حزب توده ایران

حزب توده ایران سازمان اصلی چپ در تاریخ معاصر ایران است.
کنگره حزب و در فاصله دو کنگره:
هیئت دبیران
دبیر اول
دبیر دوم - مسئول تشکیلات کل
دبیر سوم - دبیر سیاسی و مسئول نامه مردم
مسئول شعبهٔ کل ایدئولوژیک
مسئول روابط عمومی و روابط بین الملل
مسئول شعبهٔ اطلاعات
سایر اعضای هیئت دبیران
این حزب به عنوان وارث سوسیال دموکراسی عهد مشروطه و حزب کمونیست ایران (دهه ۱۹۲۰) در ۱۰ مهر ۱۳۲۰ در تهران تأسیس شد. بنیان گذاران آن عده ای (۵۳ نفر) از روشنفکران و فعالان چپ گرا و ملی گرای ایران نظیر: سلیمان میرزا اسکندری، ایرج اسکندری، بزرگ علوی، انور خامه ای، احسان طبری، خلیل ملکی، فریدون کشاورز، عبدالحسین نوشین و رضا رادمنش بودند که اغلب در دوره رضا شاه تحت پیگرد یا در زندان بودند.
حزب توده ایران در دهه ۱۳۲۰ به یکی از بازیگران اصلی سپهر سیاسی ایران تبدیل شده بود، پس از کودتای ۲۸ مرداد و افشای سازمان افسری، حزب با سرکوب گسترده ای از سوی حکومت روبرو شد و صدها افسر ارتش ایران به دلیل عضویت در این حزب به اعدام، زندان و تبعید محکوم شدند. حزب که از سال ۱۳۲۷ غیرقانونی اعلام شده بود، به فعالیت مخفی خود ادامه داد و بخشی از رهبران و کادرها هم کشور را ترک کردند.
حزب توده ایران در انقلاب ۱۳۵۷ شرکت کرد و با وجود حمایت همه جانبه از انقلاب ایران به علت مخالفت با ادامه جنگ ایران و عراق (پس از آزادی خرمشهر)، در سال ۱۳۶۲ به بهانه توطئه برای کودتا به جاسوسی متهم شده و بسیاری از رهبران و کادرها و اعضای آن نیز به اعدام و زندان و تبعید محکوم شدند. بعد از سرکوب سنگین در سال های دهه ۱۳۶۰ حزب از فعالیت سیاسی علنی و قانونی در ایران بازماند. بخشی از رهبران و کادرها و اعضای حزب در خارج از کشور و به طور مشخص در اروپا مستقر شدند و فعالیت سیاسی حزب را ادامه می دهند.

حزب تودۀ ایران
مهم ترین و مشهورترین حزب کمونیستی ایران با تمایل و وابستگی به اتحاد جماهیر شوروی. این گروه پس از شهریور ۱۳۲۰ش با اتکا به زندانیان بازمانده از گروه دکتر تقی ارانی به ایجاد حزبی تازه اقدام کردند. این گروه که به ۵۳ نفر معروف شدند، در دهۀ ۱۳۲۰ و اوایل دهۀ ۱۳۳۰ عدۀ زیادی از تحصیل کردگان، کارگران و حتی افسران و درجه داران ارتش را گِرد خود آوردند. وابستگی بسیاری از رهبران آن به سازمان های اطلاعاتی شوروی، سبب شد تا در موضوعاتی چون نفت شمال و غائلۀ آذربایجان و اشغال آن توسط فرقۀ دموکرات، خلاف مصالح ملی و به نفع همسایۀ شمالی تصمیم بگیرند. همین امر موجب بدبینی بسیاری از روشنفکران، رجال ملی مذهبی و تودۀ مردم به حزب توده شد. حزب توده در آغاز مرام کمونیستی را تبلیغ نمی کرد و در زمان نهضت ملی نیز گسترش چشمگیری داشت، اما در آن زمان برخوردش با نیروهای ملی مذهبی سبب تضعیف شدید