[ویکی فقه] آیه غار. آیه چهلم سوره توبه
«إِلّا تَنصُروهُ فَقد نَصرَهُ اللّهُ إِذ أَخرجَهُ الَّذینَ کَفروا ثَانِىَ اثنَینِ إِذ هُما فِى الغارِ إِذ یَقولُ لِصحِبهِ لَا تَحزَن إِنّ اللّهَ مَعنا فَأنزَلَ اللّهُ سَکینَتهُ عَلیهِ و أَیّدهُ بِجنودٍ لَم تَروهَا».
سوره توبه(۹)،آیه ۴۰.
به آیه ۴۰ سوره توبه «آیه غار» می گویند: (الا تنصروه فقد نصره الله اذ اخرجه الذین کفروا ثانی اثنین اذ هما فی الغار اذ یقول لصاحبه لا تحزن ان الله معنا فانزل الله سکینته علیه و ایده بجنود لم تروها و جعل کلمة الذین کفروا السفلی و کلمة الله هی العلیا و الله عزیز حکیم)؛ «اگر او را یاری نکنید خداوند (او را یاری خواهد کرد همانگونه که در مشکلترین ساعات او را تنها نگذارد) آن هنگام که کافران او را (از مکه) بیرون کردند در حالی که دومین نفر بود (و یک نفر همراه او بیش نبود) در آن هنگام که آن دو در غار بودند و او به همسفر خود می گفت غم مخور خدا با ماست! در این موقع خداوند سکینه (و آرامش ) خود را بر او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی کردید او را تقویت نمود و گفتار (و هدف) کافران را پائین قرار داد (و آنها را با شکست مواجه ساخت) و سخن خدا (و آئین او) بالا (و پیروز) است و خداوند عزیز و حکیم است».
توبه/سوره۹، آیه۴۰.
این آیه در مورد هجرت پیامبر از مکه به مدینه و مخفی شدن در «غار ثور» است، و یادآوری می کند خداوندی که در سختترین حالات و پیچیده ترین شرائط پیامبرش را به شکل معجز آسایی یاری کرد قادر است باز از او حمایت کند، و آن زمانی بود که مشرکان مکه توطئه خطرناکی برای نابود کردن پیامبر چیده بودند و تصمیم گرفتند عده زیادی شمشیر زن از قبائل مختلف عرب خانه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را شبانه در حلقه محاصره قرار دهند و صبحگاهان دسته جمعی به او حمله کنند و او را در بسترش از دم شمشیرها بگذرانند. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم که به فرمان خدا از این جریان آگاه شده بود آماده بیرون رفتن از مکه و هجرت به مدینه شد، اما نخست برای این که کفار قریش به او دست نیابند به غار ثور که در جنوب مکه قرار داشت و در جهت مخالف جاده مدینه بود پناه برد. دشمنان کوشش فراوانی برای یافتن پیامبر کردند ولی مایوس و نومید بازگشتند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم پس از سه شبانه روز توقف در غار و اطمینان از بازگشت دشمن ، شبانه از بیراهه به سوی مدینه حرکت کرد، و بعد از چندین شبانه روز سالم به مدینه رسید و فصل نوینی در تاریخ اسلام آغاز شد.در این سفر ، ابو بکر نیز همراه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بود. ماجرای مصاحبت ابو بکر با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در این سفر و اشارات سر بسته ای که در آیه فوق به این موضوع شده در میان مفسران شیعه و اهل تسنن بحثهای مختلفی برانگیخته است. فخر رازی در تفسیر خود با تعصب خاصی کوشش کرده که دوازده فضیلت! برای ابو بکر از آیه فوق استنباط کند. از طرف دیگر، بعضی اصرار دارند که مذمتهای متعددی از آیه استفاده می شود.
نظرات در مورد آیه غار
...
