[ویکی فقه] استصحاب قهقری یا «اصل ثابت» به استمرار یقین پسین به زمان پیشین گفته می شود. از این عنوان در اصول فقه، مبحث اصول عملی سخن رفته است. استصحاب قهقری استصحاب شیء مشکوک در زمان سابق و متیقن در زمان لاحق است.
ـــ استصحاب قهقری عکس استصحاب مصطلح است. در استصحاب مصطلح، زمان متیقن، مقدم بر زمان مشکوک است، ولی در استصحاب قهقری یقین به چیزی داریم که پیش از این مشکوک بوده است. ـــ استصحاب قهقری به استصحابی گفته می شود که مشکوک آن در زمان سابق و متیقن آن در زمان لاحق می باشد؛ بر خلاف استصحاب مصطلح که مشکوک آن لاحق و متیقن آن سابق است؛ برای مثال، مکلف یقین دارد که الفاظ صلاة و صوم در زمان و زبان امام باقر علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام ، در عبادات خاص حقیقت بوده است، ولی شک می کند آیا در زمان و زبان پیامبر (صلی الله علیه وآله) هم در همین معنا حقیقت بوده یا در معنای لغوی ؛ در این جا زمان متیقن، متأخر از زمان مشکوک است. و یا مانند این که شخص به عدالت زید در روز جمعه یقین دارد، اما در روز پنج شنبه در آن شک می کند؛ در این مورد چنان چه با اجرای استصحاب، عدالت او در روز پنج شنبه ثابت گردد، استصحاب قهقرایی صورت گرفته است.
حجیت استصحاب قهقری
ـــ اصولیان استصحاب قهقری را جز در مورد اثبات معنای لغوی لفظ، حجت نمی دانند مانند این که یقین داریم مفهوم «صعید» مطلق وجه الارض است، ولی شک داریم که در زمان تشریع حکم نیز همین مفهوم را داشته یا دارای مفهوم دیگری بوده و سپس به معنای جدید نقل داده شده است.با استصحاب قهقری ثابت می شود که معنای کنونی همان معنای زمان تشریع است. ـــ درباره حجیت این استصحاب، بین اصولیون اختلاف است:اصولیون امامی معتقدند استصحاب قهقرایی حجیت ندارد، مگر در یک مورد و آن در جایی است که هم اکنون یقین وجود داشته باشد که در نزد عرف لفظی برای معنایی وضع شده است و بعد شک به وجود آید که آیا در سابق - مثلا در عصر ائمه علیهم السّلام - نیز برای چنین معنایی وضع شده بوده یا نه؛ در این مورد با تمسک به استصحاب قهقرایی و اصالت عدم نقل ، ثابت می شود که در آن عصر هم برای همین معنا وضع شده است. اما حجیت این مورد، از باب حجّیت استصحاب مصطلح نیست، زیرا دلیل حجیت استصحاب اصلا شامل این مورد - که مشکوکِ آن در زمان سابق، و متیقّنِ آن در زمان لاحق است - نمی شود و از باب اصول عملی تعبّدی نیست بلکه از سنخ اصول لفظیِ عقلاییِ مورد امضای شارع است، و در صورت تعارض با مفاد استصحابِ مصطلح، بر آن حکومت دارد، زیرا اصل ، نمی تواند با دلیل معارضه کند.
← اصل عدم نقل
استصحاب قهقری در مورد اثبات معنای لغوی لفظ، یک «اصل لفظی» عقلایی است و مبنای حجیت آن، بنای عقلا به ضمیمه عدم ردع آن از سوی شارع است.
اهمیت استصحاب قهقری
...
ـــ استصحاب قهقری عکس استصحاب مصطلح است. در استصحاب مصطلح، زمان متیقن، مقدم بر زمان مشکوک است، ولی در استصحاب قهقری یقین به چیزی داریم که پیش از این مشکوک بوده است. ـــ استصحاب قهقری به استصحابی گفته می شود که مشکوک آن در زمان سابق و متیقن آن در زمان لاحق می باشد؛ بر خلاف استصحاب مصطلح که مشکوک آن لاحق و متیقن آن سابق است؛ برای مثال، مکلف یقین دارد که الفاظ صلاة و صوم در زمان و زبان امام باقر علیه السّلام و امام صادق علیه السّلام ، در عبادات خاص حقیقت بوده است، ولی شک می کند آیا در زمان و زبان پیامبر (صلی الله علیه وآله) هم در همین معنا حقیقت بوده یا در معنای لغوی ؛ در این جا زمان متیقن، متأخر از زمان مشکوک است. و یا مانند این که شخص به عدالت زید در روز جمعه یقین دارد، اما در روز پنج شنبه در آن شک می کند؛ در این مورد چنان چه با اجرای استصحاب، عدالت او در روز پنج شنبه ثابت گردد، استصحاب قهقرایی صورت گرفته است.
حجیت استصحاب قهقری
ـــ اصولیان استصحاب قهقری را جز در مورد اثبات معنای لغوی لفظ، حجت نمی دانند مانند این که یقین داریم مفهوم «صعید» مطلق وجه الارض است، ولی شک داریم که در زمان تشریع حکم نیز همین مفهوم را داشته یا دارای مفهوم دیگری بوده و سپس به معنای جدید نقل داده شده است.با استصحاب قهقری ثابت می شود که معنای کنونی همان معنای زمان تشریع است. ـــ درباره حجیت این استصحاب، بین اصولیون اختلاف است:اصولیون امامی معتقدند استصحاب قهقرایی حجیت ندارد، مگر در یک مورد و آن در جایی است که هم اکنون یقین وجود داشته باشد که در نزد عرف لفظی برای معنایی وضع شده است و بعد شک به وجود آید که آیا در سابق - مثلا در عصر ائمه علیهم السّلام - نیز برای چنین معنایی وضع شده بوده یا نه؛ در این مورد با تمسک به استصحاب قهقرایی و اصالت عدم نقل ، ثابت می شود که در آن عصر هم برای همین معنا وضع شده است. اما حجیت این مورد، از باب حجّیت استصحاب مصطلح نیست، زیرا دلیل حجیت استصحاب اصلا شامل این مورد - که مشکوکِ آن در زمان سابق، و متیقّنِ آن در زمان لاحق است - نمی شود و از باب اصول عملی تعبّدی نیست بلکه از سنخ اصول لفظیِ عقلاییِ مورد امضای شارع است، و در صورت تعارض با مفاد استصحابِ مصطلح، بر آن حکومت دارد، زیرا اصل ، نمی تواند با دلیل معارضه کند.
← اصل عدم نقل
استصحاب قهقری در مورد اثبات معنای لغوی لفظ، یک «اصل لفظی» عقلایی است و مبنای حجیت آن، بنای عقلا به ضمیمه عدم ردع آن از سوی شارع است.
اهمیت استصحاب قهقری
...
wikifeqh: اصل_ثابت