دولت مصدق و در نهایت سرنگونی آن شد. این حزب قبل و بعد از کودتا دست به ترورهایی زد و به سرعت غیرقانونی اعلام شد. برخی سران حزب به شوروی و کشورهای اروپای شرقی گریختند و بسیاری نیز دستگیر شدند. سازمان نظامی حزب نیز کشف و همۀ اعضای آن دستگیر و زندانی یا اعدام شدند. از آن پس حزب توده بیشتر از طریق تبلیغات برون مرزی و یا رادیو مسکو مطرح می شد. در میانۀ دهۀ ۱۳۵۰، گروهی از جوانان داخل کشور به رهبری مهدی پرتوی، تشکل و نشریه ای به نام نوید منتشر کردند و به حزب توده پیوستند. با پیروزی انقلاب اسلامی، کادر مرکزی حزب از اروپای شرقی به ایران بازگشت. رهبر سابق حزب، ایرج اسکندری، برکنار و نورالدین کیانوری جانشین وی شد. آن ها با اتکا به زندانیان آزادشده ای همچون عمویی و احسان طبری و استفاده از کمک های مالی و اطلاعاتی شوروی، به سرعت تجدید ساختار و نشریۀ مردم ارگانِ حزب را در سطح وسیع منتشر کردند. سیاست حزب در سال های پس از انقلاب، به ظاهر دفاع از خط امام خمینی (ره)، حمله به نیروهای لیبرال و امریکا و اروپا بود. سیاست دیگر آن ها نفوذ در ارگان ها و سازمان های حساس نظامی و کشوری و رد اطلاعات به روس ها بود. همچنین، اشخاص نفوذیِ حزب در چریک های فدایی خلق و دیگر سازمان های کمونیستی، زمینۀ فروپاشی یا پیوستن آن ها به حزب توده را فراهم می کرد. در اوایل دهۀ ۱۳۶۰، پس از کشف عناصر جاسوسی شوروی و مرتبط با حزب توده ازجمله ناخدا افضلی، فرماندۀ نیروی دریایی جمهوری اسلامی، مشخص شد که حزب توده سازمان مخفی نظامی جدیدی به نفع شوروی بنا نهاده است. لذا در ۱۲ بهمن ۱۳۶۱، کیانوری و کمی بعد اغلب اعضای اصلی، فرعی و هواداران فعال حزب دستگیر شدند و به حیات حزب خاتمه داده شد. سران اصلی حزب مدتی بعد در مصاحبه هایی به جاسوسی و جرایم دیگر اعتراف کردند.

حزب توده ایران سازمان اصلی چپ در تاریخ معاصر ایران است.
• «حزب توده حزبی بود که پیشقراول به وجود آوردن تشکیلات هایی بود که به مسائل خاص بپردازند، مثل زنان، جوانان و ورزشکاران. حزب توده حتی ورزشگاه درست کرد، باشگاه به وجود آورد و بعد از سال ها دیکتاتوری رضا شاه اتحادیه کارگری تشکیل داد. حزب توده جذابیتی برای قشر عظیمی از روشنفکران داشت. حزب توده سازماندهی اجتماعی را در حد فراگیر یاد داد. اما نکات منفی اش را نیز باید در نظر گرفت. وابستگی حزب توده نکته بسیار منفی ای بود و این حزب خودش هیچ وقت نفهمید در کشوری که در سطح داخلی به ملی گرایی بسیار اهمیت می دهد، این وابستگی تا چه میزان نقطه منفی را برجسته می کند. نکته دیگر این بود که رهبران حزب توده بسیار تحصیلکرده و فرنگ رفته بودند، اما نتوانستند اختلافات شخصی شان را با گفت وگو حل کنند و این ضربه بدی به حرکت حزب زد.»، ۱۳۹۴ -> مازیار بهروز