«إِلّا تَنصُروهُ فَقد نَصرَهُ اللّهُ إِذ أَخرجَهُ الَّذینَ کَفروا ثَانِىَ اثنَینِ إِذ هُما فِى الغارِ إِذ یَقولُ لِصحِبهِ لَا تَحزَن إِنّ اللّهَ مَعنا فَأنزَلَ اللّهُ سَکینَتهُ عَلیهِ و أَیّدهُ بِجنودٍ لَم تَروهَا».
سوره توبه(۹)،آیه ۴۰.
به آیه ۴۰ سوره توبه «آیه غار» می گویند: (الا تنصروه فقد نصره الله اذ اخرجه الذین کفروا ثانی اثنین اذ هما فی الغار اذ یقول لصاحبه لا تحزن ان الله معنا فانزل الله سکینته علیه و ایده بجنود لم تروها و جعل کلمة الذین کفروا السفلی و کلمة الله هی العلیا و الله عزیز حکیم)؛ «اگر او را یاری نکنید خداوند (او را یاری خواهد کرد همانگونه که در مشکلترین ساعات او را تنها نگذارد) آن هنگام که کافران او را (از مکه) بیرون کردند در حالی که دومین نفر بود (و یک نفر همراه او بیش نبود) در آن هنگام که آن دو در غار بودند و او به همسفر خود می گفت غم مخور خدا با ماست! در این موقع خداوند سکینه (و آرامش ) خود را بر او فرستاد و با لشکرهایی که مشاهده نمی کردید او را تقویت نمود و گفتار (و هدف) کافران را پائین قرار داد (و آنها را با شکست مواجه ساخت) و سخن خدا (و آئین او) بالا (و پیروز) است و خداوند عزیز و حکیم است».
توبه/سوره۹، آیه۴۰.
این آیه در مورد هجرت پیامبر از مکه به مدینه و مخفی شدن در «غار ثور» است، و یادآوری می کند خداوندی که در سختترین حالات و پیچیده ترین شرائط پیامبرش را به شکل معجز آسایی یاری کرد قادر است باز از او حمایت کند، و آن زمانی بود که مشرکان مکه توطئه خطرناکی برای نابود کردن پیامبر چیده بودند و تصمیم گرفتند عده زیادی شمشیر زن از قبائل مختلف عرب خانه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را شبانه در حلقه محاصره قرار دهند و صبحگاهان دسته جمعی به او حمله کنند و او را در بسترش از دم شمشیرها بگذرانند. پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم که به فرمان خدا از این جریان آگاه شده بود آماده بیرون رفتن از مکه و هجرت به مدینه شد، اما نخست برای این که کفار قریش به او دست نیابند به غار ثور که در جنوب مکه قرار داشت و در جهت مخالف جاده مدینه بود پناه برد. دشمنان کوشش فراوانی برای یافتن پیامبر کردند ولی مایوس و نومید بازگشتند و پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم پس از سه شبانه روز توقف در غار و اطمینان از بازگشت دشمن ، شبانه از بیراهه به سوی مدینه حرکت کرد، و بعد از چندین شبانه روز سالم به مدینه رسید و فصل نوینی در تاریخ اسلام آغاز شد.در این سفر ، ابو بکر نیز همراه پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم بود. ماجرای مصاحبت ابو بکر با پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در این سفر و اشارات سر بسته ای که در آیه فوق به این موضوع شده در میان مفسران شیعه و اهل تسنن بحثهای مختلفی برانگیخته است. فخر رازی در تفسیر خود با تعصب خاصی کوشش کرده که دوازده فضیلت! برای ابو بکر از آیه فوق استنباط کند. از طرف دیگر، بعضی اصرار دارند که مذمتهای متعددی از آیه استفاده می شود.
