بین الطلوعین

[ویکی فقه] بِیْنَ الطُّلوعِیْن، فاصله زمانی میان دمیدن صبح صادق و طلوع آفتاب. اطلاق بین الطلوعین به زمان میان صبح کاذب و صبح صادق، غیر مستند و سهو است.
نمی توان به دقت معین کرد که مفهوم بین الطلوعین در فرهنگ اسلامی از چه زمان پدید آمده است. در قرآن کریم ، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و گاه مؤمنان ، به تسبیح خدا در ساعتی پیش از طلوع و غروب خورشید خوانده شده اند. در روایات هم از دعاهایی یاد شده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و امامان علیه السلام هر صبح و شام می خواندند. دعای ششم صحیفه سجادیه که همه مضمون های مطرح گشته در آن متناسب با دعاهای صبحگاهی است، دعای صباح و مساء نامیده شده است. بنابراین، نزد مسلمانان سده های نخست، صبح و عصر تفاوتی از لحاظ اهمیت و ارزش تسبیح خداوند نداشته اند. حتیٰ بیرونی نیز آن گاه که به رواج برخی آداب در میان ایرانیان، در فاصله زمانی بین طلوع فجر تا طلوع خورشید اشاره کرده، از واژه های خاص برای این زمان یاد نکرده است. کاربرد اصطلاح بین الطلوعین برای اشاره به فاصله زمانی یاد شده، تنها در دوره های متأخرتر از سدۀ ۱۰ق/۱۶م و در ضمن بحثهای فقهی رواج یافته است.
اهمیت بین الطلوعین
به هر روی، واقع شدن نماز صبح، تعقیبات و تسبیح پس از آن در بین الطلوعین و نیز، تقارن این ساعت با آغاز روز و شروع کسب وکار، فرهنگ و آداب خاصی دربارۀ آن پدید آورده است (برای آشنایی با دعاها، آداب و باورهایی مربوط به این ساعت به این منابع رجوع کنید ). در این میان، بین الطلوعین صبح روز جمعه از اهمیت بیشتری برخوردار است. مردگان معذب، در این ساعت آزادند. حتیٰ از جمله ساعت های محتمل برای استجابت دعاها ، همین موقع دانسته شده است.
کاربرد فقهی
فقیهان شیعه در بحث از آداب بیع ـ به استناد احادیثی ـ کراهت معامله و تجارت را در زمان بین الطلوعین یادآور شده، و بین الطلوعین را زمان دعا و عبادت دانسته اند. وقوف در مشعر ، در بین الطلوعین روز عید قربان نیز از ارکان حج شمرده شده است. فتوا دادن در برخی مسائل فقهی، مستلزم تعیین زمان دقیق آغاز روز است. از این رو، در میان فقیهان متأخر شیعه، در این که بین الطلوعین را جزو روز باید شمرد یا شب ، وحدت نظر نبوده است. گسترش بحثهای فقهی برای تعیین زمان دقیق آغاز روز، به نگارش کتابها و رسالاتی برای تعیین دقیق زمان بین الطلوعین انجامیده است.
آغاز روز
...