشورا به این مرکز مراجعه کرده و به جای قمه زنی خون خود را به بیماران و کسانی که نیاز مبرمی به خون دارند، اهدا کنند.
قمه زنی نوعی مراسمی مذهبی است که در میان برخی شیعیان رواج دارد و طی آن افراد با ضربه زدن توسط آلت برنده ای (قمه) بر سر خود باعث ایجاد جراحت و خونریزی در آن می شود. این نوع عزاداری در میان گروهی از شیعیان در مراسم عزاداری ماه محرم با هدف مواسات و ابراز علاقه و ارادت نسبت به حسین بن علی و همچنین تقویت خوی شجاعت و اعلام جهاد در راه اعتقادات انجام می شود. معمولاً شرکت کنندگان در این مراسم در صبح روز عاشورا با پوشیدن لباس های سفید به انجام این عمل مبادرت می کنند. این عمل گاهی بر کودکان نیز انجام می شود.انجام این عمل از دیرباز موجب بحث میان علمای شیعه بوده است برخی از علما اجازه انجام این عمل را داده اند و برخی دیگر آن را موجب وهن اسلام دانسته و تحریم کرده اند. محمدصادق روحانی قمه زنی را نه تنها مجاز، بلکه از شعائر و مستحسن می داند.سید علی خامنه ای، ناصر مکارم شیرازی، محمد فاضل لنکرانی، عبدالله جوادی آملی، حسین نوری همدانی و سیدکاظم حائری از جمله کسانی هستند که قمه زنی را جایز نمی دانند.
در مورد مکان پیدایش این عمل، روایات مختلفی مطرح است. اما منطقی ترین روایت این است که اینگونه عزاداری از اردبیل و ترک های آذربایجانی به سایر اقوام فارس و عرب و سایر بلاد منتقل شده است. این مراسم ریشه عربی ندارد. از لحاظ تاریخی نیز انجام این عمل در ایران پیش از صفویه رواج نداشته است و هم اکنون نیز کاملاً مشخص نیست این عمل چگونه وارد ایران شده است.قمه زنی در دوران قاجاریه گسترش بیشتری یافت. اما در دوران رضاشاه مخالفت های زیادی با این قضیه شد. نخستین تلاش ها از سوی دولتمردان ایرانی برای برانداختن قمه زنی، توسط امیرکبیر آغاز شد، او برای این کار فتوای امام جمعه تهران را نیز گرفت که گفته بود که این رسم مخالف شریعت است.
قمه زنی امروزه به مراسم عاشورا محدود نمانده است. حتی از عراق گزارش شده است که در مراسم سالگرد درگذشت پدر مقتدی صدر در عراق مراسم قمه زنی به پا شده است.

قَمه زنی
نوعی عزاداری، و با قمه کوفتن عزاداران بر فرق سر خود در روز عاشورا، با نذر و به نیت همدلی با شهدای کربلا و برای ابراز عمق تأثر خود از مصایب اهل بیت (ع). قمه زنی بیشتر در میانِ عزادران افراطی آذری زبان رواج دارد. قمه زنان در پایان سینه و زنجیر زنی (← سینه زنی؛ زنجیرزنی) قمه های خود را طی مراسمی از غلاف بیرون می آورند و در حالی که اشعاری سوگناک می خوانند، آن را بر سرِ خود می کوبند. قمه زنان حرفه ای ابتدا با سطح تیغه آرام و آهنگین چندان بر سر می کوبند که پوست برآید و سپس با لبۀ تیز بر سطح برآمده می کوبند تا پوسته ترک برداشته خون از آن بجهد. مرسوم است که فرد قمه زن چندی بعد موی بتراشد و به نمایش عمل قهرمانانۀ خود لچکی بر سر نهد. بسیاری از فقهای شیعی قمه زنی را حرام شمرده اند.

[ویکی فقه] قمه زنی مراسمی است که در بعضی شهرستان ها و بلاد شیعی و توسط برخی از عزاداران امام حسین (علیه السّلام) اجرا می شود و در تاسی به مجروح و شهید شدن سیدالشهداء (علیه السّلام) و شهیدان کربلا و به عنوان اظهار آمادگی برای خون دادن و سر باختن در راه امام حسین (علیه السّلام) انجام می گیرد شرکت کنندگان در این مراسم، صبح زودِ روز عاشورا، با پوشیدن لباس سفید و بلندی همچون کفن، بصورت دسته جمعی قمه بر سر می زنند و خون، از سر بر صورت و لباس سفید جاری می شود. بعضی هم برای قمه زنی نذر می کنند، برخی هم چنین نذری را درباره ی کودکان خردسال انجام می دهند و بر سرِ آنان تیغ می زنند، تا از محل آن خون جاری گردد.