نظرات در مورد آیه غار
...
wikifeqh: المعارف قرآن کریم است
آیه 40 سوره توبه را که به هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه و پناهنده شدن حضرت و ابوبکر در «غار ثور» اشاره دارد، «آیه غار» گفته اند:
«الَّذینَ إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِینَ کَفَرُواْ ثَانِیَ اثْنَیْنِ إِذْ هُمَا فِی الْغَارِ إِذْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَ جَعَلَ کَلِمَةَ الَّذِینَ کَفَرُواْ السُّفْلَی وَ کَلِمَةُ اللّهِ هِیَ الْعُلْیَا وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»
(اگر او (پیامبر) را یاری نکنید قطعا خدا او را یاری کرد هنگامی که کسانی که کفر ورزیدند او را از مکه بیرون کردند و او نفر دوم از دو تن بود آن گاه که در غار ثور بودند وقتی به همراه خود می گفت اندوه مدار که خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد و او را با سپاهیانی که آن ها را نمی دیدید تایید کرد و کلمه کسانی را که کفر ورزیدند پست تر گردانید و کلمه خداست که برتر است و خدا شکست ناپذیر حکیم است.)
این آیه همواره مورد توجه دانشوران شیعه و سنی بوده و هر یک، برداشت های گوناگونی از آن داشته اند. در سقیفه بنی ساعده از همین آیه برای به خلافت رساندن ابوبکر استفاده شد و ابوبکر و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد کرده اند.
اهل سنت فضایل بسیاری را از این آیه برای ابوبکر استفاده کرده اند. فخر رازی می گوید: خداوند ابوبکر را «صاحب» پیامبر صلی الله علیه و آله دانسته و او را با خطاب «لاَتَحزَن إِنّ اللّهَ مَعَنا» مفتخر ساخته است که نشان از همراهی خدا با آنان دارد و خداوند سکینه خویش را بر او نازل ساخت.
در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده که تعبیر «صاحب» در قرآن فقط به معنای مطلق همراهی بکار رفته است؛ مانند «و مَا صاحِبُکُم بِمَجنون» و فضیلتی به شمار نمی آید. تعبیر «إنّ اللّه معنا» نیز به معنای حقانیت پیامبر صلی الله علیه و آله و دین اسلام است و در مقام بیان فضیلتی برای اشخاص نیست.
درباره نزول سکینه نیز گفته شده که سیاق ضمایر مفرد مذکر در آیه که همگی به پیامبر صلی الله علیه و آله باز می گردند و تعبیر «أَنزَلَ سَکِینَتَهُ عَلی رَسولِه» در آیات دیگر مؤید این نظر است که خداوند از نزول سکینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله خبر می دهد، نه ابوبکر.
آیه 40 سوره توبه را که به هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از مکه به مدینه و پناهنده شدن حضرت و ابوبکر در «غار ثور» اشاره دارد، «آیه غار» گفته اند:
«الَّذینَ إِلاَّ تَنصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذِینَ کَفَرُواْ ثَانِیَ اثْنَیْنِ إِذْ هُمَا فِی الْغَارِ إِذْ یَقُولُ لِصَاحِبِهِ لاَ تَحْزَنْ إِنَّ اللّهَ مَعَنَا فَأَنزَلَ اللّهُ سَکِینَتَهُ عَلَیْهِ وَأَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَّمْ تَرَوْهَا وَ جَعَلَ کَلِمَةَ الَّذِینَ کَفَرُواْ السُّفْلَی وَ کَلِمَةُ اللّهِ هِیَ الْعُلْیَا وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ»
(اگر او (پیامبر) را یاری نکنید قطعا خدا او را یاری کرد هنگامی که کسانی که کفر ورزیدند او را از مکه بیرون کردند و او نفر دوم از دو تن بود آن گاه که در غار ثور بودند وقتی به همراه خود می گفت اندوه مدار که خدا با ماست. پس خدا آرامش خود را بر او فرو فرستاد و او را با سپاهیانی که آن ها را نمی دیدید تایید کرد و کلمه کسانی را که کفر ورزیدند پست تر گردانید و کلمه خداست که برتر است و خدا شکست ناپذیر حکیم است.)