• «حزب توده برای فعالیت در شرایط دیکتاتوری ساخته نشده بود. حزب کمونیست ویتنام یا حزب کمونیست چین برای کار در شرایط غیرقانونی و زیر سرکوب، آبدیده شده بودند و توانستند خودشان را تبدیل به نیروی توانمند و ارتش ملی بکنند تا جایی که اگر آمریکا هم دخالت کند، بتوانند مقاومت کنند. اما تشکیلات حزب توده برای کار در چارچوب مشروطه سلطنتی ایران و فضای باز سیاسی بین سقوط رضا شاه (۱۳۲۰) تا کودتای ۲۸ مرداد (۱۳۳۲) آمادگی داشت. حزب توده برای این شرایط مناسب بود.»، ۱۳۹۴ -> مازیار بهروز
• «حزب توده دموکرات نبود. نه ساختارش دموکراتیک بود و نه برنامه اش دموکراسی بود. حزب توده سوسیالیست به معنای برقراری عدالت اجتماعی و اصلاحات ارضی بود، اما دموکرات نبود. به خصوص حزب توده بعد از کودتای ۲۸ مرداد و انقلاب اسلامی اهل زد و بند بود و به تدریج به یک جریانی تبدیل شد که زایده بلوک شرق است و می توان با آن زد و بند کرد. برای مثال در سال های ۱۹۷۱ و ۱۹۷۲ اروپای شرقی که می خواهد با رژیم شاه ارتباط داشته باشد، از حزب توده کمک می گیرد؛ بنابراین در این دوره حزب توده از یک حزب سیاسی و اجتماعی به حد زایده بلوک شرق بدل شده بود. به نظر من حزب توده آرمان هایی داشت، اما این آرمان ها به سوسیال دموکراسی ربط نداشت و بیشتر به تحولات اجتماعی و سیاسی در بلوک شرق و شوروی ربط داشت و بدون بلوک شرق معنی نداشت.»، ۱۳۹۴ -> مازیار بهروز

[ویکی فقه] حزب توده ایران، نخستین حزب سیاسی ایران پس از شهریور ۱۳۲۰ بوده و یکی از گسترده ترین و دیرپاترین احزاب ایران با مرام مارکسیستی ـ لنینیستی بوده است.
در پی اشغال ایران از سوی متفقین، کناره گیری رضاشاه از سلطنت و آزادی شماری از زندانیان و تبعیدیان سیاسی، جلسه مؤسسان حزب توده ایران در ۷ مهر ۱۳۲۰، با حضور برخی از رهبران و اعضای پیشین حزب کمونیست ایران، تنی چند از فعالان سیاسی عصر مشروطه و عده ای از اعضای گروه پنجاه وسه نفر، در تهران تشکیل شد و اعضای کمیته موقت مرکزی به ریاست سلیمان محسن اسکندری و عضویت ایرج اسکندری، جعفر پیشه وری، محمد یزدی، رضا روستا، عباس اسکندری، مرتضی یزدی، رضا رادمنش، عبدالحسین نوشین، محمد بهرامی، بزرگ علوی، علی امیرخیزی، علی کباری، ابوالقاسم موسوی و عبدالقدیر آزاد انتخاب شدند. طرح اساسنامه را پیشه وری نوشت و طرح مرامنامه را وی و ایرج اسکندری نوشتند. اگرچه سالها بعد ادعا شد که حزب توده ایران از ابتدا حزب طبقه کارگر بوده است. اما در طرح برنامه و اظهارنظرهای اولیه، حزبی غیرطبقاتی، ملی و دموکرات، طرفدار نظام مشروطه و پایبند به قانون اساسی قلمداد می شد
اهداف حزب
