حجامت

حجامت یا کوزه اندازی تر یا بادکش به یک روش درمانی سنتی ایرانی و موجود در طب اسلامی گفته می شود که برگرفته از روش قدیمی تر کوزه اندازی تر در طب سنتی چین است. در طب سنتی کاپینگ یا کوزه انداختن به معنی ایجاد خلأ بر روی نقاط خاصی از پوست بدن با وسیله ای همچون بادکش است که برای رسیدن به اثرات درمانی خاصی انجام می شود. در حجامت یا کاپینگ خیس قبل از ایجاد خلأ خراش هایی روی سطح پوست ایجاد می شود تا ایجاد خلأ منجر به خروج خون از بدن شود. کاپینگ از روش های باستانی درمان است که علاوه بر چین در ایران و یونان نیز توسط ابن سینا و بقراط به عنوان یک روش درمانی ذکر شده است. حجامت علاوه بر جهان اسلام، در اروپا نیز تا قرن ۱۸ مورد استفاده بوده ولی با فراگیر شدن دانش پزشکی، این روش نیز به تدریج مهجور شده و در حال حاضر مقوله ای از شبه علم قلمداد می شود که شواهد متقنی برای فواید آن وجود ندارد. امروزه حجامت در کشورهای عربی و مسلمان مقبولیت بیشتری دارد.
پزشکی جایگزین
استفاده از حیوانات برای ایجاد اثر مَکِشی روی پوست جزو اولین روش های ابداعی بشر در امر درمان است. ساده ترین کاربرد آن مکش چرک یا سم و نیش حیوانات بوده است. شواهد این نوع کاپینگ در تمامی نقاط جهان یافت شده است. اما قدیمی ترین شواهد مستند مبتنی بر استفاده از کاپینگ در پزشکی به مصر باستان (۱۵۰۰ قبل میلاد) بازمی گردد. پس از آن شواهد این روش درمانی در نوشته های چینی در هزار سال قبل از میلاد یافت شده است. کاپینگ به عنوان بخشی از طب سنتی چین و در قلمرو طب سوزنی امروزه نیز کاربرد دارد. در قرن هفتم قبل از میلاد در لوحه های خط میخی یافت شده از امپراتوری آشور نیز از کاپینگ یاد شده است و پس از آن بقراط در قرن پنجم قبل از میلاد از این روش درمانی نام برده است.
گسترش انجام حجامت و خونگیری در طب اسلامی و غربی بر پایه طب اخلاطی که بیماری ها را ناشی از اختلال در اخلاط چهارگانه بدن یعنی خون، بلغم، صفرا و سودا می دانست است. بر این اساس بیماری های ناشی از ازدیاد خون با حجامت درمان می شدند. استفاده از اخلاط چهارگانه برای توضیح و درمان بیماری ها که به عنوان یکی از حیاتی ترین پایه های طب فرض می شد در قرن نوزدهم با انجام آزمایش های علمی و راهیابی روش علمی در طب کم کم به فراموشی سپرده شد. با این حال این نوع نگرش به بیماری ها و درمان هنوز در قرن ۲۱ هم پیروانی دارد.
در مارس ۲۰۱۱ سه بررسی در مورد اثرگذاری بادکش و حجامت انجام شد که در دو مورد از آن ها شواهدی از اثربخشی این روش در تسکین درد زمانی که به عنوان مکمل داروهای متعارف استفاده شوند، دیده شد.