این آیه همواره مورد توجه دانشوران شیعه و سنی بوده و هر یک، برداشت های گوناگونی از آن داشته اند. در سقیفه بنی ساعده از همین آیه برای به خلافت رساندن ابوبکر استفاده شد و ابوبکر و خویشاوندان او نیز همواره از آن یاد کرده اند.
اهل سنت فضایل بسیاری را از این آیه برای ابوبکر استفاده کرده اند. فخر رازی می گوید: خداوند ابوبکر را «صاحب» پیامبر صلی الله علیه و آله دانسته و او را با خطاب «لاَتَحزَن إِنّ اللّهَ مَعَنا» مفتخر ساخته است که نشان از همراهی خدا با آنان دارد و خداوند سکینه خویش را بر او نازل ساخت.
در برابر برداشت این گونه فضایل، پاسخ داده شده که تعبیر «صاحب» در قرآن فقط به معنای مطلق همراهی بکار رفته است؛ مانند «و مَا صاحِبُکُم بِمَجنون» و فضیلتی به شمار نمی آید. تعبیر «إنّ اللّه معنا» نیز به معنای حقانیت پیامبر صلی الله علیه و آله و دین اسلام است و در مقام بیان فضیلتی برای اشخاص نیست.
درباره نزول سکینه نیز گفته شده که سیاق ضمایر مفرد مذکر در آیه که همگی به پیامبر صلی الله علیه و آله باز می گردند و تعبیر «أَنزَلَ سَکِینَتَهُ عَلی رَسولِه» در آیات دیگر مؤید این نظر است که خداوند از نزول سکینه بر پیامبر صلی الله علیه و آله خبر می دهد، نه ابوبکر.
wikiahlb: مسلمانان هشدار داده است که اگر پیامبر را در جنگ تبوک یاری نکنند، خودْ او را مانند زمانی که در غار ثور بود، یاری خواهد کرد. این آیه به همراه پیامبر در غار ثور، یعنی ابوبکر هم اشاره کرده است که از این رو مفسران شیعه و سُنی از آیه بسیار بحث کرده اند.
اهل سنت معتقدند که ابوبکر به جهت همراهی با پیامبر در غار، امتیاز ویژه ای نسبت به دیگر اصحاب او دارد. برخی از آنان به این جهت او را از همه اصحاب پیامبر افضل می دانند؛ اما مفسران شیعه با استناد به آیاتی از قران که از همراهی پیامبر و مؤمنان با مشرکان سخن گفته اند، بر این باورند که صِرف همراهی با پیامبر فضیلت خاصی را برای کسی اثبات نمی کند. به باور آنها در قرآن ملاک برتری افراد بر یکدیگر تنها تقوا است.
در آیه غار، خداوند به مؤمنان خطاب کرده است که اگر پیامبر اسلام(ص) را در جنگ تبوک یاری نکنند، خودش او را یاری خواهد کرد؛ چنانکه هنگام بیرون راندنش از سوی کافران او را یاری کرد؛ آنگاه که همراه رسول خدا، ابوبکر، نگران بود و پیامبر او را با وعده همراهی خداوند دلداری داد. سپس خداوند یادآور می شود که پیامبر را در غار ثور و در غزوه های پیشین یاری کرده است:
اهل سنت معتقدند که ابوبکر به جهت همراهی با پیامبر در غار، امتیاز ویژه ای نسبت به دیگر اصحاب او دارد. برخی از آنان به این جهت او را از همه اصحاب پیامبر افضل می دانند؛ اما مفسران شیعه با استناد به آیاتی از قران که از همراهی پیامبر و مؤمنان با مشرکان سخن گفته اند، بر این باورند که صِرف همراهی با پیامبر فضیلت خاصی را برای کسی اثبات نمی کند. به باور آنها در قرآن ملاک برتری افراد بر یکدیگر تنها تقوا است.