هدفهای حزب عبارت بود از: حفظ استقلال و تمامیت ایران، برقراری حکومت دموکراسی و تأمین حقوق فردی و اجتماعی، مبارزه با استبداد ، اصلاحات در نحوه استفاده از زمین و بهبود وضع کشاورزان، اصلاحات اساسی در امور فرهنگی و بهداری، برقراری تعلیمات اجباری و رایگان، تعدیل مالیاتها به نفع توده مردم، اصلاح امور اقتصادی و بازرگانی، توسعه صنایع و معادن و وسایل حمل ونقل، و ضبط اموال رضاشاه به نفع ملت ایران و به لحاظ سیاسی، مبارزه با فاشیسم و حمایت از متفقین در جنگ جهانی دوم کمیته مرکزی حزب توده با همکاری کوتاه مدت مصطفی فاتح و حمایت مالی شوروی و انگلیس، از بهمن ۱۳۲۰ تا آذر ۱۳۲۱ روزنامه مردم را برای مبارزه با فاشیسم و حمایت از متفقین منتشر کرد و از ۴ اسفند ۱۳۲۰ تا ۱۲ شهریور ۱۳۲۱، روزنامه سیاست را به عنوان ترجمان حزب انتشار داد. پس از آن روزنامه نامه رهبر و روزنامه نامه مردم، به عنوان ترجمان اصلی حزب توده ایران، منتشر شد از ۱۳۲۱ش تا بهمن ۱۳۲۷ جراید متعدد روزانه، هفتگی و ماهیانه (بشر، مردم آدینه، مردم ماهانه، مردم برای روشنفکران) در تهران انتشار یافت و در شهرستانها، شاهین، آذربایجان (هر دو در تبریز )، استوار ( قم )، صورت (رشت)، اردیبهشت، راستی (مشهد)، آهنگر (اصفهان)، و صفا (مازندران) منتشر گردید از مهر ۱۳۲۰ تا مهر ۱۳۲۵ افزون بر تهران، کمیته های محلی، ولایتی و ایالتی حزب در بیش تر مناطق شمالی و مرکزی و جنوبی کشور تشکیل شد و گسترش یافت. به منظور ساماندهی اقشار و طبقات جامعه، در اسفند ۱۳۲۱ اتحادیه کارگران ایران تشکیل شد که در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۲۳، به همراه سه اتحادیه کارگری دیگر، شورای متحده مرکزی اتحادیه های کارگران و زحمتکشان ایران را، به ریاست رضا روستا، تشکیل دادند که ترجمان آن روزنامه ظفر بود. حزب توده همچنین سازمانهای گوناگونی تأسیس کرد که عبارت اند از: سازمان جوانان حزب توده ایران که ترجمان آن هفته نامه مردم برای جوانان و سپس روزنامه رزم بود تشکیلات زنان (۱۳۲۲ش)، که ترجمان آن بیداری ما بود اتحادیه کشاورزان ایران و اتحادیه دهقانان ایران، با هدف متشکل کردن دهقانان و الغای نظام ارباب رعیتی. در۱۳۲۳ش نیزسازمان نظامیان حزب توده ایران مخفیانه تشکیل شد
نخستین همایش ایالتی حزب
نخستین همایش ایالتی حزب در تهران (مهر ۱۳۲۱)، وضع تشکیلات، امور مالی و مشی سیاسی حزب را بررسی و ماهیت طبقاتی حزب توده ایران را به عنوان حزب کارگران، دهقانان، روشنفکران و پیشه وران مشخص کرد. همچنین طرح برنامه و اساسنامه حزب نیز تکمیل شد. تشکیل حکومت دموکراتیک، تساوی حقوق سیاسی و اجتماعی زن و مرد، تقسیم بلاعوض املاک خالصه و بازخرید و تقسیم املاک اربابی در بین دهقانان، به رسمیت شناخته شدن اتحادیه های کارگری، و تصویب هشت ساعت کار روزانه، به طرح برنامه افزوده شد در همایش، کمیته مرکزی منحل شد و کمیته ایالتی تهران با پانزده عضو، موقتآ وظایف کمیته مرکزی را برعهده گرفت.
نخستین کنگره حزب
...