حجامت (bloodletting)
نام یک روش درمانی پیچیده است که امروزه از این روش یا روش های سنتی نظیر آن تحت عنوان روش های طب جایگزین یاد می کنند. براساس اسناد موجود این روش قدمتی حدود پنج هزارسال دارد و از نظر سازوکار در واقع یک استرس فوری به سیستم دفاع عمومی ساکن بدن است تا آن را علیه عوامل درونی و بیرونی تحریک کند.انواع حجامت. در کشورهای غربی حجامت تقریباً به ۱۰ روش مختلف انجام می شود ولی در طب سنتی ایران حجامت به طور کلی به دو دسته تقسیم می شود: ۱. حجامت خشک: در این روش که به روش لیوان گذاری هم معروف است به شیوۀ خلأ گرمایی و از طریق گذاشتن پنبه در حال سوختن در ته لیوان و گذاشتن لیوان در موضع انجام می شود. ۲. حجامت تر: در این جا پس از ضد عفونی کردن محل با استفاده از یک لیوان یک بار مصرف مخصوص حجامت و با دستگاه مکش، عمل بادکشی انجام شده و با این کار سبب تجمع مواد سبک خون مویرگی در موضع حجامت می شوند سپس لیوان را جدا نموده و با یک تیغ یک بار مصرف چند خراش سطحی به عمق ۱ـ۰.۵ میلی متر به صورت مایل ایجاد می کنند و بعد لیوان را می گذارند و عمل مکش را انجام می دهند. این عمل ۵ـ۳بار می تواند انجام شود و در مجموع حداکثر ۵۰ میلی لیتر خون از بدن شخص خارج می شود. دانشمندانی چون جالینوس، بوعلی سینا، جرجانی و رازی از حجامت در درمان بیماران خود بهره می بردند. بوعلی در کتاب قانون حجامت را در درمان بیش از ۳۰ نوع بیماری مؤثر دانسته است. حجامت اغلب در بهار و پاییز پیشنهاد می شود. در پزشکی امروز، موضوع حجامت موضوعی بسیار مورد اختلاف است. طرفداران آن معتقدند انسان برای پیشگیری از ابتلاء به بیماری ها می تواند با سالی حداقل یک یا دو بار حجامت کردن، بسیار کمتر در معرض ابتلاء به بیماری قرار گیرد و نیز می گویند اولاً همۀ حجامت ها خون گیری نیستند، مضافاً بر اینکه میزان دفع خون نقش اساسی در درمان ندارد به طوری که حتی با گرفتن ۳ میلی لیتر خون گاه می توان به درمان بیماری خاصی نائل شد و بالاترین حجم خون گیری در حجامت حدود ۵۰ میلی لیتر است که در مقایسه با انتقال خون به روش امروزی مقدار کمی است. در تحقیقاتی که اخیراً یک مورد آن نیز در بیمارستان لقمان حکیم تهران انجام شد، فاکتورهای بیوشیمیایی خون سیاهرگی اهدا شده را با خون حجامت به طور هم زمان مورد مقایسه قرار دادند که حاصل آن نشان دهندۀ تفاوت های فاحش بود، به نحوی که فقط میزان کلسترول خون حجامت۲.۵ برابر بیشتر از خون سیاهرگی و میزان سموم خون ۲۳ برابر خون سیاهرگی بود. همچنین حجامت را در پیشگیری از تشکیل لختۀ خون در عروق مؤثر دانسته اند.
تفاوت حجامت با فصد خون. حجامت یک تطهیر کلان است که کل ترکیبات بیوشیمیایی بدن را تنظیم می کند ولی فصد (رگ زدن) بخشی از اندام را تحت درمان قرار می دهد.
نظرات مخالفین حجامت. اکثر پزشکان جدید در جهت مخالفت با این روش درمانی کهن قرار دارند و معتقدند تأثیر مفید حجامت چه در قدیم و چه در زمان حال برای بیماران عمدتاً جنبۀ روانی و تلقینی دارد. به خصوص در مورد بعضی بیماری های سایکوسوماتیک (روانی ـ تنی) مثل بعضی سردردهای میگرنی. به هر حال اصل انکارناپذیر آن است که صرف تخلیۀ خون از بدن در بسیاری موارد نظیر غلیظ شدن خون در سنین بالا کاملاً مفید، بهداشتی و قابل توصیه است و به نظر می رسد بیشتر فواید حجامت در زمان قدیم با شرایط و امکانات ضعیف آن زمان مورد تأیید می باشد، ولی درحال حاضر همان کار به طور بسیار بهداشتی، سریع، بدون درد و برجا گذاشتن زخم و بدون ترس از صورت ظاهری کار یا انتشار بعضی عفونت های مسری خطرناک (نظیر ویروس های هپاتیت و ایدز) از طریق انتقال خون یا دفع بهداشتی خون قابل اجراست. ضمن آن که بیماران نیز نوعاً همین روش های جدید را دنبال می کنند. از دیگر معایب این روش می توان از ایجاد گوشت اضافه و تغییر رنگ پوست نام برد. به هرحال در دستورالعمل های مدون سازمان های انتقال خون، حجامت در کنار روش هایی نظیر خالکوبی (تاتو) در فهرست رفتارهای پرخطر قرار گرفته است. به نظر می رسد این روش هنوز نیازمند تحقیقات علمی بیشتر در مناطق مختلف جهان می باشد.
حجامت در ایران. حجامت در ایران از قدیم الایام انجام می گرفت و این روند تا ۱۳۳۴ش ادامه داشت تا زمانی که طرحی تحت عنوان اجرای قانون نظارت بر درمان به مورد اجرا گذاشته شد و مخالفت وسیعی علیه حجامت آغاز گردید. این جلوگیری تا ۱۳۶۵ ادامه داشت تا این که پس از تلاش طرفداران این روش درمانی، مؤسسه «تحقیقات حجامت ایران» در ۱۳۶۹ به ثبت رسید. سازمان انتقال خون طی آگهی رسمی در شهریور ۱۳۸۲، انجام حجامت را ضمن رعایت استانداردهای مصوب مراکز درمانی وزارت بهداشت مجاز اعلام کرد. این مراکز باید نسبت به اخذ مجوز اقدام کنند.

[ویکی فقه] حجامت گرفتن خون از بدن به شیوه ای خاص است. تندرستی، تقویت بینایی، رشد فکر و اندیشه و بر طرف شدن درد از جمله آثار و فواید حجامت بر شمرده شده است.
حجامت گرفتن خون از بدن به شیوه ای خاص است.
فضیلت حجامت
در روایات برای حجامت آثار و فواید زیادی بیان و بر آن تأکید شده و سنّت پیامبر صلّی اللّٰه علیه و آله به شمار رفته است. تندرستی، تقویت بینایی، رشد فکر و اندیشه و بر طرف شدن درد از جمله آثار و فواید آن بر شمرده شده است. از عنوان یاد شده به مناسبت در بابهای صلات، صوم، حج، تجارت و نکاح سخن گفته اند.
احکامی پیرامون حجامت
کسی که پیشه اش حجامتگری است مکروه است در نماز برای غیر همکاران خود امامت کند. خون دادن از طریق حجامت یا غیر آن، بدون ضرورت، در صورتی که موجب ضعف گردد برای روزه دار مکروه است. در حرمت یا کراهت خارج کردن خون از بدن با حجامت یا غیر آن، بدون ضرورت برای محرم اختلاف است .شغل حجامتگری از مشاغل مکروه است. بسیاری، کراهت را به صورتی مقید کرده اند که حجامت کننده شرط اجرت کند. هزینۀ حجامت زوجه جزو نفقه واجب زوج به شمار نمی رود و تأمین آن بر شوهر واجب نیست. برخی در فرض نیاز زن، آن را جزو نفقه واجب دانسته اند.