معزالدوله دیلمی

احمد دیلمی ملقب به معزالدوله و مُکَنّیٰ به ابوالحسین فرزند بویه، از امیران بوییان بود که در سال ۳۲۵ خورشیدی (۳۳۴ قمری) موفق به شکست دادن خلیفه عباسی المستکفی بالله شد.احمد به وسیله برادرش عماد الدوله برای تسخیر کرمان که در اختیار صفاریان بود فرستاده شد.احمد منازعه بر سر فارس را یکسره کرد و در آن رشادت های زیادی از خود نشان داد، و بدین وسیله اعتبار بسیاری کسب نمود. در این زمان کرمان به سرعت در برابر وی سقوط کرد ولی با مقاومت قبایل قفص و بلوچ مواجه گشت.سپس برادرش عماد الدوله او را به فارس فرا خواند تا منتظر دستور باشد و پس از آن او را به استخر فرستاد. لشکر کشی او به کرمان موجب گردید که بنو الیاس برای همیشه اقتدار آل بویه را به رسمیت بشناسد. اما ولایات کرمان تا چند دهه بعد مستقیماً به آل بویه ملحق نشد.در سال ۳۳۴ هجری قمری عماد الدوله احمد را برای تسخیر بغداد بدان جا فرستاد و وی موفق به تصرف بغداد گشت و خلیفه بدو لقب معز الدوله را داد همچین او جانشین واقعی امیر الامرا شد پس از آن وی در بین النهرین خود را در مواجهه با بریدیان دید که به بصره و واسط عقب نشسته بودند و دشمنان دیگر آل بویه حمدانیان بودند که پس از تلاشی بی ثمر در بیرون راندن آل بویه از بغداد به شمال بین النهرین عقب نشینی کرده بودند. معز الدوله در سال ۳۳۶ هجری قمری بریدیان را شکست داد.مسکویه از زبان عماد الدوله نقل می کند: «معز الدوله و رکن الدوله در نسب با من برادرند و در پرورش پسران من اند و در قدرت یافتن برکشیدگان من اند.»اگر چه معز الدوله در بغداد عنوان امیر الامرایی را یدک می کشید اما هیچ ادعای امیر الامرایی کل فرمانروایی آل بویه را نکرد ولی در امور حکومتی مستقل و جداگانه رفتار می کرد.معز الدوله در سال ۳۵۶ در میانه راه جنگی بر ضد شاهان مناطق باتلاقی بین النهرین در گذشت.پس از مرگش پسرش عز الدوله دعوی امیر الامرایی کرد و اختلافی در خاندان پدیدار گشت. وی اندکی پیش از مرگ عمان را تسخیر کرد.او در وصیت نامه خود به فرزندش اصرار می کند با ترکان با انصاف برخورد شود و سبکتگین در منصب خود نگه داشته شود. در این وصیت نامه از دو مسئله مبرم سخن می گوید یکی مربوط به سیاست آل بویه نسبت به حمدانیان و دیگری طرفداری از قبول برتری رکن الدوله برادرش و همچنین به پسرش سفارش می کند که احترام عضد الدوله پسر عمویش را نگاه دارد و جانب وی را رعایت کند. در دوران او حرم امامان در عراق بازسازی شد و عزاداری روز عاشورا به صورت گسترده تر برگزار می شد.
لغت نامهٔ دهخدا، مدخل «معزالدوله»

مُعِزّالدّولۀ دِیلمی (۳۰۳ـ۳۵۶ق)
نخستین امیر (حک: ۳۳۴ـ۳۵۶ق) دیالمۀ بغداد. نخست به سپاه ماکان کاکی و سپس مَرداویج پیوست. با استقرار پادشاهی بویه به دستور برادرش، علی، به کرمان و سیرجان لشکر کشید و نخست آن جا و سپس اهواز را تصرف کرد. در ۳۳۴ق به دستور علی، بین النهرین و سپس بغداد را فتح کرد و در آن جا از خلیفه عباسی، مُستکفی لقب «معزالدوله» گرفت و حکومت آل بویه بغداد را پی افکند. پس از آن، بصره و موصل را نیز گرفت. مستکفی عباسی را خلع و مطیع عباسی را به جای وی نشاند؛ ولی خود ادارۀ امور را در دست داشت. مُعِزّالدوله در بغداد علاوه بر اختلافات داخلی سپاهیان ترک و دیلمی خود، با حمدانیان موصل و خاندان های محلی بین النهرین نیز دائماً درگیر بود.