در آیه غار، خداوند به مؤمنان خطاب کرده است که اگر پیامبر اسلام(ص) را در جنگ تبوک یاری نکنند، خودش او را یاری خواهد کرد؛ چنانکه هنگام بیرون راندنش از سوی کافران او را یاری کرد؛ آنگاه که همراه رسول خدا، ابوبکر، نگران بود و پیامبر او را با وعده همراهی خداوند دلداری داد. سپس خداوند یادآور می شود که پیامبر را در غار ثور و در غزوه های پیشین یاری کرده است:
wikihaj: آیه غار (نقد استدلال اهل سنت). یکی از آیاتی که اهل سنت برای اثبات برتری ابوبکر بر دیگر صحابه و در نتیجه استحقاق وی برای خلافت بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به آن استدلال کرده اند، آیه ۴۰ سوره توبه معروف به «آیه غار» است.این آیه در نظر اهل سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار است و آن را بیان کننده فضائل و مناقب والا و ارزشمند ابوبکر و ویژگی منحصر به فرد او دانسته اند؛ برخی از بزرگان اهل سنت آن را برترین فضیلت ابوبکر، دلیل بر استحقاق وی بر خلافت و حتی باارزش تر از خوابیدن امیرمؤمنان (علیه السّلام) در بستر پیامبر، قلمداد کرده اند. این مطلب از طرف علمای شیعه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.
اهل سنت برای اثبات افضلیت ابوبکر بر دیگر اصحاب و در نتیجه استحقاق وی برای خلافت بعد از پیامبر خدا به آن استدلال کرده اند، آیه ۴۰ سوره توبه معروف به «آیه غار» است.«اِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ اِذْ اَخْرَجَهُ الَّذینَ کَفَرُوا ثانِیَ اثْنَیْنِ اِذْ هُما فِی الْغارِ اِذْ یَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ اِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَاَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلَیْهِ وَاَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَجَعَلَ کَلِمَةَ الَّذینَ کَفَرُوا السُّفْلی وَکَلِمَةُ اللَّهِ هِیَ الْعُلْیا وَاللَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ؛
توبه/سوره۹، آیه۴۰.
استدلال به آیه غار، از دیر باز در میان جوامع اسلامی، محافل علمی و مناظرات مذهبی مطرح بوده است؛ اما تاکنون مستندی یافت نشده است که ابوبکر و یا یکی از اطرافیان وی در زمان حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به همراهی ابوبکر اشاره و به آن استشهاد کرده باشند.سابقه استدلال به یار غار بودن ابوبکر طبق آنچه اهل سنت ادعا کرده اند به سقیفه بنی ساعده برمی گردد که خلیفه دوم و هم پیمان دیگر آن دو، عثمان بن عفان با مطرح کردن این آیه، بر شایستگی ابوبکر بر خلافت استدلال کرده و مردم برای بیعت با او تشویق می کنند.عمر، فردای وفات رسول خدا بر منبر رفت و در حالی که ابوبکر سکوت اختیار کرده بود، این چنین سخن گفت:«فَاِنْ یَکُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه وسلم قد مَاتَ فان اللَّهَ تَعَالَی قد جَعَلَ بین اَظْهُرِکُمْ نُورًا تَهْتَدُونَ بِهِ بما هَدَی الله مُحَمَّدًا صلی الله علیه وسلم وَاِنَّ اَبَا بَکْرٍ صَاحِبُ رسول اللَّهِ صلی الله علیه وسلم ثَانِیَ اثْنَیْنِ فانه اَوْلَی الْمُسْلِمِینَ بِاُمُورِکُمْ فَقُومُوا فَبَایِعُوهُ؛
بخاری جعفی، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۶، ص۶۷۹۳، ح ۶۷۹۳، کِتَاب الْاَحْکَامِ، باب۵۱، بَاب الِاسْتِخْلَافِ، تحقیق د. مصطفی دیب البغا، ناشر:دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة:الثالثة، ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷.
