ابوبکر وراق

wikifeqh: دائرة المعارف بزرگ اسلامی است
اَبوبَکْرِ وَرّاق، محمد بن عمر حکیم تِرْمِذی بلخی، عارف بزرگ ایرانی سده 3ق. زادگاهش ترمذ بود اما در بلخ زندگی می کرد و ابوعیسی محمد ابن عیسی ترمذی (د279ق)، صاحب مسند از صحاح سته، خواهرزاده او بوده است.
ابوبکر وراق با احمد خِضرویه مجالست داشته و صحبت او و پیران دیگری چون محمد بن ابراهیم زاهد و محمد بن عمر بن خَشنام بلخی را درک کرده است. هجویری از او به عنوان «مؤدب الاولیاء» یاد کرده و او را از مریدان محمد بن علی ترمذی، مؤسس طریقه حکیمیه، دانسته و حکایتهای خارق العاده درباره ارتباط او با محمد بن علی ترمذی بیان کرده است. نیز
از تاریخ درگذشت وی ــ همچون زمان تولد او ــ اطلاع دقیقی نداریم. از اشاراتی که در منابع به معاصران و شاگردان او شده، چنین برمی آید که در اواخر سده 3ق درگذشته است. بعضی از مآخذ جدید بدون ذکر سند وفات وی را 280ق/893م گفته اند. در حالی که نورالدین شریبه سال مرگ او را 240ق ذکر کرده که بی شک اشتباه است. انصاری و تربت وی را در ترمذ دانسته اند، اما ماخذ جدید مدفن او ا در بلخ در جنب مرقد استادش احمد خضرویه گفته اند.
ابوبکر وراق در شریعت شافعی مذهب بوده و در طریقت روش وی به اصول فتوت و جوانمردی نزدیک بوده است. او جوانمرد کسی را می داند: «که او را خصمی نباشد بر کسی».
درباره جوانمردی خود او هم گفته اند که اگر مگسی بر وی می نشست، آن را از خود نمی راند مبادا بر دیگری نشیند و او را آزار دهد. برای این که مروت و اخلاص را از یاد نبرد، بر یک طرف ردای خویش حرف «خ» را به نشانه اخلاص و در سوی دیگر حرف «م» را به نشانه مروت نوشته بود. وراق علم کلام بدون زهد و شریعت بدون ورع را کافی نمی دانست و در سیر و سلوک ترکیبی از این 3 اصل ــ کلام، فقه و زهد ــ را واجب می شمرد.
وی 3 حرف «زهد» را نشانه 3 ترک می دانست: «ز» ترک زینت، «ﻫ» ترک هوی و «د» ترک دنیا وی معتقد بود که برای تهذیب باید نفس را شناخت، زیرا «نفس در جمیع احوال مرائی است و در اکثر اوقات منافق و در مواردی مشرک» نیز ابوبکر در علم حدیث نیز دست داشت و احادیثی از قول او نقل شده و نامش در شمار راویان حدیث آمده است.
ارادت مریدان نسبت به او چنان بود که یکی از آنان به نام ابوالقاسم حکیم اسحاق بن محمداسماعیل سمرقندی گفته است که «اگر پس از مصطفی صلی الله علیه و آله پیغمبری روا بودی، در ایام ما آن ابوبکر وراق بودی». شاگرد دیگری به نام ابوبکر سغدی درباره اش گفته لست که «ابوبکر وراق مردی کریم بود، خدای را به مزد کار نکردی که به تعظیم کردی».