[ویکی فقه] یکی از دوره های پر افتخار تاریخ ایران اسلامی دوران حکومت آل بویه است. این سلسله از سال ۳۲۱ هجری قمری تا سال ۴۴۸ هجری قمری بر تمام نواحی ایران قدیم و همچنین بر تمامی قلمرو خلافت عباسی، حکومت راند. آل بویه چنان سلطنتی تشکیل دادند که در عظمت و شکوه ضرب المثل شدند.
در قرن چهارم هجری قمری خلفای بغداد در ضعف و حقارت بسیاری به سر می بردند و سرداران ترک بر آنان حاکم بودند. در بخش های مختلف ایران نیز امیران سامانی، صفاری، علویان و آل زیار خارج از نفوذ و قدرت دربار خلافت عباسی، حکومت می کردند. در چنین اوضاعی فرزندان ابوشجاع بویه، ماهیگیر تنگدست دیلمی به نام های علی، حسن، و احمد به عنوان سرباز و جنگجو به خدمت ماکان درآمدند. و پس از آن به فرمانروایان زیاری و امیر مشهور آن، مرداویج پیوستند. علی برادر بزرگتر به سبب کاردانی از سوی مرداویج به حکومت کرج (شهری بین اصفهان و همدان) برگزیده شد. وی پس از چندی اصفهان را به تصرف درآورد و برادرانش نیز توانستند بر مناطق جنوب ایران دست پیدا بکنند. این سه برادر بر اثر اقداماتی که انجام دادند خیلی زود توانستند بر اوضاع مسلط شوند و بر بخش بزرگی از قلمرو حکومتی آن زمان دست پیدا بکنند. حملات نظامی و اقدامات سیاسی آنان غافلگیرانه و برق آسا بود. در دوره حکومت آنان خلیفه عباسی بازیچه ایرانیان شیعه بود.
حکومت شیعی آل بویه
لازم به یادآوری است که آل بویه حکومتی شیعه بوده که مناسبت ها و اعیاد مخصوص شیعیان مانند ایام عاشورا و عید غدیر را بزرگ می داشته است و در زمان آنان دانشمندان و عالمان بزرگی از شیعه ظهور نمودند که می توان به بزرگانی چون شیخ صدوق و شیخ مفید و... اشاره نمود. از دیگر اقدامات آنان بازسازی بارگاه ائمه اطهار (علیهم السلام) و سلب اختیارات خلیفه بود.
توان حاکم مشهور آل بویه
ابوالحسین احمد معزالدوله از مشهورترین حاکمان آل بویه است. وی که از دو برادر دیگرش کوچک تر بوده است، ضمن یک سلسله اقدامات نظامی و سیاسی که به همراه برادرانش انجام داد پس از فتح کرمان و جنوب ایران در سال ۳۳۲ به عراق حمله نمود و اما در شهر واسط به سختی از سپاه خلیفه شکست خورده، به سوی شوش بازگشت. وی از این هزیمت ناامید نشد و با بازسازی سپاهش، شانس خود را بار دیگر آزمود. او این بار به قصد تصرف بغداد با سپاهی بزرگ از اهواز روانه شد. لشگر کشی وی آنچنان سریع، برق آسا و غافل گیرانه بود که ترکان و دیلیمان حاضر در سپاه خلیفه با شنیدن این لشگر کشی به سوی موصل گریختند. "المستکفی بالله" خلیفه عباسی به همراه کاتبش ابن شیرزاد تنها مانده بودند و نتوانست کاری از پیش ببرند. احمد که به درستی؛ ناتوانی خلیفه را در دفاع از خویش دریافته بود با زیرکی و با اعزام ابومحمد مهلبی به نزد خلیفه از بروز جنگ و کشتار جلوگیری کرد. پس از آن احمد در روز شنبه یازدهم جمادی الآخر ۳۳۴ از دروازه شماسیه به بغداد وارد شد و بلافاصله به نزد خلیفه رفت و با او بیعت کرد. در پی این اقدام، خلیفه به احمد خلعت پوشانیده و او را به معزالدوله ملقب ساخت و دو برادر دیگرش علی را عمادواله و حسن را رکن الدوله خواند و القاب این سه برادر را بر درهم و دینارها ضرب نمود.
اختیارات حاکم آل بویه
...