در مورد منشا اصلی قمه زنی، اقوال مختلفی وجود دارد؛ اما آنچه که بیشتر از همه مستند و قابل اثبات است، این است که تیغ زنی و قمه زنی رسومی عاریتی اند که از جانب ترک های آذربایجان به فارس ها و اعراب منتقل شده اند. نویسنده عراقی الاصل کتاب «تراژدی کربلا» نیز بر این عقیده است که مراسم هایی از قبیل قمه زنی، قبل از قرن نوزدهم در عراق مرسوم نبوده و به تدریج از اواخر این قرن در آن کشور رواج یافته است. بنابراین مراسم قمه زنی و... از خارج عراق به آن کشور وارد شده و ریشه عربی ندارد.
← کلام شیخ کاظم دجیلی
در اینجا به توصیف صحنه هایی از دسته ی قمه زنی در شهر کاظمین به نقل از کتاب تراژدی کربلا می پردازیم:روز عاشورا در بیشتر شهرها و روستاهای عراق، روز حزن و اندوه و سوگ است. دیدگان اشکبار و رنگ سیاه پرچم ها و چهره های خاک آلود، در همه جا به چشم می خورد؛ تنها کفن های قمه زنان به رنگ سفید و با لکه هایی از خون دیده می شود. مردانی که شعار «فداییان حسین» را بر کفن ها نگاشته، قمه، شمشیر و یا خنجری بر دستان گرفته و بر سرهای تراشیده خود زخم هایی گاه بسیار عمیق و شدید وارد می آورند. دسته ی بیضوی شکل آنها با عبور از خیابان اصلی کاظمین به حرم وارد می شود... عزاداران با رسیدن به حرم کاظمین، با حماسه ی بسیار فریاد «حیدر... حیدر» سر می دهند و با هر ضربه ی طبل و نوای شیپور، ضربه ای بر فرق سر می زنند. گاه این ضربه ها چنان شدید است که فرق سر را شکافته و خون بسیاری از آن جاری می سازد. در برخی موارد نیز افراد از هوش رفته و بر زمین می افتند و یا از شدت ضربه ها جان می دهند...گروه سرشکافته و خون آلود قمه زنان، چنان منظره ی دهشتناکی پدید می آورند که وحشت و اندوه، سراسر وجود تماشاچیان را فرا می گیرد...خون، با نخستین ضربه فوران می زند؛ اما گاه برخی آنچنان به شور و هیجان می آیند که ضربه های محکمی بر سر فرود آورده و خون بیشتری از سر خود جاری می سازند. برخی نیز با سطح قمه بر سر ضربه می زنند تا خطر کمتری برایشان داشته باشد. قمه زنان بلافاصله پس از پایان مراسم به حمام های عمومی رفته و پس از مداوای زخم هایشان به شیوه ای سنتی، خود را شسته و بهبود می یابند. آماده سازی قمه ها و کفن ها و گروه های موزیک و دیگر لوازم مورد نیاز، بر عهده ی هیئت های عزاداری است. جمع آوری کمک های مردمی و دادن مبلغی به شاعر، نوحه خوان، سخنران و دیگر مخارج نیز بر عهده ی هیئت ها است.» قمه زنی نیز مثل شبیه خوانی، از دیرباز مورداختلاف نظر علما و پیروان و مقلدین آنان بوده و به استفتاء و افتاء مبنی بر جواز یا عدم جواز آن می پرداخته اند.
تاریخچه قمه زنی در ایران
از نظر تاریخی مسلم است که قمه زنی در ایران تا پیش از صفویه هیچگونه سابقه ای نداشته است و محور تردیدها در آن است که آیا در زمان صفویه به وجود آمده است و یا این که بعد از صفویه در زمان قاجاریه وارد شده و رواج یافته است؟
← ورود قمه زنی به ایران در زمان صفویان
...