استدلال به آیه غار در عصر ائمه (علیهم السّلام) نیز ادامه داشته است، در مواردی که شیعیان در این باره سؤال می کردند، آن حضرات جواب داده و حتی نحوه پاسخ دادن به استدلال مخالفین را نیز به آن ها یاد می دادند که ما از این میان فقط به یک مورد اشاره می کنیم.
← پاسخ امام زمان
...
اهل سنت برای اثبات افضلیت ابوبکر بر دیگر اصحاب و در نتیجه استحقاق وی برای خلافت بعد از پیامبر خدا به آن استدلال کرده اند، آیه ۴۰ سوره توبه معروف به «آیه غار» است.«اِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ اِذْ اَخْرَجَهُ الَّذینَ کَفَرُوا ثانِیَ اثْنَیْنِ اِذْ هُما فِی الْغارِ اِذْ یَقُولُ لِصاحِبِهِ لا تَحْزَنْ اِنَّ اللَّهَ مَعَنا فَاَنْزَلَ اللَّهُ سَکینَتَهُ عَلَیْهِ وَاَیَّدَهُ بِجُنُودٍ لَمْ تَرَوْها وَجَعَلَ کَلِمَةَ الَّذینَ کَفَرُوا السُّفْلی وَکَلِمَةُ اللَّهِ هِیَ الْعُلْیا وَاللَّهُ عَزیزٌ حَکیمٌ؛
توبه/سوره۹، آیه۴۰.
استدلال به آیه غار، از دیر باز در میان جوامع اسلامی، محافل علمی و مناظرات مذهبی مطرح بوده است؛ اما تاکنون مستندی یافت نشده است که ابوبکر و یا یکی از اطرافیان وی در زمان حیات رسول خدا (صلی الله علیه و آله وسلّم) به همراهی ابوبکر اشاره و به آن استشهاد کرده باشند.سابقه استدلال به یار غار بودن ابوبکر طبق آنچه اهل سنت ادعا کرده اند به سقیفه بنی ساعده برمی گردد که خلیفه دوم و هم پیمان دیگر آن دو، عثمان بن عفان با مطرح کردن این آیه، بر شایستگی ابوبکر بر خلافت استدلال کرده و مردم برای بیعت با او تشویق می کنند.عمر، فردای وفات رسول خدا بر منبر رفت و در حالی که ابوبکر سکوت اختیار کرده بود، این چنین سخن گفت:«فَاِنْ یَکُ مُحَمَّدٌ صلی الله علیه وسلم قد مَاتَ فان اللَّهَ تَعَالَی قد جَعَلَ بین اَظْهُرِکُمْ نُورًا تَهْتَدُونَ بِهِ بما هَدَی الله مُحَمَّدًا صلی الله علیه وسلم وَاِنَّ اَبَا بَکْرٍ صَاحِبُ رسول اللَّهِ صلی الله علیه وسلم ثَانِیَ اثْنَیْنِ فانه اَوْلَی الْمُسْلِمِینَ بِاُمُورِکُمْ فَقُومُوا فَبَایِعُوهُ؛
بخاری جعفی، محمد بن اسماعیل، صحیح بخاری، ج۶، ص۶۷۹۳، ح ۶۷۹۳، کِتَاب الْاَحْکَامِ، باب۵۱، بَاب الِاسْتِخْلَافِ، تحقیق د. مصطفی دیب البغا، ناشر:دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة:الثالثة، ۱۴۰۷ - ۱۹۸۷.
استدلال به آیه غار در عصر ائمه (علیهم السّلام) نیز ادامه داشته است، در مواردی که شیعیان در این باره سؤال می کردند، آن حضرات جواب داده و حتی نحوه پاسخ دادن به استدلال مخالفین را نیز به آن ها یاد می دادند که ما از این میان فقط به یک مورد اشاره می کنیم.
← پاسخ امام زمان
...
wikifeqh: آیه_غار_(نقد_استدلال_اهل سنت)